Εκθεση σχεδίων του Βαγγέλη Δημητρέα, στο χώρο Τέχνης «Αγγέλων Βήμα»
«Πιστεύω στην κοινωνικοποιημένη τέχνη» μάς λέει, «αλλά για να είναι πειστική, πρέπει και τα εκφραστικά της μέσα να είναι αξιόπιστα. Δηλαδή, η φόρμα, το σχέδιο, το χρώμα... να αντιστοιχούν στο νόημα. Δεν μπορεί να λες πράγματα επαναστατικά και να έχεις μια γραφή τρυφερή. Πρέπει σαν τεχνίτης να έχεις γλωσσικά προετοιμαστεί. Ο Πικάσο προετοίμαζε την "Γκουέρνικα" με δύο τρόπους: Ο πρώτος - έμμεσος - είναι η αναζήτηση της "γλωσσικής" επάρκειας, που επί χρόνια τον απασχολούσε. Ο δεύτερος, που είναι θα λέγαμε άμεσος τρόπος προετοιμασίας, είναι μια μεγάλη σειρά από σχέδια, τα οποία περιλαμβάνει μία ειδική έκδοση για την "Γκουέρνικα"».
«Κατακερματισμένες ανθρώπινες φιγούρες ή σφιχτά καμπυλόμορφοι σχηματισμοί», σημειώνει ο ομότιμος καθηγητής ΑΣΚΤ, Σάββας Κονταράτος «δείχνουν να συνθλίβονται ανάμεσα σε σαφώς γεωμετρημένες μορφές: ορθογωνισμένες πλάκες, σωλήνες, κιβώτια κ.ά.». Σ' αυτό το πνεύμα εντάσσονται και τα παρουσιαζόμενα σχέδια της δεκαετίας του '70, στα οποία κυριαρχούν ανθρώπινα σώματα εγκλωβισμένα σε κιβώτια. Ενα ακόμη σημαντικό τμήμα της έκθεσης αφορά στα σχέδια της τελευταίας δεκαετίας. Πορτρέτα και αποσπάσματα από τη γνώριμη δουλειά του δημιουργού, συνθέτουν μεγάλα τελάρα, ενώ πλάι τους εκτίθεται και ένα έργο σε λάδι, στο οποίο μεταφέρεται το σχέδιο στο τελάρο, κάνοντας κατανοητή τη σύγκρουση ανάμεσα στο χρώμα και το μαυρόασπρο σχέδιο. «Εδώ τα σχέδια έχουν αυτονομηθεί», σημειώνει ο Β. Δημητρέας. «Πάντα έχω το φόβο μήπως καταλήγω σε μια εικονογράφηση που λειτουργεί δημαγωγικά και παγιδεύει το κοινό. Θεωρώ ότι είναι καλύτερα μέσα από τη "γλώσσα" να δίνεται η αίσθηση του δράματος και όχι μόνο από την περιγραφή».
Χρονολογικά, ενδιάμεσο τμήμα της έκθεσης - μέσα δεκαετίας του '80 -, αποτελούν κάποια μικρά σε διαστάσεις έργα, «τολμηρή προσπάθεια» όπως τη χαρακτήρισε ο δημιουργός. Σ' αυτά τα σχέδια συνυπάρχουν υλικά, όπως πίσσα, ξύλα και σίδερα. Η έκθεση κλείνει με το μεγάλο (180Χ145) λάδι, «Από τον Γκόγια», δημιουργία του 2006.
«Σε μια εποχή που "καίγεται" ο κόσμος, όχι μόνο με τα σκάνδαλα, αλλά και με το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Κόσσοβο... οι καλλιτέχνες πρέπει να κάνουν και αυτοί την επιλογή τους», καταλήγει ο Βαγγέλης Δημητρέας. «Ο Γκόγια είναι από τους ζωγράφους που πέτυχε με το έργο του μια κοινωνικοπολιτική τέχνη. Εντονη. Καθαρή. Με έναν πολύ αξιόπιστο τρόπο. Οπως το πέτυχε και ο Πικάσο στην "Γκουέρνικα", ο Αϊζενστάιν στον κινηματογράφο και ο Μπρεχτ στο θέατρο... Νομίζω ότι και εμείς στη ζωγραφική πρέπει να έχουμε ανάλογες ανησυχίες. Να κάνουμε κοινωνικοπολιτική τέχνη, χωρίς όμως να επαληθεύουμε την άποψη μερικών "ότι είμαστε επιπόλαιοι προπαγανδιστές". Πρέπει να παλέψεις με τη "γλώσσα". Να μαθαίνουμε από τους μεγάλους δασκάλους, που το έχουν ήδη πετύχει. Χωρίς να τους αντιγράφουμε, να παίρνουμε μαθήματα απ' αυτούς».
«Στο χώρο της τέχνης υπάρχει ακόμα δυστυχώς η ιδεολογία του αυθορμητισμού ή των έμφυτων ικανοτήτων, τόσο για το κοινό της τέχνης, όσο και για τους καλλιτέχνες», λέει ο Βαγγέλης Δημητρέας, αναφερόμενος στο θεμελιακό ρόλο του σχεδίου για τις εικαστικές τέχνες.
«Σύμφωνα με τον ανερεύνητο αυτόν ισχυρισμό, όποιος δε διαθέτει την ανεξήγητη ευαισθησία, δεν μπορεί να προσεγγίσει και να απολαύσει τα έργα τέχνης. Ακόμα κι αν το επιχειρήσει με επιμονή, τα αποτελέσματα θα είναι πενιχρά. Το ίδιο ισχυρίζονται και για τους καλλιτέχνες. Οποιος δεν έχει "ταλέντο", όσο και να προσπαθήσει, δε γίνεται καλλιτέχνης. Ετσι διογκώνοντας υπερβολικά τις προσωπικές ιδιαιτερότητες των καλλιτεχνών και υπερτονίζοντας μερικά δυσεξήγητα στοιχεία της καλλιτεχνικής παραγωγής, υποβαθμίζουν την αξία της αισθητικής αγωγής για το ευρύ κοινό, αλλά και την αποτελεσματικότητα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης για τους καλλιτέχνες».
«Διάφορες έρευνες, κυρίως από κοινωνιολόγους της τέχνης (Pierre Bourdieu, R. Moulin και άλλοι), έχουν δείξει το θετικό ρόλο της αισθητικής αγωγής και της καλλιτεχνικής παιδείας. Προσεγγίζοντας το πρόβλημα της εκπαίδευσης και της διαμόρφωσης των καλλιτεχνών και σε εξωσχολικό επίπεδο, πρέπει να δούμε προσεκτικά τους διάφορους τρόπους εκμάθησης της καλλιτεχνικής "γλώσσας". Μπορούμε βέβαια να συμφωνήσουμε ότι η εκμάθηση της καλλιτεχνικής "γλώσσας" δεν οδηγεί οπωσδήποτε στην επιτυχία της καλλιτεχνικής εργασίας. Αλλά η επαρκής γνώση αυτής της "γλώσσας" δεν εμποδίζει την καλλιτεχνική εργασία. Απεναντίας μπορεί να διευρύνει το φάσμα των επιλογών, χωρίς να αναχαιτίζει τις καλλιτεχνικές ιδιοτυπίες. Το σχέδιο, με τη διευρυμένη έννοια, είναι από τα βασικά στοιχεία, θεμελιακό θα λέγαμε των εικαστικών τεχνών».
Επίσης, για το σχέδιο*:
* Αποσπάσματα από την εισήγηση του Βαγγέλη Δημητρέα στο στρογγυλό τραπέζι με θεματικό άξονα το «Ρόλο του σχεδίου στη μεταμοντέρνα εικαστική δημιουργία», που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης.