«Στο χώρο της τέχνης υπάρχει ακόμα δυστυχώς η ιδεολογία του αυθορμητισμού ή των έμφυτων ικανοτήτων, τόσο για το κοινό της τέχνης, όσο και για τους καλλιτέχνες», λέει ο Βαγγέλης Δημητρέας, αναφερόμενος στο θεμελιακό ρόλο του σχεδίου για τις εικαστικές τέχνες.

«Σύμφωνα με τον ανερεύνητο αυτόν ισχυρισμό, όποιος δε διαθέτει την ανεξήγητη ευαισθησία, δεν μπορεί να προσεγγίσει και να απολαύσει τα έργα τέχνης. Ακόμα κι αν το επιχειρήσει με επιμονή, τα αποτελέσματα θα είναι πενιχρά. Το ίδιο ισχυρίζονται και για τους καλλιτέχνες. Οποιος δεν έχει "ταλέντο", όσο και να προσπαθήσει, δε γίνεται καλλιτέχνης. Ετσι διογκώνοντας υπερβολικά τις προσωπικές ιδιαιτερότητες των καλλιτεχνών και υπερτονίζοντας μερικά δυσεξήγητα στοιχεία της καλλιτεχνικής παραγωγής, υποβαθμίζουν την αξία της αισθητικής αγωγής για το ευρύ κοινό, αλλά και την αποτελεσματικότητα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης για τους καλλιτέχνες».

«Διάφορες έρευνες, κυρίως από κοινωνιολόγους της τέχνης (Pierre Bourdieu, R. Moulin και άλλοι), έχουν δείξει το θετικό ρόλο της αισθητικής αγωγής και της καλλιτεχνικής παιδείας. Προσεγγίζοντας το πρόβλημα της εκπαίδευσης και της διαμόρφωσης των καλλιτεχνών και σε εξωσχολικό επίπεδο, πρέπει να δούμε προσεκτικά τους διάφορους τρόπους εκμάθησης της καλλιτεχνικής "γλώσσας". Μπορούμε βέβαια να συμφωνήσουμε ότι η εκμάθηση της καλλιτεχνικής "γλώσσας" δεν οδηγεί οπωσδήποτε στην επιτυχία της καλλιτεχνικής εργασίας. Αλλά η επαρκής γνώση αυτής της "γλώσσας" δεν εμποδίζει την καλλιτεχνική εργασία. Απεναντίας μπορεί να διευρύνει το φάσμα των επιλογών, χωρίς να αναχαιτίζει τις καλλιτεχνικές ιδιοτυπίες. Το σχέδιο, με τη διευρυμένη έννοια, είναι από τα βασικά στοιχεία, θεμελιακό θα λέγαμε των εικαστικών τεχνών».

Επίσης, για το σχέδιο*:

• Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διάφορες διακρίσεις για το σχέδιο. Ο Charles Le Brun π.χ. (1667) πρότεινε τη διάκριση «σχέδιο από τα μέσα ή εσωτερικό» και «σχέδιο εξωτερικό». Ο ζωγράφος Ντελακρουά έχει προτείνει άλλες διακρίσεις, όπως εξάλλου και άλλοι, καλλιτέχνες και θεωρητικοί. Πίσω από όλα τα είδη σχεδίου υπάρχει (και ενεργοποιείται λιγότερο ή περισσότερο καθοριστικά) η σύνολη προσωπικότητα του καλλιτέχνη, ακόμα και όταν ο ίδιος δεν το έχει συνειδητοποιήσει...
• Τα διάφορα είδη σχεδίου έχουν χρησιμοποιηθεί με ποικίλους τρόπους, ανάλογα (ή σε σχέση) με τις κοινωνικο-ιστορικές και πολιτιστικές συνθήκες, και σε σχέση με την ιδιοσυστασία των καλλιτεχνών και τις αισθητικο-ιδεολογικές σκοπεύσεις τους...
• Η αναπόφευκτη και χρήσιμη σύνδεση της σύγχρονης τέχνης με την προωθημένη τεχνολογία είναι πια γεγονός, βαρύνουσας σημασίας. Αλλά η σύνδεση αυτή όσο μπορεί να είναι, και πολλές φορές είναι, ενδιαφέρουσα και γόνιμη για τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις, επίσης μπορεί να οδηγεί και μερικές φορές οδήγησε σε έναν αβαθή, απλοϊκό ή μονοσύστατο μοντερνισμό. Στα πλαίσια ενός τέτοιου αβαθούς και ανεπεξέργαστου καλλιτεχνικού μοντερνισμού, συχνά υποτιμάται το σχέδιο, κυρίως επειδή αγνοείται η πραγματική ευρύτητα και η δυσδιάκριτη συνθετικότητά του.
• Το σχέδιο ποτέ (ή σχεδόν ποτέ) δεν ήτανε «πιστή αντιγραφή» της φύσης, ή οποιουδήποτε άλλου θέματος, ποτέ δεν ήταν μονοσύστατη αναπαράσταση, πάντα απαιτούσε εκτός από την οπτική οξύτητα και ακρίβεια και τις συνδυαστικές και αναπλαστικές ικανότητες, και την οπτική μνήμη του καλλιτέχνη, θα επαναλάβω μάλιστα ότι ολόκληρη η συνθέτη προσωπικότητα του καλλιτέχνη ενεργοποιείται και καθορίζει ποικιλοτρόπως το σχέδιο.

* Αποσπάσματα από την εισήγηση του Βαγγέλη Δημητρέα στο στρογγυλό τραπέζι με θεματικό άξονα το «Ρόλο του σχεδίου στη μεταμοντέρνα εικαστική δημιουργία», που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης.