Ο ελληνικός κινηματογράφος βιώνει μια ακόμη έξαρση της χρόνιας κρίσης που τον μαστίζει. Αιτία είναι η πολιτική όλων των κυβερνήσεων, που επιχειρούν να εφαρμόσουν και στον οπτικοακουστικό τομέα το στρατηγικό στόχο του ευρω-ενωσιακού κεφαλαίου για πλήρη εμπορευματοποίηση του πολιτισμού. Μπροστά λοιπόν στη συνεχιζόμενη επίθεση ενάντια στην ελληνική κινηματογραφία, με τα χειρότερα να έπονται από το «πολύκροτο» νομοσχέδιο για τον κινηματογράφο, οι δημιουργοί δεν έχουν την «πολυτέλεια» να περιορίζονται στα πρόσωπα, αλλά να επικεντρωθούν στο αντιδραστικό πολιτικό πλαίσιο. Αλλωστε, οι αντιδραστικές «μεταλλάξεις» του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου ή του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης δε σταμάτησαν από τις αλλαγές προσώπων στις διοικήσεις τους.

Στην επιστολή σημειώνεται ότι «σε μια χώρα που η παραγωγή των ταινιών ντοκιμαντέρ γίνεται με ελάχιστα μέσα, παρατηρείται το φαινόμενο, το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης που οργανώνει την πιο μεγάλη εκδήλωση για τον κινηματογράφο να υιοθετεί απόλυτα επιθετικό ρόλο απέναντι στο Ελληνικό ντοκιμαντέρ (...) Στην εποχή της απόλυτης κρίσης ιδεών, θεσμών, νοημάτων ο δ/ντής του φεστιβάλ αγνοεί και στην ουσία ακυρώνει την πλειοψηφία των γνωματεύσεων της "γνωμοδοτικής" επιτροπής, την οποία ο ίδιος όρισε (...) Χωρίς κανένα πρόσχημα (...) κόβει από όλα τα προγράμματα του Φεστιβάλ, Διεθνές, Πανόραμα κλπ. μεγάλο μέρος της ελληνικής παραγωγής».

Ταυτόχρονα, ενώ αυξήθηκε ο συνολικός αριθμός ταινιών που θα προβληθούν στο φεστιβάλ συγκριτικά με πέρυσι, υπάρχει «σαφής μείωση» των ελληνικών: Αύξηση των ξένων ταινιών κατά 70 έναντι μείωσης των ελληνικών κατά 48. Αυτό έχει και μία «παράπλευρη απώλεια»: Η νομοθεσία υποχρεώνει τους δημιουργούς να συμμετέχουν στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, για να διεκδικήσουν και τα Κρατικά Βραβεία κινηματογράφου. Αρα, ο διευθυντής του Φεστιβάλ αποφασίζει «για την οριστική απόρριψη των ταινιών ντοκιμαντέρ από τα Κρατικά βραβεία». Αυτό το «παράλογο σχήμα παγιδεύει την ελληνική ταινία και λειτουργεί απολύτως αντιδημοκρατικά».

«Ωριμο αίτημα» είναι να καταργηθεί αυτή η διάταξη και να «αλλάξει ο κανονισμός του φεστιβάλ». Π.χ., «η ομόφωνη απόφαση της Γνωμοδοτικής Επιτροπής να δεσμεύει τον καλλιτεχνικό διευθυντή για το τμήμα στο οποίο θα προβληθεί η ταινία, αλλά και για τη συμμετοχή της στα βραβεία FIPRESCI (σ.σ. Διεθνής Ενωση Κριτικών Κινηματογράφου)» αφού «μέχρι τώρα ο διευθυντής αποφασίζει μόνος του για το ποιες ταινίες θα διαγωνιστούν στα βραβεία FIPRESCI και κρατάει πάντα τον κατάλογό τους κρυφό»!

Διαπιστώνεται «στροφή» του φεστιβάλ «στις τηλεοπτικές παραγωγές - ρεπορτάζ». «Περίπου 80 τηλεοπτικά επεισόδια - δημοσιογραφικά ρεπορτάζ προβλήθηκαν πέρσι», ενώ, τα τελευταία χρόνια, τα κεντρικά αφιερώματα γίνονται σε δημοσιογράφους της τηλεόρασης. Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πρέπει «να κάνει το απολύτως αυτονόητο»: «Να φιλοξενεί τα ντοκιμαντέρ της πρόσφατης ελληνικής παραγωγής κάθε έτους και να λειτουργεί ως ένα υγιές φόρουμ ανταλλαγής ιδεών, τεχνικών προσεγγίσεων, θεματολογίας κλπ. Να ενισχύει έτσι τα κίνητρα και τη δημιουργικότητα της ελληνικής παραγωγής. Οχι να συμβάλλει με λογικές προγραφών στην περιθωριοποίησή της».

«Σε μια εποχή κατά την οποία οι περισσότερες εκδοχές της τέχνης, απεκδύονται τον πρωταρχικό τους ρόλο, εκείνον της αμφισβήτησης, για να παραδοθούν όλο και περισσότερο στην εμπορευματοποίηση, υπάρχουν ακόμη πολλοί Ελληνες σκηνοθέτες με ευαισθησία στα θέματα της κοινωνίας και του ανθρωπισμού που υπηρετούν με προσήλωση το ντοκιμαντέρ». Ο διευθυντής «επιθυμεί να μην φιλοξενήσει αυτές τις προτάσεις αλλά να τη ρίξει στον Καιάδα του ακατάλληλου. Αυτό είναι από κάθε άποψη απαράδεκτο και απαιτούμε να διορθωθεί με άμεση κινητοποίηση της διεύθυνσης του φεστιβάλ και του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού. Ολοι οι φορείς του κινηματογράφου είναι απαραίτητο να συμβάλουν αποφασιστικά στην αλλαγή του νόμου και στην αποκατάσταση της αδικίας που διαπράττεται με αυτές τις τακτικές». Αναρωτιούνται, μεταξύ άλλων, αν το ΥΠΠΟ «συμμερίζεται αυτή την ιδιότυπη εφαρμογή πολιτικής πολιτισμού που εφαρμόζει ο Διευθυντής του φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ», «ο μόνος στόχος» του οποίου είναι «οι μετακλήσεις ξένων ταινιών και ο προγραμματισμός πολλαπλών επεισοδίων τηλεοπτικών σειρών δημοσιογραφικών εκπομπών».

Το πρόβλημα, βέβαια, είναι η ασκούμενη πολιτιστική πολιτική και όχι η «ιδιότυπη εφαρμογή» της. Αυτό επιβεβαιώνει και το ΥΠΠΟ μέσω του νεοδιορισμένου συμβούλου κινηματογραφίας, Βασίλη Κεσίσογλου, ο οποίος σε επιστολή του παραδέχεται ότι η διάταξη για τα Κρατικά Βραβεία και τα ντοκιμαντέρ «δεν έχω συναντήσει άνθρωπο του κινηματογράφου που να είναι πια υπέρ αυτής της ατυχούς ρύθμισης, συμπεριλαμβανομένου ίσως και του εμπνευστή της. Γι' αυτό είναι στα άμεσα σχέδιά μου να εισηγηθώ στον υπουργό την κατάργησή της».

Είναι πολύ πιθανό η διάταξη να καταργηθεί. Ομως τέτοιου είδους διαβεβαιώσεις λειτουργούν σε ένα συγκυριακό «πυροσβεστικό» επίπεδο και σε τίποτα δεν αλλάζουν την εχθρική προς τον ελληνικό κινηματογράφο πολιτική.

Την επιστολή υπογράφουν οι σκηνοθέτες: Νίκος Αλευράς, Νίκος Αναγνωστόπουλος, Λεωνίδας Βαρδαρός, Λένα Βουδούρη, Μιχάλης Γαλανάκης, Ηλίας Γιαννακάκης, Μαθιός Γιαμαλάκης, Λευτέρης Δανίκας, Προκόπης Δάφνος, Νίκος Ζωιόπουλος, Νίκος Θεοδοσίου, Σταύρος Ιωάννου, Εύη Καραμπάτσου, Δέσποινα Καρβέλλα, Γιώργος Καρυπίδης, Δέσποινα Κονταργύρη, Βασίλης Κολοβός, Βασίλης Λουλές, Θόδωρος Μαραγκός, Αντρέας Μαριανός, Γιάννης Μαυρογένης, Κώστας Μαχαίρας, Κώστας Μπάκας, Αντώνης Μποσκοΐτης, Γιάννης Νταρίδης, Λευτέρης Ξανθόπουλος, Ανδρέας Παγουλάτος, Αλέξανδρος Παπαηλιού, Λάκης Παπαστάθης, Σοφία Παπαχρήστου, Λουκία Ρικάκη, Θανάσης Σκρουμπέλος, Αγγελος Σπάρταλης, Σπύρος Ταραβήρας, Βαγγέλης Φάμπας, Γιάννης Φραγκουλάκης, Κώστας Χαραλάμπους, Γιώργος Χελιδονίδης, Σταύρος Ψυλλάκης.

«Ηταν να φύγω» της Λουκίας Ρικάκη

Στην εποχή που χαρακτηρίζεται από την παροχή τηλεοπτικών υποπροϊόντων επισημαίνουμε, με την πλειοψηφία των επιλογών μας ως σκηνοθέτες δημιουργικού, την ουσιώδη διαφορά μεταξύ του τηλεοπτικού ρεπορτάζ και της ταινίας του δημιουργού. Το πρώτο μπορεί να είναι άρτιο και ενημερωτικό, αποκαλυπτικό κάποιες φορές, αλλά δεν προτείνει αισθητική και ιδεολογική παρέμβαση στην πραγματικότητα, όπως η δεύτερη, που αποτελεί αισθητική και πολιτική πρόταση και, ως τέτοια, καθίσταται "αποσκευή μνήμης" των θεατών.

Προσδοκώ, το επίσημο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της χώρας, να τολμά το διάλογο γύρω από τη θεματική και την αισθητική των ταινιών. Η κοινωνία σήμερα έχει ανάγκη από αντιστάθμισμα στην κατανάλωση "έτοιμων" οπτικοακουστικών λύσεων που προτείνουν τα ΜΜΕ εν είδει "ταχυφαγητού". Εχουμε ευθύνη ως δημιουργοί να παράγουμε σκέψη και ταινίες αντίθετες στη διαρθρωτική ροή που έχουν αποκτήσει τα πράγματα. Το σινεμά οφείλει να είναι πιο προκλητικό στη φόρμα και στην αναζήτηση και στο περιεχόμενό του. Εχουμε ευθύνη να μην ενδώσουμε στις σειρήνες του καταναλωτισμού, γιατί απεμπολούμε τη σχέση μας με την τέχνη και την υποχρέωσή μας απέναντι στην κοινωνία. Η τέχνη είναι για ξεσήκωμα. Οφείλουμε να ξεσηκώνουμε τους υπόλοιπους να απαιτούν καλύτερα πράγματα από τη ζωή τους. Να μη συμβιβάζονται, να μη λουφάζουν στον καναπέ μπροστά στην τηλεόραση. Αλλιώς με το σινεμά μας δεν κάνουμε τέχνη, κάνουμε εμπορική τσιχλόφουσκα τύπου lifestyle. Δεν υπάρχει πια δικαιολογία για να μην κάνει κανείς μια ταινία, εκτός εάν δεν έχει κάτι να πει. "Αν θες να κάνεις μια ταινία κλέψε μια κάμερα και κάνε τη", λέει ο Χέρτζοκ. Οι ταινίες μάς υπενθυμίζουν ότι για να είμαστε ζωντανοί πρέπει να μιλάμε καθημερινά για τα πράγματα που μας νοιάζουν. Κι αν η ζωή αυτή μας έταξε να δουλεύουμε με τα υλικά της τέχνης, να θυμόμαστε ότι στην ίδια αυτή τη ζωή, οφείλουμε να επιστρέφουμε τα διπλά από αυτά που πήραμε με σεβασμό και αγάπη».