Η δημογραφική άποψη | Στο στόχαστρο οι λαοί

Στο στόχαστρο οι λαοί

Δ. ΓΛΗΝΟΥ: «Η ΤΡΙΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ»

Η δημογραφική άποψη

«Οι μονόλογοι του ερημίτη της Σαντορίνης»

Κοντά σε τούτες τις γενικότερες θεωρίες, που δικαιώνουνε τον πόλεμο, απαντούμε και δύο άλλες μερικότερες, η μια είνε η άποψη του υπερπληθυσμού και η άλλη είνε η καπιταλιστική οικονομική άποψη.

Η άποψη του υπερπληθυσμού έχει πάλι δυο πλευρές, τη δημογραφική και τη μαλθουσιανική. Και οι δυο πλευρές συγγενεύουν με τη βιολογική θεωρία.

Είνε αληθινό, πως η αύξηση του πληθυσμού στάθηκε μια από τις αιτίες, που δημιούργησαν τις μετακινήσεις των λαών από την προϊστορία ακόμη. Οπως γίνεται και με τα ζώα, που όταν πληθαίνουνε πολύ σ' έναν ορισμένο χώρο γης, έχουμε για αποτέλεσμα πως οι τροφές, που δίνει το περίγυρο, δε φτάνουν πια για να διαθρέψουνε το υπερπληθισμένο είδος. Το ίδιο γίνεται και όταν οι τροφές λιγοστέψουνε από άλλη αιτία φυσική, ξερασιά, παγωνιά, πλημμύρες, αρρώστιες στα ζώα που χρησιμεύουνε για τροφή κτλ. Οταν οι άνθρωποι αναζητούσαν τις τροφές τους, ζωικές ή φυτικές, έτοιμες στο άμεσο γεωφυσικό περίγυρό τους, δάσος, στέππη, λίμνες, ακρογιάλια, έρχονταν μια στιγμή, που οι τροφές αυτές δεν επαρκούσανε για να θρέψουνε το πλήθος. Και τότες οι άνθρωποι ή πέθαιναν από υποσιτισμό ή πείνα, ή σκότωναν τα πιο αδύνατα μέλη της ομάδας, γέρους, παιδιά και προ πάντων κορίτσια, ή ξεκινούσαν κατά μάζες, ή αναζητούσαν παραπέρα έδαφος παρθένο. Αυτό το τελευταίο γινότανε και αργότερα και στο ποιμενικό νομαδικό στάδιο και στο γεωργικό και στο εμποροβιοτεχνικό. Οι μεγάλες μετακίνησες των λαών, οι επιδρομές, ο αποικισμός και φυσικά ο πόλεμος, που πηγάζουν από τις μετακίνησες αυτές, εκεί έχουνε την αιτία τους. Είνε μια μορφή του αγώνα για την ύπαρξη και ανάγεται στα οικονομικά αίτια των πολέμων. Τούτη λοιπόν η ανάγκη εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα μολονότι οι λαοί πέρασαν πια, σχεδόν όλοι, στο στάδιο της μόνιμης εγκαθίδρυσής τους σ' ένα ορισμένο έδαφος, δημιούργησαν παράδοση και τίτλους ιδιοχτησίας εθνικής απάνω στο έδαφος αυτό και όλη η γης είναι μοιρασμένη και ξεχωρισμένη με σύνορα εθνικά. Χώρος λοιπόν για μεγάλες ομαδικές καταχτητικές κινήσεις δεν υπάρχει σήμερα, τουλάχιστο στα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη της γης.

Η νεότερη μορφή της ειρηνικής μετακίνησης ομάδων για λόγους δημογραφικούς είτανε σ' όλο το δέκατον έννατον αιώνα και στον εικοστό, η μετανάστεψη και o αποικισμός. Ωστόσο και τούτες οι μορφές κατάντησαν σήμερα σχεδόν ανεφάρμοστες. Με τη σημερινή μορφή της ανταγωνιστικής οικονομίας όλες οι χώρες και εκείνες ακόμη που έχουν απέραντες έχτασες ακαλλιέργητες, όπως η νότια Αμερική, η Αυστραλία, η Σοβιετική Ενωση, η Τουρκία και οι αποικίες της Αφρικής, έκλεισαν ερμητικά τα σύνορά τους στη μετανάστεψη. Η βόρεια Αμερική, που για έναν αιώνα είταν το καταφύγιο του υπερπληθυσμού της Ευρώπης και της Ιαπωνίας, μετά τον παγκόσμιο πόλεμο δεν αφήνει πια μετανάστες παρά με το σταγονόμετρο. Η ανεργία που επακολουθεί τις μεγάλες οικονομικές κρίσεις του καπιταλισμού έφερε τούτο το αποτέλεσμα και όξυνε το πρόβλημα. Στην Παλαιστίνη, όπου επιχειρήθηκε ομαδική μετανάστεψη και εγκατάσταση των εβραίων, δημιουργήθηκε κατάσταση τραγικής αναρχίας μ' όλη την επιβολή της Αγγλίας.

Και μ' όλα αυτά, κατά παράδοξη αντινομία, χώρες που πάσχουν από στενότητα στο έδαφος και ζούνε με μεγάλη οξύτητα το δημογραφικό τους πρόβλημα, όπως λογουχάρη η Ιταλία, που διακηρύχνει, πως το έδαφός της δεν μπορεί να θρέψει τα σαράντα δύο εκατομμύρια του πληθυσμού της, ακολουθούν ωστόσο πολιτική υπερπληθυσμού, καλλιεργώντας με κάθε τρόπο την πολυτεκνία, επιβάλλοντας το γάμο στους αγάμους, βραβεύοντας και ενισχύοντας τους πολύτεκνους, παρέχοντας επιδόματα γάμου και γενικά καλλιεργώντας μ' όλα τα μέσα την αύξηση του πληθυσμού τους. Και φυσικό αποτέλεσμα αυτού του υπερπληθυσμού δεν μπορεί να είναι άλλο παρά πόλεμοι καταχτητικοί, όπως λογουχάρη ο αβησσυνιακός.

Μα η αντινομία τούτη ολοφάνερη και στην Ιταλία και στη Γερμανία μάς δείχνει πως το δημογραφικό πρόβλημα δεν είναι η πραγματική αιτία των σημερινών πολέμων, πάρα πολύ περισσότερο μια πρόφαση γι' αυτούς. Γιατί αν αυτή είταν η αληθινή αιτία, το πρώτο μέτρο που έπρεπε να παρθεί θα ήταν ο περιορισμός στις γεννήσεις, ο καθαρός ευγονισμός, η διδασκαλία στο λαό των μέσων που παρεμποδίζουν την πολυτεκνία. Ενώ βλέπουμε, πως ετούτοι ίσα-ίσα οι λαοί, οι ιταλοί και οι γερμανοί, αποβλέποντας σε μιαν επικράτηση με την υλική δύναμη και με πολυάριθμο στρατό, πασκίζουνε με κάθε τρόπο να αυξάνουνε τα στρατολογικά τους αποθέματα. Και συνάμα δε βλέπουμε να στέλνουν κατά μάζες τον υπερπληθυσμό τους στα καταχτημένα εδάφη, λ, χ. στην Αβησσυνία. Γιατί αυτό;

Η αληθινή λοιπόν αιτία της καταχτητικής εξόρμησης είνε άλλη και αυτή χρησιμοποιεί ίσα-ίσα για επιβοηθητικό μέσο την αύξηση του πληθυσμού. Το ζωτικό χώρο που ζητάνε για τους λαούς των, τόνε ζητάνε σαν κυρίαρχοι και εκμεταλλευτές και όχι σαν άποικοι ή μετανάστες. Η μαλθουσιανική πάλι πλευρά ετούτης της άποψης, λέει πως η γης δεν μπορεί να διαθρέψει απεριόριστο αριθμό από κανένα ζωικό είδος.

Γι' αυτό είνε, να πούμε, ένας φυσικός νόμος, όταν υπερπληθαίνονται τα άτομα από ένα είδος, να κινητοποιούνται ορισμένα αίτια, που θα επιφέρουνε τον όλεθρο ενός μεγάλου αριθμού από αντιπροσώπους αυτού του είδους και θα ξαναδημιουργήσουνε το ισοζύγιο ανάμεσα στα μέσα της διατροφής και τον αριθμό των ατόμων του είδους αυτού. Τα αίτια αυτά είνε προπάντων τρία: πείνα, αρρώστια, πόλεμος.

Ετσι ο πόλεμος παίρνει χαραχτήρα ενός φυσικού νόμου, μιας αυτόματης ασφαλιστικής δικλείδας, που κάθε τόσο μπαίνει σ' ενέργεια ανεξάρτητα από τη θέληση των ανθρώπων. Ετσι παρουσιάζεται ο πόλεμος σαν ένας νόμος ευεργετικός, που εξολοθρεύει τα περισσεύματα και μάλιστα τα πιο αδύνατα μέλη της ομάδας και εξασφαλίζει τη ζωή των υπόλοιπων. Για να μη λειτουργούνε τα αίτια τούτα, πείνα, αρρώστια, πόλεμος, θα έπρεπε, σύμφωνα με τη μαλθουσιανική άποψη, να παίρνονται συστηματικά μέτρα για περιορισμό του υπερπληθυσμού και προπάντων να περιορίζονται οι γεννήσεις.

Μα και τούτη η άποψη, που μπορεί να είνε αληθινή σε ορισμένες μερικότερες περιπτώσεις, μέσα σε περιορισμένα τοπικά και χρονικά όρια, όταν γενικεύεται είνε επιστημονικά λανθασμένη. Γιατί μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία λειτουργούνε δυο φαινόμενα, που εμποδίζουν να παρουσιαστούν ετούτα τα επακόλουθα του υπερπληθυσμού.

Το ένα είνε η αδιάκοπη τελειοποίηση των τεχνικών μέσων, που φέρνουν αύξηση της παραγωγής όχι μόνον σε έκταση παρά και σε ένταση. Με τα μέσα, που διαθέτει και σήμερα μόνο ο άνθρωπος, είνε βέβαιο πως η επιφάνεια της γης μπορεί να διαθρέψει ικανοποιητικά και πλούσια τριπλάσιο ή τετραπλάσιο πλήθος ανθρώπων απ' όσους ζούνε σήμερα απάνω στη γη.

Και όμως, από άλλα αίτια που πηγάζουν από το σημερινό οικονομικό σύστημα, το μέγιστο μέρος από τους ανθρώπους, που ζούνε απάνω στη γη, περνούνε μιαν άθλια ζωή, υποσιτίζουνται, κακοπερνούν, ενώ από την άλλη μεριά καταστρέφουνται συστηματικά τεράστια ποσά από προϊόντα, ρίχνουνται στη θάλασσα, καίγουνται και αχρηστεύουνται και γίνεται συστηματικός περιορισμός της παραγωγής σε ορισμένα είδη διατροφής μόνο και μόνο για να κρατιούνται ψηλά οι τιμές των προϊόντων αυτών. Ετσι όμως γίνουνται απρόσιτα σε κείνους, που τα έχουν απόλυτη ανάγκη.

Αυτή η παράλογη, η εντελώς ακατανόητη και απάνθρωπη αντινομία, που κρίνει και καταδικάζει τελειωτικά το σημερινό σύστημα της εκμεταλλευτικής οικονομίας δείχνει συνάμα πόσο είναι ασύστατη και η μαλθουσιανική αντίληψη και πως αλλού είνε τα αίτια των σημερινών πολέμων.

Μα κ' ένα δεύτερο κοινωνικό φαινόμενο αντιστρατεύεται στη μαλθουσιανική θεωρία, ο αυτόματος περιορισμός των γεννήσεων στις μεσαίες και ανώτερες τάξεις. Μόλις η στάθμη της ζωής ανεβεί, οι οικογένειες δε γεννούν παρά πια ένα ή δυο παιδιά και πολλές μένουν ολότελα άτεκνες. Το φαινόμενο τούτο, που φανερά δεν έχει σχέση με το μαλθουσιανισμό, αφού ίσα-ίσα παρουσιάζεται στις πιο εύπορες τάξεις, το έχουμε σήμερα στην Αγγλία, στη Γαλλία ολοφάνερο. Στη Γαλλία μάλιστα ο πληθυσμός σταθερά ελαττώνεται αντί ν' αυξαίνει.

Ετσι λοιπόν και η δημογραφική άποψη και από τις δυο της πλευρές αφήνει ανοιχτό το πρόβλημα και δε μας εξηγεί ικανοποιητικά τ' αληθινά αίτια των σημερινών πολέμων.

Αύριο: Η καπιταλιστική οικονομική άποψη