Με το σύνθημα «Θα αποκαταστήσουμε την ενιαία χώρα!» πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα, στις 17 Δεκέμβρη, το Φόρουμ των λαών της ΕΣΣΔ υπό την προεδρία του προέδρου του Συμβουλίου της Ενωσης Κομμουνιστικών Κομμάτων - ΚΚΣΕ και της Διεθνούς Επιτροπής «Για την Ενωση και την Αδελφοσύνη των Λαών» Ολέγκ Σένιν. Συμμετείχαν πάνω από 700 αντιπρόσωποι και προσκεκλημένοι απ' όλες τις Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Η συνάντηση ήταν «επετειακή», αφιερωμένη στα 10 χρόνια από τις θλιβερά περίφημες Συμφωνίες του Μπελοβέζσκ, που οδήγησαν στην ανατροπή της ΕΣΣΔ. Αν, όμως, πριν από μερικές μέρες, στην επετειακή Σύνοδο Κορυφής των αρχηγών χωρών της ΚΑΚ, οι πρόεδροι των χωρών - μελών της ΚΑΚ, μ' εξαίρεση τον πρόεδρο της Λευκορωσίας Αλεξάντρ Λουκασένκο, δεν εξέφρασαν τη λύπη για την καταστροφή του ενιαίου ισχυρού κράτους, οι μετέχοντες στο φόρουμ σύσσωμοι μίλησαν ότι η βίαια, παρά τη θέληση των λαών, ανατροπή της Σοβιετικής Ενωσης είναι επίσης μεγάλη τραγωδία και για όλους τους λαούς του πλανήτη.

Εισήγηση παρουσίασε ο βουλευτής της Κρατικής Δούμας, πρόεδρος του κινήματος «Για τη Στήριξη του Στρατού, της Αμυντικής Βιομηχανίας και της Πολεμικής Επιστήμης» Βίκτορ Ιλιούχιν, στην οποία ανέφερε ότι «οι ληστές του Μπελοβέζσκ κατάφεραν ένα συντριπτικό χτύπημα στην οικονομία, την αμυντική ικανότητα και την ασφάλεια των Σοβιετικών Δημοκρατιών. Φλυαρώντας περί ανεξαρτησίας των περιοχών τους και περί ελευθερίας των πολιτών, άναψαν μια τεράστια πυρκαγιά εθνικής, εθνοτικής και θρησκευτικής αντιπαράθεσης. Ο αυτονομισμός της εθνοπολιτικής ελίτ υπήρξε η κύρια αιτία των αιματηρών τραγωδιών στην Υπερκαυκασία και στον Βόρειο Καύκασο, στην Κεντρική Ασία, στη Βαλτική και τη Μολδαβία. Σ' αυτές τις συγκρούσεις χάθηκαν πάνω από 500.000 άνθρωποι. Ο συνολικός αριθμός των προσφύγων στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ξεπέρασε τα 12.500.000 άτομα. Γι' αυτό, η δράση των υπογραφόντων των Συμφωνιών του Μπελοβέζσκ και των συνεργών τους θα πρέπει να θεωρηθεί ως έγκλημα κατά της ειρήνης και της ανθρωπότητας, με όλες τις συνέπειες που απορρέουν απ' αυτή».

Θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για πασίγνωστα γεγονότα, ωστόσο, στη Ρωσία και πέρα από τα όριά της ορισμένοι πολιτικοί δηλώνουν ότι τάχα οι Συμφωνίες του Μπελοβέζσκ υπήρξαν απλώς νομική διατύπωση της αναπόφευκτης διάλυσης και χρεοκοπίας της Σοβιετικής Ενωσης. Το Φόρουμ απέρριψε κατηγορηματικά αυτούς τους ισχυρισμούς. Τρεις άνθρωποι υπέγραψαν τις συμφωνίες παρά τη θέληση της πλειοψηφίας των λαών της ΕΣΣΔ, που εκφράστηκε στο δημοψήφισμα στις 17 Μάρτη 1991, σε αντίθεση με το Σύνταγμα της ΕΣΣΔ, τα Συντάγματα όλων των Ενωσιακών Δημοκρατιών και άλλες νομοθετικές πράξεις. Στο Φόρουμ τονίστηκες ότι δεν υπήρξε μοιραία αναπόφευκτη η διάσπαση της Σοβιετικής Ενωσης!

Στη συνέχεια ο Ιλιούχιν υπογράμμισε: «Η Σοβιετική Ενωση δεν είχε "φάει τα ψωμιά" της, αλλά ανατράπηκε και σ' αυτή την ανατροπή ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε ο πρώην πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Γιέλτσιν και το περιβάλλον του. Ο Γιέλτσιν από καιρό και με συνέπεια επιδίωκε αυτό το σκοπό, πράγμα που επιβεβαιώνουν τα ίδια τα λόγια του. Μιλώντας στις 30 Μάη 1990 στο Πρώτο Συνέδριο των Λαϊκών Βουλευτών της Ρωσίας, ο Γιέλτσιν δήλωσε: "Η Ρωσία θα είναι αυτοτελής σε όλα και οι αποφάσεις της θα πρέπει να είναι υπεράνω των Ενωσιακών". Κατά την επίσκεψη στο Σβερντλόφσκ στις 16 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς είπε: "Η πρωταρχική παραλλαγή του προγράμματός μου είναι εφτά ρωσικά κράτη". Και μετά δυο μέρες, μιλώντας στη Δημοκρατία Κόμι, σημείωσε ότι η Ρωσία θα εγκαταλείψει την ενωσιακή δομή της εξουσίας. Κατά τον ίδιο τρόπο εκφράζονταν και δρούσαν άτομα από το άμεσο περιβάλλον του προέδρου, οι πνευματικοί και ιδεολογικοί υποστηρικτές του. Είχε ριχτεί η ιδέα της δημιουργίας πάνω από 50 κράτη στο έδαφος της Ρωσίας. Τώρα, όμως, μας λένε ότι η ΕΣΣΔ κατέρρευσε. Την ανέτρεψαν! Ο πρώην οπαδός του Γιέλτσιν, Ρουσλάν Χασμπουλάτοφ, χαρακτηρίζοντας την ανατροπή της ΕΣΣΔ, δήλωσε: "Θέλαμε να κάνουμε αυτή τη στροφή". Στροφή ή πέρασμα σε νέα ποιοτική κατάσταση αποκάλεσε αυτά τα έργα ο πρώην πρόεδρος του γελτσινικού Υπουργικού Συμβουλίου Ιβάν Σιλάγεφ. Να, όμως τι έλεγε ο Γκριγκόρι Γιαβλίνσκι, που ανήκε στην ομάδα του Γιέλτσιν: "Ο Μπορίς Νικολάγεβιτς και το άμεσο περιβάλλον του είχαν σαφείς πολιτικές θέσεις. Πριν απ' όλα, η στιγμιαία, σε μια μέρα όχι μόνο η πολιτική, αλλά και η οικονομική ανατροπή της Ενωσης, η κατάργηση όλων των συντονιστικών οικονομικών οργάνων, συμπεριλαμβανομένου και του χρηματιστικού, πιστωτικού και νομισματικού τομέα. Παραπέρα, η ολόπλευρη αποκοπή της Ρωσίας απ' όλες τις Δημοκρατίες, μαζί και από τέτοιες που τότε δεν έθεταν τέτοιο ζήτημα, για παράδειγμα, η Λευκορωσία και το Καζαχστάν. Αυτή ήταν η πολιτική εντολή". Μόνο που ο Γιαβλίνσκι δεν είπε από ποιον ήταν η πολιτική εντολή. Ο Γιέλτσιν και το περιβάλλον του, έχοντας την υποστήριξη του Ανωτάτου Σοβιέτ της Ρωσικής Ομοσπονδίας, πριν ακόμα από τις Συμφωνίες του Μπελοβέζσκ, υπέταξαν όλα τα ενωσιακά υπουργεία, τις υπηρεσίες, τα όργανα της κρατικής ασφάλειας, αρνήθηκαν να εμβάζουν τους φόρους στον ενωσιακό προϋπολογισμό. Φυσικά, αυτός ο σφετερισμός των δικαιοδοσιών των ενωσιακών δομών εξουσίας από τα όργανα της Ρωσικής Ομοσπονδίας και του προέδρου ενέτειναν τις φυγόκεντρες τάσεις σε άλλες Δημοκρατίες, οι οποίες είδαν σ' αυτό απειλή και έσπευσαν να αποστασιοποιηθούν ακόμα περισσότερο από το ενωσιακό κέντρο. Από την άλλη μεριά, μια σειρά ηγέτες, ειδικότερα, ο πρόεδρος του Καζαχστάν Ναζαρμπάγεφ, τάχθηκαν αποφασιστικά κατά της μεταβίβασης των ενωσιακών λειτουργιών στο Κοινοβούλιο και την ηγεσία της Ρωσίας και τη δικαιοδοσία του προέδρου της ΕΣΣΔ στον πρόεδρο της Ρωσίας. Αργότερα, ο Ναζαρμπάγεφ δήλωσε ανοιχτά ότι χωρίς τη Ρωσία δε θα υπήρχε το ντοκουμέντο του Μπελοβέζσκ και θα διασπόταν η ΕΣΣΔ».

Για να κατανοηθούν οι αιτίες της τραγωδίας είναι σημαντικό και αναγκαίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό να δούμε την προοπτική. Γι' αυτό και ο εισηγητής, και οι αντιπρόσωποι των λαών της Κριμαίας, της Εσθονίας, της Ουκρανίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Ρωσίας, της Υπερδνειστερίας, της Λευκορωσίας και άλλων Δημοκρατιών σημείωσαν στις ομιλίες τους όχι μόνο ποιος και πώς ανέτρεψε τη Σοβιετική Ενωση, και όχι μόνο για τις βαρύτατες συνέπειες της τραγωδίας, αλλά το κύριο είναι τι πρέπει να γίνει για την ανασύσταση της ενιαίας μεγάλης δύναμης.

Στην ομόφωνη Εκκληση «Προς τους λαούς της Σοβιετικής Ενωσης» εκφράζεται «η οργή και η αγανάκτηση για τις προδοτικές ενέργειες των μετεχόντων στη συνωμοσία του Μπελοβέζσκ Γιέλτσιν, Κραβτσιούκ και Σουσκέβιτς, που ανέτρεψαν τη μεγάλη δύναμη». Εκφράζεται, επίσης, η ελπίδα «στην υποστήριξη της απόλυτης πλειονότητας των λαών της ΕΣΣΔ στο ζήτημα της ποινικής δίωξης των προδοτών που ανέτρεψαν τη Σοβιετική Ενωση, που κατάκλεψαν και ιδιοποιήθηκαν πλούτη που είναι παλλαϊκή περιουσία». Το Φόρουμ αποφάσισε να συγκροτηθεί διεθνές κοινωνικό δικαστήριο, για να δικαστούν οι Γκορμπατσόφ, Γιέλτσιν, Γιάκοβλεφ, Σεβαρντνάτζε, Κραβτσιούκ, Σουσκέβιτς και οι συνεργοί τους. Το Φόρουμ κάλεσε τους «αδελφούς λαούς» να ενώσουν τις προσπάθειες «στον αγώνα για την ανασύσταση του ενιαίου, ισχυρού, ανεξάρτητου και πραγματικά λαϊκού κράτους». Υιοθετήθηκε επίσης Επιστολή προς τους Προέδρους, τις Κυβερνήσεις και τα Κοινοβούλια των χωρών της ΚΑΚ με ανάλογη πρόταση.

Κλείνοντας της εργασίες του Φόρουμ, ο Σένιν τόνισε:

«Στη διάρκεια της συζήτησης διατυπώθηκαν διάφορες απόψεις και πολιτικές θέσεις. Αν είμαστε Φόρουμ των σοβιετικών λαών, τότε δεν μπορούμε να αγωνιστούμε για κάποιο άμορφο κράτος. Μπορούμε να αγωνιστούμε μόνο για το σοβιετικό σοσιαλιστικό ενωσιακό κράτος. Κατά τη συζήτηση ακούστηκε το θέμα των εκλογών, του Κοινοβουλίου. Ομως, ο καθένας μας καταλαβαίνει ότι ζούμε σε αστική τάξη πραγμάτων, σε αστικό κράτος. Ποτέ το κεφάλαιο δε θα δώσει την εξουσία στο λαό, είναι ανώφελο να ελπίζει κανείς σ' αυτό. Μόνο ο αγώνας μας μπορεί τελικά να οδηγήσει στο σοσιαλιστικό κράτος. Γι' αυτό όμως χρειάζεται μια ισχυρή, ενιαία, μονολιθική οργάνωση που να θέτει μπροστά της τέτοιους στόχους. Πρέπει να ενωθούμε γύρω απ' αυτή και να προχωρήσουμε μπροστά. Να ενωθούμε πρέπει μόνο στη βάση της σοβιετικής σοσιαλιστικής ιδεολογίας. Τα 10 χρόνια μετά την ανατροπή της ΕΣΣΔ επιβεβαίωσαν ότι η ασυνδεσία και οι ταλαντεύσεις δε μας οδηγούν πουθενά και καταστρέφουν κάθε κίνημα διαμαρτυρίας. Γι' αυτό και οι στόχοι που διακηρύχτηκαν στο Φόρουμ είναι εντελώς ευνόητοι: είναι η πάλη για την αποκατάσταση της Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών και της Σοβιετικής εξουσίας, είναι η πάλη για να ακολουθήσει η χώρα το δρόμο του σοσιαλισμού. Πρέπει να ελπίζουμε μόνο στον εαυτό μας. Και αφού διακηρύττουμε τέτοιους στόχους, τότε θα πρέπει να πούμε ότι δε θα κλονιστούμε, δε θα υποχωρήσουμε, δε θα λυγίσουμε!»

Στο κλείσιμο του Φόρουμ διακεκριμένοι καλλιτέχνες έδωσαν μια πραγματική σοβιετική συναυλία, η οποία μετέφερε τους παρόντες στην ωραία εκείνη εποχή, όταν όλοι οι λαοί ζούσαν σαν μια ενιαία, αγαπημένη οικογένεια. Μήπως, όμως, ήταν ανάμνηση για το μέλλον;..