Η διακοπή της παιδαγωγικής διαδικασίας μέχρι το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς αποτελεί ένα αναγκαίο διάστημα προκειμένου το παιδί να ξεκουραστεί, να ξεφύγει από τη ρουτίνα ενός καθημερινού αυστηρού παιδαγωγικού πλαισίου και να βρει περισσότερο χρόνο για παιχνίδι και κοινωνικοποίηση, που είναι κομβικά στοιχεία για τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη. Είναι επίσης χρόνος πολύτιμος για να βρεθεί περισσότερο με την οικογένειά του, τους φίλους του, δεδομένου του ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής μειώνει τον καθημερινό ποιοτικό χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους ή καθιστά για παράδειγμα τον ρόλο της οικογένειας έναν περισσότερο εποπτικό ρόλο τήρησης υποχρεώσεων. Ο παιδαγωγικός ρόλος της διακοπής της παιδαγωγικής διαδικασίας, όμως, ξεκινά από τη βάση ότι η αγωγή των παιδιών στον ελεύθερο χρόνο τους, όπως είναι οι διακοπές, αλλά και οι μορφές και το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων σε αυτές, δεν μπορούν να ιδωθούν ξεκομμένα από τις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις για ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών.

Σήμερα υπάρχει η τάση να αντιμετωπίζεται η διακοπή της παιδαγωγικής διαδικασίας ως κενός χρόνος, γιατί δεν ταυτίζεται με ένα αυστηρά οριοθετημένο πλαίσιο μάθησης, ενώ η μάθηση αντιμετωπίζεται ως μια στείρα, κουραστική διαδικασία, αποσπασμένη από την ενεργή συμμετοχή του παιδιού στην κοινωνική ζωή. Ετσι, βλέπουμε παιδιά να κουράζονται όλη τη χρονιά με άπειρες πληροφορίες χωρίς να κατανοούν την ανάγκη ύπαρξής τους, παιδιά και εφήβους που αντιμετωπίζουν φόρτο σχολικής και εξωσχολικής εργασίας μέσα στο διαρκές κυνήγι προσόντων, φροντιστηρίων κ.λπ., και στις διακοπές του καλοκαιριού να προσπαθούν να εκτονωθούν σε μια κονσόλα, στην τηλεόραση ή στο κινητό. Με αυτόν τον τρόπο, η ποιότητα του ελεύθερου χρόνου στις διακοπές γίνεται περισσότερο ένα πεδίο εκτόνωσης, γεμίσματος του κενού χρόνου και την ίδια στιγμή ξοδέματος της ενέργειας του παιδιού και επιπλέον κούρασής του, αντί για χρόνο αναψυχής και περαιτέρω ανάπτυξης της προσωπικότητάς του. Η μόρφωση και διαπαιδαγώγηση του νέου ανθρώπου, βέβαια, συνιστά κάτι ευρύτερο και εμπεριέχει την ενεργητική του δραστηριότητα, την επαφή του με τη φύση, με τον κόσμο γύρω του, τον ποιοτικό ελεύθερο χρόνο, τη σχέση με συνομήλικους, οικογένεια κ.λπ., και δεν σταματά με τη λήξη της σχολικής χρονιάς.

Η ποιότητα του ελεύθερου χρόνου με τη λήξη της σχολικής χρονιάς δεν είναι ξεκομμένη από την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Η λειτουργία του παιδιού σε ένα ομαδικό πλαίσιο, π.χ. καλοκαιρινά προγράμματα, κατασκηνώσεις, αν πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις - κατάλληλες υποδομές, επαρκές και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, προγράμματα προσαρμοσμένα στις αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών - μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη γνωστική, κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη και να αποτρέψει την προσκόλλησή του σε παθητικούς τρόπους εκτόνωσης, όπως η πολύωρη έκθεση στην οθόνη.

Ξεκινώντας από τη βάση ότι το παιδί διαμορφώνει την προσωπικότητά του μέσα στις κοινωνικές σχέσεις, η σχέση με τον γονιό, τον δάσκαλο, τον παιδαγωγό, τον ομαδάρχη, τον συντονιστή και η μορφή των σχέσεων του παιδιού με τους συνομήλικους έχουν σημαντικές προεκτάσεις για τη ζωή του. Το δομημένο παιχνίδι σε ένα οργανωμένο πλαίσιο σαφώς είναι σημαντικό και ωφέλιμο για την ανάπτυξη του παιδιού, με την προϋπόθεση ότι οι ενήλικες που συντονίζουν είναι σε θέση να το καταλάβουν και να αφήσουν χώρο στο παιδί να αναδείξει τις ιδιαίτερες και μοναδικές ικανότητές του, σεβόμενοι τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού, και την ίδια στιγμή να λειτουργούν ως ο αναγκαίος διαμεσολαβητής προκειμένου το παιδί να μάθει να λειτουργεί σε ένα ευρύτερο ομαδικό πλαίσιο. Σε συνδυασμό με το ελεύθερο παιχνίδι, το οποίο είναι επίσης πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη της φαντασίας και της δημιουργικότητας ειδικά των μικρότερων παιδιών. Οι αθλητικές δραστηριότητες μπορούν να συμβάλουν στη σωματική ανάπτυξη, υγεία και ευεξία, και ειδικά στην εφηβεία να μειώσουν το στρες και να ενισχύσουν την ψυχική ανθεκτικότητα του εφήβου, μέσα από την προσπάθειά του να ξεπεράσει τα εμπόδια και να γίνει καλύτερος, προάγουν την κοινωνικοποίηση καλλιεργώντας αρετές όπως η συνεργασία και η δέσμευση στην ομάδα. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες μπορούν να δώσουν διέξοδο στα εκφραστικά μέσα του παιδιού προκειμένου να εκφράσει τον εσωτερικό του κόσμο, να ικανοποιήσουν την περιέργειά του, να οξύνουν την κρίση του, να καλλιεργήσουν την αγάπη του για τους ανθρώπους, τη φύση, τα καινούργια πράγματα με τα οποία έρχεται σε επαφή. Γι' αυτόν τον λόγο, η δημιουργική απασχόληση των παιδιών όλων των ηλικιών αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα, που πρέπει να προσφέρεται και να καλύπτεται καθολικά, αναβαθμισμένα, σύγχρονα, στο μέτρο των σημερινών δυνατοτήτων, από τις οποίες προκύπτει και το εύρος των σημερινών αναγκών των παιδιών.