Τις εντεινόμενες πολιτικές και οικονομικές αναδιατάξεις σε διεθνές επίπεδο και την ενίσχυση των χωρών της ομάδας BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) αποτυπώνει η απόφαση των ηγετών των 5 χωρών να προχωρήσουν άμεσα σε διεύρυνση του σχήματος, απευθύνοντας πρόσκληση για ένταξη σε Αίγυπτο, Αργεντινή, Αιθιοπία, Ιράν, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, από 1/1/2024.

Συνολικά 23 χώρες έχουν υποβάλει αίτηση για ένταξη στην BRICS, ενώ δεκάδες αρχηγοί κρατών παρευρέθηκαν ως προσκεκλημένοι στη Σύνοδο Κορυφής της ομάδας, που ολοκληρώθηκε χθες στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής.

Μέχρι την έναρξη της Συνόδου δεν αναμενόταν να ανακοινωθεί η ένταξη συγκεκριμένων χωρών, καθώς οι 5 χώρες της BRICS διατηρούν διαφορετικές θέσεις και συμφέροντα για τους όρους της διεύρυνσης του σχήματος, ωστόσο φαίνεται ότι τα σχετικά παζάρια επιταχύνθηκαν στην πράξη, στο φόντο των εντεινόμενων ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Πέρα από τη διεύρυνση, στο επίκεντρο βρέθηκε επίσης η δυνατότητα μελλοντικής διαμόρφωσης ενός «εναλλακτικού» συστήματος χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, καθώς και μιας μονάδας πληρωμών, εξασφαλίζοντας πιο συμφέρουσες συναλλαγές και μεγαλύτερη «ανεξαρτησία» των μελών της BRICS από το δολάριο.

Η «διακήρυξη του Γιοχάνεσμπουργκ», που υιοθέτησαν οι ηγέτες της BRICS, καλύπτει θέματα γεωπολιτικού, πολιτικού, οικονομικού, εμπορικού και διπλωματικού ενδιαφέροντος.

Καθίσταται εμφανής η προσπάθεια της ομάδας να εμφανιστεί ως ένα εναλλακτικό πολυμερές σχήμα που θα λειτουργεί με «διαφάνεια» και θα έχει στον πυρήνα της τον ΟΗΕ, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και το ΔΝΤ, ενώ απαιτεί παράλληλα «μεταρρυθμίσεις» σε όλους τους διεθνείς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων και αυτών του Μπρέτον Γουντς που οδήγησαν το 1944 στη συγκρότηση της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, και στη θέσπιση του δολαρίου ως νομίσματος διεθνών συναλλαγών.

Ο Νοτιοαφρικανός Πρόεδρος Σ. Ραμαφόζα τόνισε ότι υπάρχει «ομοφωνία στην πρώτη φάση αυτής της διαδικασίας διεύρυνσης, και θα ακολουθήσουν άλλες φάσεις».

Ο Βραζιλιάνος Πρόεδρος Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα είπε ότι το ενδιαφέρον και άλλων χωρών να ενταχθούν στην BRICS δείχνει πόσο επίκαιρη είναι η επιδίωξη μιας «νέας παγκόσμιας οικονομικής τάξης». Συνεχίζοντας, εκτίμησε ότι οι υποσχέσεις της παγκοσμιοποίησης απέτυχαν και ότι είναι καιρός να δοθεί μια νέα πνοή στη συνεργασία με αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς «υπάρχει κίνδυνος πυρηνικού πολέμου».

Ο Ινδός πρωθυπουργός Ν. Μόντι δήλωσε πως η διεύρυνση της BRICS θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα για άλλους παγκόσμιους θεσμούς που ιδρύθηκαν τον 20ό αιώνα και «είναι πλέον ξεπερασμένοι». «Η διεύρυνση και ο εκσυγχρονισμός της BRICS είναι ένα μήνυμα ότι όλοι οι θεσμοί στον κόσμο χρειάζεται να διαμορφωθούν ανάλογα με τους καιρούς, που αλλάζουν», είπε.

Η διεύρυνση της BRICS θα φέρει νέα πνοή στον μηχανισμό συνεργασίας της ομάδας, δήλωσε ο Κινέζος Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, χαρακτηρίζοντας τη διεύρυνση «ιστορική». «Αυτή η διεύρυνση ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της διεθνούς κοινότητας και εξυπηρετεί τα κοινά συμφέροντα αναδυόμενων αγορών και αναπτυσσόμενων χωρών», πρόσθεσε. Είπε ακόμα πως οι χώρες της BRICS «είναι όλες χώρες με μεγάλη επιρροή και επωμίζονται σημαντικές ευθύνες για την παγκόσμια ειρήνη και ανάπτυξη». Δήλωσε δε ότι το Πεκίνο θα διαθέσει 10 δισ. δολάρια για το υπό συγκρότηση κινεζικό Ταμείο Παγκόσμιας Ανάπτυξης.

Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλ. Πούτιν, που συμμετείχε στη σύνοδο μέσω βιντεοδιάσκεψης, ευχαρίστησε τον Νοτιοαφρικανό Πρόεδρο για τη διπλωματική του ικανότητα στις διαπραγματεύσεις για τη διεύρυνση και την τελική διακήρυξη της Συνόδου. Τόνισε πως η Μόσχα προτίθεται να εμβαθύνει τις σχέσεις με αφρικανικές χώρες και πως θα παραμείνει ένας αξιόπιστος εταίρος για τις προμήθειες τροφίμων και καυσίμων.

Ο γγ του ΟΗΕ, Αντ. Γκουτέρες, που συμμετείχε στη σύνοδο, συμφώνησε ότι «οι σημερινές δομές παγκόσμιας διακυβέρνησης αντικατοπτρίζουν τον κόσμο τού χθες» και ότι για να παραμείνουν οι πολυμερείς θεσμοί «πραγματικά για όλους», πρέπει να μεταρρυθμιστούν.

Η διακήρυξη του Γιοχάνεσμπουργκ, που υιοθετήθηκε από τους πέντε ηγέτες, αναφέρει ότι θα οδηγήσει σε προώθηση επωφελούς συνεργασίας στους πυλώνες πολιτικής και ασφάλειας, οικονομίας και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, πολιτισμού, για ενίσχυση «της στρατηγικής εταιρικής σχέσης», μέσω «προώθησης της ειρήνης, πιο αντιπροσωπευτικής και δικαιότερης διεθνούς τάξης, ανανεωμένο και μεταρρυθμισμένο διεθνές σύστημα, βιώσιμη ανάπτυξη δίχως αποκλεισμούς».

Οι χώρες της BRICS ζητούν «μεγαλύτερη εκπροσώπηση» των αναδυόμενων αγορών και αναπτυσσόμενων χωρών σε διεθνείς οργανισμούς.

Στηρίζουν τη «γενική μεταρρύθμιση του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου Ασφαλείας», προκειμένου να γίνει «πιο δημοκρατικό, αντιπροσωπευτικό, αποτελεσματικό και ικανό», με αύξηση της εκπροσώπησης αναπτυσσόμενων χωρών.

Επιβεβαιώνουν την υποστήριξή τους «σε ανοιχτό, διαφανές, δίκαιο, προβλέψιμο, χωρίς αποκλεισμούς, ισότιμο και χωρίς διακρίσεις, πολυμερές εμπορικό σύστημα, με πυρήνα τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου».

Ζητούν να υπάρξει πρόοδος για «πιο δίκαιο αγροτικό εμπορικό σύστημα, προσανατολισμένο στις αγορές, ώστε να επιτευχθεί επισιτιστική ασφάλεια».

Στηρίζουν ένα «πιο ισχυρό διεθνές χρηματοπιστωτικό δίχτυ ασφαλείας», με το ΔΝΤ στο κέντρο του, επιθυμώντας και επιδιώκοντας «τη μεταρρύθμιση των χρηματοπιστωτικών θεσμών του Μπρέτον Γουντς», ώστε να υπάρχει «μεγαλύτερος ρόλος για αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες χώρες».

Εκφράζουν «ανησυχία» για τους συνεχιζόμενους πολέμους σε διάφορα σημεία της Γης και ζητούν «ειρηνική επίλυση διαφορών, μέσω διαλόγου και μέσω διαβουλεύσεων χωρίς αποκλεισμούς».

Ζητούν πλήρη σεβασμό του «διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου» σε περιπτώσεις συγκρούσεων, αναγνωρίζοντας τον διαμεσολαβητικό ρόλο διεθνών και περιφερειακών οργανισμών. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις συγκρούσεις στην Αφρική (Σαχέλ, Σουδάν, Λιβύη, Νίγηρας, Δυτική Σαχάρα).

Χαιρετίζουν τις «θετικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή» για την εξομάλυνση σχέσεων μεταξύ χωρών. Ειδική αναφορά κάνουν στον πόλεμο στη Συρία (όπου ζητούν «βιώσιμη διευθέτηση της κρίσης») και στον πόλεμο στην Υεμένη, ενώ εκφράζουν «βαθιά ανησυχία για την άσχημη ανθρωπιστική κατάσταση στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη».

Υπάρχουν ακόμα αναφορές στην ανάγκη «ειρηνευτικής μεσολάβησης» στην Ουκρανία, αλλά και στην Αϊτή, μπροστά στην επιδείνωση «της κατάστασης ασφαλείας, της πολιτικής και της οικονομικής κατάστασης» εκεί.

Ειδική αναφορά κάνουν στην ανάγκη ενίσχυσης διεθνών Συνθηκών για την απαγόρευση και αποτροπή ανάπτυξης όπλων μαζικής καταστροφής, όπως είναι τα βιολογικά. Καταδικάζουν «την τρομοκρατία κάθε μορφής και εκδήλωσης, όπου, όποτε και από οποιονδήποτε διαπραχθεί».

Εκτενής αναφορά γίνεται στο G20, επισημαίνοντας ότι πρέπει να συνεχίσει να παίζει ρόλο ως «βασικό, πολυμερές φόρουμ σε τομείς διεθνούς οικονομικής και χρηματοπιστωτικής συνεργασίας ανεπτυγμένων και αναδυόμενων αγορών».

Χαιρετίζουν τη θέσπιση της «Ομάδας Εργασίας Ψηφιακής Οικονομίας της BRICS» και επιβεβαιώνουν την υποστήριξή τους στην «Αφρικανική Ατζέντα 2063» και στις προσπάθειες «αφρικανικής ολοκλήρωσης», μέσω της Αφρικανικής Ηπειρωτικής Περιοχής Ελεύθερου Εμπορίου.

Αναγνωρίζουν τα οφέλη από «γρήγορα, προσιτά, διαφανή, ασφαλή και χωρίς αποκλεισμούς συστήματα πληρωμών», αναθέτοντας στους υπουργούς Οικονομικών της ομάδας BRICS να υποβάλουν έκθεση με τις προτάσεις τους το 2024, στην επόμενη σύνοδο, γύρω από «θέματα τοπικών νομισμάτων, οργάνων πληρωμών και πλατφορμών».

Εκφράζουν την αντίθεσή τους στους εμπορικούς φραγμούς, «υπό το πρόσχημα της κλιματικής αλλαγής, τους οποίους επιβάλλουν ορισμένες ανεπτυγμένες χώρες» και ζητούν εντατικοποίηση των προσπαθειών για τη βελτίωση συλλογικής δυνατότητας καταπολέμησης και αποτροπής παγκόσμιων επιδημιών.

Κάνουν σχέδια για συνεργασία στο Διάστημα, ενώ τονίζουν τον «θεμελιώδη ρόλο πρόσβασης στην Ενέργεια» και την «ενεργειακή ασφάλεια», μέσω και της «ενισχυμένης συνεργασίας μεταξύ των χωρών της BRICS».