Από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του προηγούμενου διαστήματος

Ειδικά μετά τις εκλογές της 17ης Δεκέμβρη στη χώρα, κλιμακώνονται οι προσπάθειες αποσταθεροποίησης της σημερινής κυβέρνησης Βούτσιτς από τμήματα της σερβικής αστικής τάξης που εκφράζονται από κόμματα της αντιπολίτευσης. Η κυβέρνηση καταγγέλλει ευθέως τη σχέση αυτών των κομμάτων με ξένα κέντρα, στην προσπάθεια να ασκηθούν πιέσεις, ώστε η Σερβία να «ευθυγραμμιστεί» με το ευρωατλαντικό σχέδιο αποκλεισμού των ρωσικών κυρίως συμφερόντων απ' όλα τα Δυτικά Βαλκάνια.

Το σίγουρο είναι ότι στην «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης» υπάρχει συσσωρευμένη τεράστια καύσιμη ύλη και αρκεί μια σπίθα για να ανάψει τη φωτιά, με τεράστιους κινδύνους για τους λαούς της περιοχής. Ανάμεσά τους και τον ελληνικό, που σέρνεται στη δίνη σκληρών ανταγωνισμών, εξαιτίας του «ηγετικού ρόλου» που επιδιώκουν να παίξουν η ελληνική αστική τάξη και τα κόμματά της στην ευρωατλαντική ολοκλήρωση των Βαλκανίων, υπηρετώντας τα σχέδια ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ.

Τα γεγονότα που καταγράφονται πιο κάτω είναι αποκαλυπτικά για το πόσο εύθραυστη είναι η κατάσταση στην περιοχή, με επίκεντρο τη Σερβία.

Λίγες μέρες πριν από τις εκλογές της 17ης Δεκέμβρη στη Σερβία, το Διεθνές Ινστιτούτο Μεσανατολικών και Βαλκανικών Σπουδών, μία «δεξαμενή σκέψης» με έδρα τη Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας, επίσημος συνεργάτης του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ από το 2018, ανέφερε σε ανάλυσή του ότι στις επερχόμενες εκλογές, εγχώριοι και ξένοι παράγοντες ανταγωνίζονται για επιρροή.

«Ενα τμήμα της σερβικής αντιπολίτευσης τάσσεται υπέρ της ένταξης της Σερβίας στο ΝΑΤΟ και υποστηρίζει την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία», εξηγούσε η ανάλυση, και προσέθετε ότι «οι εκλογές στη Σερβία αποτελούν σημείο καμπής για το μέλλον της χώρας και τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή».

Ακόμα, ανέφερε ότι δεδομένου του καίριου γεωπολιτικού ρόλου της Σερβίας στα Βαλκάνια, «είναι απαραίτητο να προληφθούν όλες οι μορφές βίας στα τελικά στάδια της προεκλογικής εκστρατείας και να αποφευχθεί η πρόκληση αναταραχών την ημέρα των εκλογών, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην κήρυξη των εκλογών ως παράνομων, καθιστώντας τες άκυρες».

Μάλιστα, το κείμενο, που δεν φέρει επώνυμη υπογραφή, αλλά υπογράφεται με τις λέξεις «Λιουμπλιάνα / Ουάσιγκτον / Βρυξέλλες / Βελιγράδι / Πρίστινα, 27 Νοέμβρη 2023», σημειώνει πως «υπάρχουν ενδείξεις ότι μελλοντικοί ηττημένοι των εκλογών μπορεί να αμφισβητήσουν τα αποτελέσματα».

«Αναλυτές υποστηρίζουν», συνεχίζουν οι συγγραφείς, «ότι η Σερβία εισέρχεται στην τελική φάση της αποσταθεροποίησης, που χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητα εκλογικής χειραγώγησης, την προσδοκία εκτεταμένων διαμαρτυριών και την άρνηση αναγνώρισης των εκλογικών αποτελεσμάτων. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν η παρουσία και οι δραστηριότητες άνω των 100 υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών εντός των συνόρων της Σερβίας. Ο ρόλος της Δημοκρατίας της Κροατίας είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτος».

Πράγματι, στις 24 Δεκέμβρη, στη Σερβία, σημειώθηκαν έντονες συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας στο δημαρχείο του Βελιγραδίου. Η συγκέντρωση οργανώθηκε από τον αντιπολιτευόμενο συνασπισμό «Σερβία ενάντια στη Βία» (SPN), που καλούσε σε καθημερινές κινητοποιήσεις από την επομένη των εκλογών, καταγγέλλοντας εκτεταμένη νοθεία, ειδικά σε αυτές για την ανάδειξη νέου Δημοτικού Συμβουλίου στο Βελιγράδι.

Υπενθυμίζεται ότι στις εκλογές της 17ης Δεκέμβρη για τη νέα Βουλή, επικράτησε ξανά ο συνασπισμός που στηρίζει τον Αλ. Βούτσιτς, με «κορμό» το Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα (SNS - εξασφαλίζοντας μάλιστα απόλυτη πλειοψηφία), ενώ η «Σερβία ενάντια στη Βία» ήρθε δεύτερη, με μεγάλη διαφορά.

Στη συγκέντρωση της 24ης Δεκέμβρη έγιναν βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία, όταν το πλήθος προσπάθησε να μπει στο κτίριο του δημαρχείου, ενώ από μερίδα των διαδηλωτών ακούστηκαν συνθήματα όπως «Ο Βούτσιτς είναι ο Πούτιν» και «Κυρώσεις στη Ρωσία»¹.

Στις διαμαρτυρίες που ακολούθησαν στο Βελιγράδι και σε άλλες πόλεις, ο συνασπισμός SPN απαίτησε την ακύρωση όλων των εκλογών της 17ης Δεκέμβρη, ενώ ένας από τους ηγέτες του προέτρεψε την ΕΕ να βοηθήσει στην έναρξη διεθνούς έρευνας για παρατυπίες που σημειώθηκαν σε αυτές. Την επομένη, ηγετικά στελέχη του συνασπισμού ξεκίνησαν απεργία πείνας.

Στις διαδηλώσεις συμμετείχε και η οργάνωση «Φοιτητές Ενάντια στη Βία» (μετονομάστηκε στη συνέχεια σε «Βorba» - πάλη), που στις 29 Δεκέμβρη έστησε 24ωρο οδόφραγμα δίπλα στην έδρα της σερβικής κυβέρνησης. Στελέχη της αντιπολίτευσης προανήγγειλαν τη συνέχιση των κινητοποιήσεων μετά τα Χριστούγεννα, που γιορτάζονται στη Σερβία στις 7 Γενάρη.

Το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) δήλωσε ότι οι εκλογές «σημαδεύτηκαν από πολλές διαδικαστικές ελλείψεις» και το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών ότι τα ευρήματα ήταν «απαράδεκτα για μια χώρα υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ».

Σε κοινή τους δήλωση οι επίτροποι Εξωτερικών και Διεύρυνσης, Ζοζέπ Μπορέλ και Ολιβερ Βαρχέλι, αντίστοιχα, συμπέραναν «με ανησυχία ότι η εκλογική διαδικασία απαιτεί απτές βελτιώσεις και περαιτέρω μεταρρύθμιση, καθώς η εύρυθμη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών της Σερβίας αποτελεί τον πυρήνα της διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ».

Πάντως, ο εισηγητής του Ευρωκοινοβουλίου για τη Σερβία, Βλαντιμίρ Μπίλτσικ, δήλωσε ότι, σύμφωνα με τους παρατηρητές που είχαν σταλεί στη χώρα, «οι εκλογές διεξήχθησαν καλά (...) Υπάρχουν ορισμένες παρατυπίες σχετικά με την προσέλκυση επιπλέον ψηφοφόρων, αλλά δεν πρόκειται για μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων». Συγχάρηκε μάλιστα τους Σέρβους για την αυξημένη συμμετοχή.

Ο Πρόεδρος Βούτσιτς χαρακτήρισε τις καταγγελίες ψεύδη της αντιπολίτευσης και κατήγγειλε πως οι κινητοποιήσεις ήταν υποκινούμενες από το εξωτερικό. Μάλιστα, σε διάγγελμά του κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας έξω από το δημαρχείο του Βελιγραδίου, αποκάλεσε τους διαδηλωτές «κακοποιούς» και ευχαρίστησε ξένες υπηρεσίες πληροφοριών που «προειδοποίησαν έγκαιρα και άμεσα αποτρέποντας τα σχέδια των κακοποιών».

Μετά το διάγγελμα, η πρωθυπουργός της Σερβίας, Αννα Μπρνάμπιτς, διευκρίνισε ότι η ρωσική Υπηρεσία Πληροφοριών «προειδοποίησε τις σερβικές αρχές πριν από τις εκλογές για τις προθέσεις της αντιπολίτευσης».

Από τη μεριά της, η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα, παρομοίασε τις κινητοποιήσεις με τα γεγονότα στην πλατεία Μεϊντάν στο Κίεβο το 2014 και επανέλαβε τα περί «ουκρανικού σεναρίου βίαιης ανατροπής της νόμιμης εξουσίας στη Σερβία». Ο δε εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, υποστήριξε ότι «υπάρχουν διαδικασίες και προσπάθειες τρίτων δυνάμεων, μεταξύ άλλων από το εξωτερικό, να προκαλέσουν παρόμοιες αναταραχές στο Βελιγράδι».

Πηγαίνοντας πίσω στον χρόνο, η κατάσταση στη Σερβία «μυρίζει μπαρούτι» από την έναρξη ακόμα του πολέμου στην Ουκρανία. Τον Μάη του 2022 η πρωθυπουργός της Σερβίας κατήγγειλε τις απειλές για ταυτόχρονες βομβιστικές επιθέσεις σε περίπου 100 σχολεία και άλλα σημεία μαζικής συνάθροισης ως μέρος της πίεσης από το εξωτερικό εναντίον του Βελιγραδίου για την άρνησή του να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία.

«Είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη που δεν έχει επιβάλει κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Αυτές οι απειλές για βόμβες είναι πίεση από το εξωτερικό λόγω της άρνησής μας να επιβάλουμε κυρώσεις», δήλωσε σε τηλεοπτική συνέντευξη. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών, Αλεξάνταρ Βούλιν, πρόσθεσε ότι οι απειλές ήταν «μέρος ειδικού πολέμου» εναντίον της Σερβίας.

Αλλά και οι σχέσεις Βελιγραδίου - Πρίστινας βρέθηκαν σε τροχιά απότομης επιδείνωσης, που κλιμακώθηκε στις 26 Μάη του 2023, όταν οι αρχές του Κοσόβου ανέλαβαν τον έλεγχο των δημοτικών κτιρίων του Βόρειου Κοσσυφοπεδίου με τη βία, για να επιτρέψουν στους νεοεκλεγέντες Αλβανούς δημάρχους να αναλάβουν καθήκοντα, μετά τις εκλογές στις οποίες απείχαν οι Σέρβοι. Ακολούθησαν μαζικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις με δυνάμεις της ΝΑΤΟικής KFOR, σε πόλεις με σερβική πλειοψηφία κατοίκων.

Τον ίδιο μήνα στη Σερβία, μετά από δύο περιστατικά, πυροδοτήθηκε νέος κύκλος διαδηλώσεων. Στις 3Μάη σημειώθηκαν μαζικοί πυροβολισμοί σε σχολείο του Βελιγραδίου, με 10 νεκρούς και 6 τραυματίες, και ακολούθησε νέο περιστατικό με πυροβολισμούς στο Σμεντέρεβο και το Μλαντένοβατς από έναν 20χρονο που φορούσε μπλούζα με ναζιστικά σύμβολα, στις 4 Μάη, με 9 νεκρούς και 12 τραυματίες,

Οι διαδηλώσεις κορυφώθηκαν στις 19 Μάη του 2023, όταν, σύμφωνα με τους διοργανωτές, δηλαδή τα κόμματα της αντιπολίτευσης, συγκεντρώθηκαν στο Βελιγράδι 200.000 - 300.000 κόσμου. Η αντιπολίτευση απαιτούσε την παραίτηση υπουργών της κυβέρνησης, ανάμεσά τους και του διευθυντή των υπηρεσιών πληροφοριών της χώρας, που αποκαλείται και «ο άνθρωπος της Μόσχας», Αλεξάνταρ Βούλιν.

Την ίδια μέρα, η πρωθυπουργός της Σερβίας υποστήριξε ότι «όλα όσα συνέβησαν μετά τους πυροβολισμούς τροφοδοτούνται άμεσα από ξένες υπηρεσίες πληροφοριών».

Η κατάσταση στο Κόσοβο συνέχισε να οξύνεται, με κορύφωση τον περασμένο Σεπτέμβρη, όταν περίπου 30 βαριά οπλισμένοι άνδρες, κάτοικοι της Κεντρικής Σερβίας σύμφωνα με την Πρίστινα και κάτοικοι Κοσόβου σύμφωνα με τον Βούτσιτς, έστησαν ενέδρα σε άνδρες των Σωμάτων Ασφαλείας του Κοσόβου. Ακολούθησε ένοπλη συμπλοκή με νεκρούς, τραυματίες και συλληφθέντες από τη συγκεκριμένη ομάδα.

Ο καθ' ομολογίαν ενορχηστρωτής της επιχείρησης, πρώην αντιπρόεδρος του Σερβικού Κόμματος «Σερβική Λίστα» (Κοσόβου), Μίλαν Ραντόισιτς, βρήκε καταφύγιο στη Σερβία, όπου στη συνέχεια συνελήφθη. Βελιγράδι και Πρίστινα αντάλλαξαν βαριές κατηγορίες, ενώ στη Σερβία κηρύχθηκε εθνικό πένθος μιας μέρας, με τον Σέρβο υπουργό Αμυνας να δηλώνει ότι οι Σέρβοι νεκροί ήταν «οι πιο πρόσφατοι σε μια σειρά μαχητών που πέθαναν για την ελευθερία του Κοσόβου και την ελευθερία της Σερβίας».

Το σκηνικό συμπληρώνουν οι κατηγορίες για κατασκοπεία, που κλιμακώθηκαν πριν από τις εκλογές. Μέσα στον περασμένο Νοέμβρη η σερβική αστυνομία προχώρησε σε συλλήψεις, κατηγορώντας τελικά έναν άνδρα για κατασκοπεία υπέρ της Βουλγαρίας. Τον ίδιο μήνα, το υπουργείο Εξωτερικών της Σερβίας κήρυξε «persona non grata» τον Α' γραμματέα της πρεσβείας της Κροατίας στο Βελιγράδι με κατηγορίες κατασκοπείας, προκαλώντας αντίποινα από την κροατική κυβέρνηση.

Τον ίδιο μήνα, ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Σερβίας παραιτήθηκε, καταγγέλλοντας ότι «οι ΗΠΑ και η ΕΕ ζητούν το κεφάλι μου ως προϋπόθεση για τη μη επιβολή κυρώσεων στη Σερβία». Είχε τεθεί από τον Ιούλη σε λίστα κυρώσεων από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, με κατηγορίες για συμμετοχή σε κύκλωμα ναρκωτικών, αλλά και επειδή «έχει χρησιμοποιήσει τις δημόσιες θέσεις του για να υποστηρίξει τη Ρωσία, διευκολύνοντας τις κακόβουλες δραστηριότητες της Ρωσίας που υποβαθμίζουν την ασφάλεια και τη σταθερότητα των Δυτικών Βαλκανίων και παρέχοντας στη Ρωσία μια πλατφόρμα για να προωθήσει την επιρροή της στην περιοχή»².

Στα τέλη του περασμένου Δεκέμβρη, ο Σέρβος πρώην αξιωματούχος της Υπηρεσίας Πληροφοριών διορίστηκε μέλος της συμβουλευτικής Γερουσίας της σερβικής οντότητας της Βοσνίας, από τον πρόεδρο της Ρεπούμπλικα Σέρπσκα της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης...

Παραπομπές

1. https://n1info.rs/vesti/izbori-2023/arhiv-javnih-skupova-na-protestu-ispred-skupstine-grada-7-100-gradjana/

2. https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy1606