Σε μια γειτονιά του Μιλάνου, μια νοικοκυρά επιστρέφει στο σπίτι από το σούπερ μάρκετ, κουβαλώντας πολλές σακούλες με τρόφιμα! Διηγείται στη φίλη της πως η ίδια και οι πελάτισσες του σούπερ μάρκετ επαναστάτησαν, αρνούμενες να πληρώσουν τις αιφνίδια αυξημένες τιμές των προϊόντων.

Περιγράφει τις συγκρούσεις στο ταμείο, τους καβγάδες με τον διευθυντή και το άρπαγμα των προϊόντων, πληρώνοντας μόνο όσα νόμιζαν δίκαια. Στο μεταξύ, οι αστυνομικοί κυκλώνουν τις εργατικές πολυκατοικίες, ενώ ξεκινάει ένα ξέφρενο και ξεκαρδιστικό πανηγύρι ψεμάτων, γκαφών, ανατροπών και παρεξηγήσεων.

Το εξωφρενικό σκηνικό επαναλαμβάνεται και σε άλλα καταστήματα, σε καντίνες εργοστασίων, στο μετρό, παντού. Απηυδισμένοι άνθρωποι κηρύσσουν στάση πληρωμών και ζητούν άμεση ικανοποίηση των αναγκών τους, φωνάζοντας το σύνθημα «ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ, ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ!».

Αυτός ακριβώς ήταν κι ο τίτλος μιας διαχρονικής κωμωδίας, με θέματα που παραμένουν και σήμερα τραγικά επίκαιρα. Δημιουργός της ήταν ο Ντάριο Φο, ο μέγας ανατόμος της σύγχρονης κοινωνίας, με το καυστικό χιούμορ και την ανελέητη σάτιρα.

Αυτός ο άτακτος απόγονος κάποιων ευφάνταστων παραμυθάδων, που έμαθε την τέχνη της διήγησης απ' την γιαγιά του και από Λομβαρδούς ψαράδες και φυσητές γυαλιού. Που περιγέλασε και καυτηρίασε τους κρατούντες, αποκαθιστώντας έτσι την αξιοπρέπεια των καταπιεσμένων ταπεινών ανθρώπων. Που έγραψε αριστουργηματικά θεατρικά κείμενα για τη βία, την ηλιθιότητα, την αυθαιρεσία της εξουσίας, για τα κατασκευασμένα ψεύδη και τη σκόπιμα «τυφλή» Δικαιοσύνη, που είναι υπηρέτης ενός συστήματος διαφθοράς.

Μπορεί το έργο να γράφτηκε πριν από ακριβώς μισό αιώνα στην Ιταλία, οι καταστάσεις ωστόσο που περιέγραψε παραμένουν ολόιδιες κι εκεί κι εδώ: Ανεργία, διαφθορά, φτώχεια, μισθοί πείνας, κερδοσκοπία, εκμετάλλευση, βαρβαρότητα.

Ο ιδιοφυής νομπελίστας συγγραφέας Ντάριο Φο (που αύριο, 13 Οκτώβρη, συμπληρώνονται 8 χρόνια από το θάνατό του), αυτός ο προφήτης στην εποχή του, που τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε 30 γλώσσες, μίλησε για όλες τις πλευρές της σημερινής καπιταλιστικής κοινωνίας, όπου το άτομο είναι έρμαιο των κερδοσκόπων, αιώνιο θύμα και εργατική δύναμη σε ξεπούλημα.

Ο Φο δεν χάριζε κάστανα σε κανέναν. Στα έργα του είχε ασκήσει κριτική, μεταξύ άλλων, στην πολιτική της Καθολικής Εκκλησίας για τις αμβλώσεις, κατήγγειλε τις πολιτικές δολοφονίες, το οργανωμένο έγκλημα, την πολιτική διαφθορά και τους υπαίτιους του Μεσανατολικού.

Ηταν ένας ηθοποιός, δραματουργός, συγγραφέας, ευθυμογράφος, ποιητής, σκηνοθέτης, εικαστικός, συνθέτης, τραγουδοποιός, πολιτικός ακτιβιστής, σεναριογράφος, σκηνογράφος, ενδυματολόγος, γελωτοποιός, που πίστευε πως «η άγνοια είναι η βάση της αδικίας». «Σήμερα», έλεγε, «πρέπει να εκμεταλλευτούμε το γεγονός ότι εμείς οι θεατράνθρωποι, οι διανοούμενοι, οι ηθοποιοί, έχουμε το δικαίωμα του λόγου και τη δυνατότητα να ενημερώνουμε τους νέους. Εχουμε το χρέος να αφηγούμαστε τη ζωή. Βαθιά άγνοια επικρατεί. Ιδιαίτερα οι νέοι δεν έχουν ιδέα για το τι συμβαίνει, για τις φρικαλεότητες που διαπράττονται στο όνομα του κρατικού συμφέροντος».

Ο συγγραφέας - θρύλος στον χώρο του στρατευμένου θεάτρου, υπήρξε ανεπιθύμητος σε πολλές χώρες για μεγάλο διάστημα και οι ΗΠΑ για χρόνια δεν του επέτρεπαν την είσοδο. Σήμερα θεωρείται ο διασημότερος πολιτικός σχολιαστής του θεάτρου, ενώ το έργο του χαρακτηρίζεται: Ως «μια μαστιγωτική, τραγικής υφής καταγγελία των συνθηκών ζωής της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ως ένα ρωμαλέο, καθαρά και άμεσα προοδευτικό, λαϊκό και αγωνιστικό θέατρο».

«Σ' έναν καπιταλιστή», έγραφε ο Ντάριο Φο - που μεγάλωσε στο χωριό Σαν Τζάνο του Βαρέζε, κάτω «από τον αστερισμό της ελευθερίας και της ειρωνείας» - «δεν πρέπει ποτέ να λες: Αχ, σας παρακαλώ, θα μπορούσατε λιγάκι να μου κάνετε λίγο χώρο να αναπνεύσω κι εγώ; Θα μπορούσατε να είστε λίγο πιο καλός, με λίγη περισσότερη κατανόηση; Ας συμφωνήσουμε... Οχι. Ο μόνος τρόπος για να μιλήσεις μαζί τους είναι να τους στριμώξεις, να τους χώσεις το κεφάλι μέσα στη λεκάνη και να τραβήξεις το καζανάκι. `Η αυτοί ή εμείς. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο, ίσως με λιγότερο φανταχτερές βιτρίνες, ίσως με λιγότερες λεωφόρους, λιγότερες λιμουζίνες, αλλά με λιγότερους απατεώνες (...) Κι έτσι χωρίς αυτούς θα είχαμε δικαιοσύνη. Κι εμείς που βγάζουμε πάντα το φίδι από την τρύπα για τους άλλους, θα μπορούμε επιτέλους να σκεφθούμε και τον εαυτό μας. Να κτίζουμε σπίτια που να ανήκουν σε μας. Να ζούμε μια ζωή που θα 'ναι ολότελα δική μας. Να ζούμε σαν ολοκληρωμένοι άνθρωποι. Να ζούμε σ' έναν κόσμο όπου η επιθυμία σου να γελάσεις ξεσπάει από μέσα σου σα γιορτή, η επιθυμία να παίξεις και να γιορτάσεις κι επιτέλους να κάνεις μια δουλειά που να σ' ευχαριστεί, σαν κανονικοί άνθρωποι (...) Και όταν μια μέρα πεθάνεις, δε θα πεθάνεις σα γέρος, πεταμένος σα στυμμένη λεμονόκουπα, αλλά σαν άνθρωπος που έζησε ελεύθερος κι ευχαριστημένος, μαζί με τους άλλους ανθρώπους...».

Αυτήν την εμβληματική κωμωδία του Ντάριο Φο, το «Δεν πληρώνω - δεν πληρώνω», σκέφτηκε ν' ανεβάσει στην Κεντρική Σκηνή του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας ο νέος του καλλιτεχνικός διευθυντής, Γιάννης Καλατζόπουλος. Ενας σημαντικός άνθρωπος της θεατρικής Τέχνης, ηθοποιός, σκηνοθέτης και συγγραφέας, με σπουδαία δείγματα υποκριτικής και σκηνοθετικής ικανότητας στην πλούσια πορεία του, που πιστεύει πως «το γέλιο είναι όπλο πολιτικό, το πιο αποτελεσματικό όπλο κατά της αδικίας και της κακίας γι' αυτό και το μισούν όλοι οι δυνάστες».

Θα παίξει κι ο ίδιος σ' αυτήν, μαζί με τους: Νικολέτα Βλαβιανού, Δημήτρη Βαμβακά, Μαρία Ελευθεριάδη, Βασίλη Κόκκαλη και Στέλιο Σοφό, σε σκηνοθεσία Θανάση Θεολόγη και σκηνικά - κοστούμια Κατερίνας Παπαγεωργίου.

Ο τίτλος αυτής της τελευταίας βερσιόν, που έγραψε ο ίδιος ο Φο, το 2010, με την κρίση, και άφησε εντολή να παίζεται έτσι στο εξής, είναι: «Δεν πληρώνoμαι; Δεν πληρώνω!» και είναι προφανές το γιατί.

Σήμερα - όπως και τότε πριν από 50 χρόνια - η ακρίβεια έχει φτάσει στο απροχώρητο, οι μαζικές απολύσεις ή μειώσεις αμοιβών έχουν γίνει καθημερινές και η ζωή έχει γίνει δυσκολότερη από ποτέ. Οι ήρωες του έργου, όμως, δεν το βάζουν κάτω, υψώνουν το ανάστημα και τη φωνή τους, λέγοντας: «Ακριβαίνετε εσείς τα πράγματα; Ε, κι εμείς, λοιπόν, δεν τα πληρώνουμε, τα "απαλλοτριώνουμε". Μας κάνετε τη ζωή μας δυσβάσταχτη; Σας κάνουμε τη δική σας δύσκολη». Αυτό αλλά και τα άλλα έργα του Φο (όπως «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού») προκάλεσαν πολύ την εξουσία. Εκδιώχθηκε μαζί με τη γυναίκα του και συνδημιουργό του, Φράνκα Ράμε, από την τηλεόραση, έβαλαν βόμβες στα θέατρά τους, έκαψαν τους τόπους που θα δούλευαν, άσκησαν ακόμη και σωματική βία. Τον Σεπτέμβρη όμως του 1997, το παιδί της οικογένειας που πήρε μέρος στον αντιφασιστικό αγώνα και βοηθούσε τον πατέρα του να φυγαδεύει πρόσφυγες και στρατιώτες των Συμμάχων στην Ελβετία, παίρνει το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, από τη Σουηδική Ακαδημία και δε σταματά μέχρι το τέλος να πιστεύει πως «ο αγώνας χρειάζεται πίστη σε αξίες. Πως οι αξίες ούτε αγοράζονται ούτε πουλιούνται. Κατακτώνται και επιβάλλονται μόνο όταν υπάρχει αξιοπρέπεια και ειλικρίνεια...».

Το «Δεν πληρώνω - δεν πληρώνω» είχε ξαναπαρουσιάσει σε χίλιες διακόσιες παραστάσεις, στην Αθήνα και σε όλη την Ελλάδα, το 1979 - '81, το 1991 και το 2000, ο Στέφανος Ληναίος με την Ελλη Φωτίου. Είχε πει μάλιστα, το 2010, ο Ληναίος: «Ξανά μαζί λοιπόν. Μεγαλωμένοι όλοι μας κατά 30 χρόνια. Εκτός από το έργο του Ντάριο Φο. Που δείχνει σαν να μη μεγάλωσε ούτε μια μέρα. Σαν να γεννήθηκε σήμερα, σαν να γράφτηκε τώρα. Για να είναι όπως ήταν πάντα. Δίπλα στους παλαιούς και νέους, προβληματισμένους θεατές - πολίτες. Οχι μόνο για να γελάσουμε και να εκτονωθούμε, αλλά να προβληματιστούμε και να αισιοδοξήσουμε. Και όπως λέει κρυφογελώντας κι ο ίδιος ο Ντάριο Φο, στο έργο του: "Αιώνες τώρα αυτά τραβάει η ανθρωπότητα. Και από μας, αποκλειστικά, εξαρτάται, με τη σιωπή μας ή την ανυπακοή μας, να συντηρήσουμε ή να αλλάξουμε την παράλογη κοινωνία μας και τα σάπια προϊόντα της"».

Ετσι ακριβώς! Αλλωστε ο Φο δεν σταμάτησε ποτέ να υποστηρίζει ότι «ο ουσιαστικότερος λόγος ύπαρξης του Θεάτρου είναι να βοηθάει τον άνθρωπο να σκέφτεται κι όχι να χωνεύει και να γαργαλιέται. Να σαρκάζει, όχι να χασμουριέται. Να κινείται, όχι να αναπαύεται. Να διαλέγει κι όχι να υποτάσσεται. Να γίνεται τολμηρότερος, σωστότερος, καλύτερος».