Μεγάλο θόρυβο έχει προκαλέσει η ανακοίνωση του CEO της «Meta» (Facebook, Instagram, WhatsApp) Μαρκ Ζάκεμπεργκ ότι καταργεί στις ΗΠΑ την επαλήθευση στοιχείων («fact checking») και αίρει τους περιορισμούς σχετικά με το τι μπορούν να γράφουν οι χρήστες. «Είναι καιρός να επιστρέψουμε στις ρίζες μας και στην ελευθερία του λόγου», δήλωσε στον λογαριασμό του στο Instagram.

Ο Ζάκεμπεργκ ανακοίνωσε ότι η συνεργασία με τους «εργολάβους αλήθειας», τους «ανεξάρτητους» οργανισμούς επαλήθευσης περιεχομένου των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) θα διακοπεί. Το τι θα παραμένει και τι θα «πέφτει» από τις πλατφόρμες της «Meta», θα κρίνεται στο εξής με ένα σύστημα αντίστοιχο του «X» (πρώην twitter) του Ιλον Μασκ. Πρόκειται για τα «σημειώματα κοινότητας» (community notes), όπου οι ίδιοι οι χρήστες επισημαίνουν διορθώσεις σε αναρτήσεις, κάνουν διευκρινίσεις κ.λπ.

Μέσα Ενημέρωσης, αναλυτές και πολιτικοί, τόσο στις ΗΠΑ, όσο στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, έχουν βγει στα κάγκελα στον απόηχο αυτής της ανακοίνωσης. Αλλοι εκφράζουν την ανησυχία τους για την «αντικειμενικότητα» της πληροφορίας που θα διακινείται στο εξής από τα ΜΚΔ, κι άλλοι την ανακούφισή τους για την «αποκατάσταση της ελευθερίας του λόγου»...

Εντοπίζοντας την αφετηρία αυτής της «στροφής» του Ζάκεμπεργκ στις ανακατατάξεις που συντελούνται στο εσωτερικό της αστικής τάξης των ΗΠΑ και σημαδεύτηκαν από τη νίκη των Ρεπουμπλικανών στις εκλογές, οι πρώτοι εμφανίζουν την «αλλαγή πολιτικής διαχείρισης περιεχομένου» της «Meta» ως «προδοσία» για τα μάτια του Τραμπ.

Βέβαια, και οι μεν και οι δε παρουσιάζουν τη λειτουργία των ΜΚΔ ξεκομμένη από τους ιδιοκτήτες τους, που είναι από τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς ομίλους της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας. Τα εμφανίζουν ως πεδίο αδιαμεσολάβητης έκφρασης του λόγου, όπου οι (καπιταλιστές) ιδιοκτήτες τους απλά «ρυθμίζουν» τους κανόνες, ώστε να καταπολεμάται η παραπληροφόρηση ή η αποκαλούμενη ρητορική μίσους και άλλα παρόμοια. Με τον τρόπο αυτό, δεν συσκοτίζεται απλά ο ρόλος τους, αλλά τον ξεπλένουν κιόλας...

Πάνω - κάτω, τα ίδια είχαν ειπωθεί όταν το 2022 ο Ιλον Μασκ αγόραζε το Twitter, το οποίο μετέτρεψε σε «X» και μαζί με το παλιό όνομα έγινε παρελθόν και η μέχρι τότε πολιτική διαχείρισης περιεχομένου της εφαρμογής.

Ο Μασκ προβαλλόταν τότε πως «ηγείται της παγκόσμιας προσπάθειας για την ελευθερία του λόγου», όπως έγραψε και ο Βελόπουλος στην επιστολή, με την οποία θέλει να τον φέρουν να μιλήσει στη Βουλή (!) ενώ οι επικριτές του έγραφαν κασσάνδρειες προφητείες για την άνοδο της παραπληροφόρησης που θα επιφέρουν οι αλλαγές στην πλατφόρμα.

Εναν χρόνο μετά την εξαγορά, οι χρήστες της εφαρμογής είχαν μειωθεί ελάχιστα (354 εκατ. από 368 εκατ. το 2022), το προσωπικό πετσοκόφτηκε σύμφωνα με δηλώσεις του ίδιου του Μασκ (από 8.000 σε λιγότερους από 1.500 τον Απρίλη του 2023) και τα έσοδα της εταιρείας από διαφημίσεις μειώθηκαν, από 4 δισ. δολάρια το 2022, σε 2,5 δισ. δολάρια. Οι συνδρομές και οι πωλήσεις δεδομένων των χρηστών, από 0,4 δισ. δολάρια το 2022 υπερδιπλασιάστηκαν σε 0,9 δισ. δολάρια το 2023. Δίπλα σ' αυτά, η συζήτηση περί «ελευθερίας του λόγου» πήγε περίπατο, παρά τον αρχικό ντόρο.

Ας επιστρέψουμε όμως στη «Meta» του Ζάκεμπεργκ, της οποίας μόνο το Facebook και το Instagram έχουν πάνω από 5 δισ. χρήστες. Τα άρθρα και οι αναλύσεις αυτών των ημερών περιγράφουν ενδεχόμενες συνέπειες από την αλλαγή πολιτικής της «Meta».

Τι ισχύει λοιπόν; Από ένα αυστηρό καθεστώς «λογοκρισίας», που επέβαλαν οι fact checkers, περνάμε σε μια άλλη φάση πλήρους ασυδοσίας, όπου ο καθένας θα μπορεί να αναρτά ό,τι του καπνίσει, χωρίς κανέναν έλεγχο, με κόστος για την «αλήθεια» και με κίνδυνο μεγαλύτερης διασποράς των fake news;

Είναι αστείο να πιστεύει κανείς και το ένα και το άλλο. Ούτε η μέχρι τώρα πολιτική των πιο δημοφιλών ΜΚΔ προστάτευε την αλήθεια, ούτε αυτοί που ήταν επιφορτισμένοι με τον έλεγχο των αναρτήσεων, είχαν πέσει στη χύτρα της αντικειμενικότητας όταν ήταν μικροί. Μια ματιά στο ποιοι και πώς διαμόρφωναν την πολιτική και τα κριτήρια ελέγχου στη «Meta» είναι αποκαλυπτική.

Ηταν τόσο μεγάλη η πρεμούρα του Ζάκεμπεργκ να ...προστατέψει την αλήθεια, που έχει επανδρώσει την «Meta» με στελέχη επιφορτισμένα ειδικά γι' αυτήν την αποστολή: Ο Ααρον Μπέρμαν για παράδειγμα, ως επικεφαλής της «ομάδας που γράφει τους κανόνες για το Facebook», καθορίζει το «τι είναι αποδεκτό και τι όχι», όπως σημειώνει σε επίσημο βίντεο της εταιρείας.

Ο ίδιος περιγράφει τον τομέα του ως μια «άβολη δουλειά για τον καθένα που προσπαθεί να διαχωρίσει το επιβλαβές περιεχόμενο από την προστασία της ελευθερίας του λόγου». Ο Ααρον είναι από το 2019 ανώτερος διευθυντής Πολιτικής Προϊόντων στη «Meta», με ιδιαίτερη ευθύνη το κομμάτι της παραπληροφόρησης και σύμφωνα με το βιογραφικό του «καθοδηγεί και επιβλέπει έναν μεγάλο όγκο εργασιών πολιτικής που εξισορροπεί την αντιμετώπιση της βλάβης με την προστασία της ελεύθερης έκφρασης» στο Instagram και το Facebook.

Τα «φόντα», για να αναλάβει αυτόν τον σημαντικό ρόλο τα απέκτησε στην αμέσως προηγούμενη δουλειά του, στην Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ, τη CIA. Εκεί ο Ααρον δούλευε ως αναλυτής για 17 χρόνια, φτάνοντας στο σημείο να επιμελείται το καθημερινό ενημερωτικό της CIA για τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, να ηγείται των ενημερώσεων για τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου, τους ανώτερους αξιωματούχους του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και τα μέλη του Κογκρέσου.

Τον Ιούνιο του 2023, ο Μπέρμαν προήχθη σε επικεφαλής εκλογικών πολιτικών στη «Meta», μια θέση που του δίνει ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στο τι μπορούν να βλέπουν και να λένε οι χρήστες στο Facebook, το Instagram και το WhatsApp κατά τη διάρκεια προεκλογικών περιόδων.

Δεν πρόκειται για μια μεμονωμένη περίπτωση. Ξεψαχνίζοντας τα βιογραφικά των στελεχών σε όλα τα μεγάλα ΜΚΔ και ιδιαίτερα στους τομείς προστασίας και ασφάλειας και πολιτικής περιεχομένου, θα συναντήσει κανείς ανθρώπους με ενδιαφέρουσα προϋπηρεσία.

Οπως ο Κάμερον Χάρις, ο οποίος πριν γίνει κι αυτός project manager στη «Meta» στον ίδιο τομέα, ήταν στέλεχος στη «Συμμαχία Πληροφοριών και Εθνικής Ασφάλειας - The Intelligence and National Security Alliance» των ΗΠΑ - κάτι σαν την επαγγελματική ένωση των ανθρώπων της «κοινότητας» των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ - αλλά και επί τέσσερα χρόνια αναλυτής στη CIA.

Αλλά και ο Μάικ Τόρεϊ, ο «τεχνικός επικεφαλής του εντοπισμού, των ερευνών και των διαταραχών των σύνθετων απειλών λειτουργίας πληροφοριών για την κοινότητα "Meta"». Είναι λίγο δύσκολο από την περιγραφή να καταλάβει κανείς τι ακριβώς κάνει ο συγκεκριμένος. Ωστόσο, σίγουρα αξιοποιείται η εμπειρία του από τα 8 χρόνια ως ανώτερος αναλυτής CIA που «ηγήθηκε στην ανάλυση των κυβερνοαπειλών με έμφαση στις μεγάλες χώρες της Ανατολικής Ασίας».

Ο αντίκτυπος της δουλειάς των παραπάνω στη διαχείριση περιεχομένου στις πλατφόρμες της «Meta» αποτυπώνεται εμφατικά στην περίπτωση περιεχομένου που υποστηρίζει τα δικαιώματα του παλαιστινιακού λαού. Οπως αναφέρει έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, η «λογοκρισία του περιεχομένου που σχετίζεται με την Παλαιστίνη στο Instagram και το Facebook είναι συστημική και παγκόσμια».

Η έκθεση τονίζει πως «οι πολιτικές και οι πρακτικές της "Meta" φιμώνουν τις φωνές που υποστηρίζουν την Παλαιστίνη και τα παλαιστινιακά ανθρώπινα δικαιώματα στο Instagram και το Facebook, σε ένα κύμα αυξημένης λογοκρισίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εν μέσω των εχθροπραξιών μεταξύ των ισραηλινών δυνάμεων και των παλαιστινιακών ένοπλων ομάδων που ξεκίνησαν στις 7 Οκτωβρίου 2023».

Και προσθέτει: «Ενώ αυτό φαίνεται να είναι το μεγαλύτερο κύμα καταστολής περιεχομένου σχετικά με την Παλαιστίνη μέχρι σήμερα, η "Meta", η μητρική εταιρεία του Facebook και του Instagram, έχει ένα καλά τεκμηριωμένο ιστορικό υπερβολικών καταστολών σε περιεχόμενο που σχετίζεται με την Παλαιστίνη».

Τι συμβαίνει όμως με το μοντέλο στο οποίο θα περάσει η «Meta», αντιγράφοντας το «X» του Ιλον Μασκ; Η αντικατάσταση των fact checkers με τις λεγόμενες «κοινοτικές σημειώσεις» δεν είναι παρά μια αλλαγή του μανδύα της αντικειμενικότητας, με τον οποίο οι ιδιοκτήτες αυτών των Μέσων θα συνεχίσουν να προωθούν το περιεχόμενο που κουμπώνει στα οικονομικά, γεωπολιτικά και άλλα συμφέροντα με τα οποία είναι συνδεδεμένοι.

Γι' αυτό άλλωστε, τα μονοπώλια της τεχνολογίας σε κάθε ιμπεριαλιστικό κέντρο αναπτύσσουν τα δικά τους, «αδιαμεσολάβητα» από τον αντίπαλο, ΜΚΔ.

Κριτήριο της όποιας αντικειμενικότητας καθίσταται τώρα το τι πιστεύουν οι περισσότεροι (!) ενώ κι αυτές οι «κοινοτικές σημειώσεις» εξαρτώνται - σύμφωνα με έρευνες - από την ευρεία πολιτική συναίνεση και όχι από τα πρότυπα και τα αποδεικτικά στοιχεία για την ακρίβεια. Ακόμα κι έτσι όμως, το ποιος κρατάει το «κλειδί» είναι το βασικό...

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της πιο διαδεδομένης ανάρτησης των τελευταίων ημερών. Σχεδόν 16 εκατ. προβολές έχει η ανάρτηση του Ιλον Μασκ από τη συζήτησή του με την ηγέτιδα του ακροδεξιού γερμανικού κόμματος AfD, Αλις Βάιντελ. Σε αυτήν τη συζήτηση, πέρα από τις συνηθισμένες ...εκκεντρικότητες του Μασκ, όπως η «υπαρξιακή κρίση» που πέρασε όταν ήταν 12 χρόνων, επειδή τον απασχολούσε η προέλευση του σύμπαντος, εκτυλίχτηκε και ένα άνευ προηγουμένου ξέπλυμα του φασισμού.

Ο Μασκ ζήτησε από την Βάιντελ να τοποθετηθεί σχετικά με τα δημοσιεύματα που συνδέουν το AfD με τον ναζισμό, και η απάντησή της ήταν η εξής: «[Ο Χίτλερ] ήταν κομμουνιστής και θεωρούσε τον εαυτό του σοσιαλιστή (...) Η μεγαλύτερη επιτυχία μετά από εκείνη τη φοβερή εποχή στην ιστορία μας ήταν να χαρακτηρίσουμε τον Αδόλφο Χίτλερ ως δεξιό και συντηρητικό, ήταν ακριβώς το αντίθετο. Δεν ήταν συντηρητικός, δεν ήταν φιλελεύθερος, ήταν κομμουνιστής, σοσιαλιστής και εμείς είμαστε το αντίθετο». «Σωστά», απάντησε ο Μασκ.

Στη συγκεκριμένη ανάρτηση, παρά το πλήθος των προβολών, δεν εμφανίζεται κάποια «κοινοτική σημείωση» που να αμφισβητεί την κατάφωρη διαστρέβλωση της αλήθειας, μέσα από τον βόθρο της θεωρίας των δύο άκρων, για να κατέβει ως ψευδής.

Αυτή είναι η «αντικειμενικότητα» και η «ελευθερία του λόγου» στα ΜΚΔ, που το κριτήριό τους θα βρίσκεται πάντα στα χέρια των καπιταλιστών ιδιοκτητών. Αυτών, δηλαδή, που αποφασίζουν ποιες κάνουλες ροής των δεδομένων θα κλείσουν και ποιες θα ανοίξουν στην αρένα της ...αδιαμεσολάβητης πληροφόρησης.