Πώς θα αισθάνεται ένας ταξιδιώτης του διαστήματος; ρώτησα τον αγαπητό φίλο και συνάδελφο Θανάση Παπαρήγα, που ως γνωστόν έχει ασχοληθεί πολύ με το θέμα.

«Το ερώτημα δεν είναι εντελώς του μέλλοντος», είπε μελαγχολικά, ενώ το βλέμμα του ξέφυγε από τη γη και χάθηκε Στο διάστημα πήγε ίσως. Ευτυχώς συνέχισε να μιλά:

«Ηδη σήμερα έχουμε, από τη μια, ανθρώπους που έχουν ζήσει στο διάστημα επί μήνες σε σταθμούς σε γήινη τροχιά και, από την άλλη, ανθρώπους που έχουν επισκεφτεί άλλα ουράνια σώματα -για την ώρα, μόνο τη Σελήνη. Ακούμε να γίνεται λόγος ακόμη και για επικείμενα τουριστικά διαστημικά ταξίδια.

Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει. "Ταξιδεύω" δεν είναι το ίδιο με το "βρίσκομαι για λίγο σε μια ξένη επιφάνεια δίπλα στη Γη και σε μόνιμη επαφή με αυτή", αλλά ούτε και με το "περιφέρομαι κυκλικά γύρω της σε μικρή απόσταση". "Ταξιδεύω" σημαίνει "πηγαίνω από κάπου προς κάπου, ακολουθώντας συγκεκριμένη πορεία".

"Πηγαίνω κάπου" σημαίνει, όταν αναφέρεται στο διάστημα, πηγαίνω προς ένα σημείο που απέχει, κατά κανόνα, μια τεράστια -και, συχνά, εντελώς ασύλληπτη- απόσταση.

Αυτό είναι το πρώτο από τα βασικά που θα πρέπει να έχει υπ' όψη του ο μελλοντικός ταξιδιώτης. Το διάστημα είναι πολύ μεγάλο για μας. Οσο και αν μετακινούμαστε προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, δε θα βρούμε τέλος του. Οι αποστάσεις μεταξύ των "επισκεψίμων" σημείων του είναι γιγαντιαίες. Ακόμη και το φως κάνει πολύ χρόνο να τις διασχίσει. Το φως του Ηλίου, π.χ., για να φθάσει στη Γη χρειάζεται 7,8 λεπτά. Και υπάρχουν και αποστάσεις που το φως κάνει όχι απλώς μέρες και μήνες αλλά και αιώνες ή και χιλιετηρίδες για να διασχίσει. Καταλαβαίνει κανείς (καταλαβαίνει, άραγε;) την έκταση αυτών των αποστάσεων. Και, συνεπώς, το χρόνο που χρειάζεται για να διανυθούν. Ενα ταξίδι στον Αρη, π.χ., δηλαδή σε έναν πλανήτη που βρίσκεται δίπλα μας, θα κρατήσει πολλούς μήνες, τουλάχιστον με τα μέσα που μπορούμε σήμερα να φανταστούμε».

«Συνεπώς, το καθ' εαυτό διαστημικό ταξίδι θα είναι ο κλασικός τύπος ομαδικού, αν όχι οικογενειακού ταξιδιού. Μας είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε ένα άνθρωπο μόνο του και, επιπλέον, αναγκαστικά κλεισμένο σε ένα μόνιμο και περιορισμένο χώρο, που του επιτρέπει την επιβίωση, να διασχίζει αυτές τις ατελείωτες ερήμους χωρίς να παραφρονήσει από τη μόνωση και την έλλειψη αλλαγής παραστάσεων. Αλλωστε, κανείς μας δεν είναι αιώνιος. Με τα τόσα χρόνια που διαρκεί, το διαστημικό ταξίδι σημαίνει, προφανώς, κυρίως άφιξη των απογόνων στον τελικό προορισμό...

Με μια παράξενη στροφή των πραγμάτων, το έρημο και ακατάλληλο για τον άνθρωπο διάστημα θα γίνει, όπως φαίνεται, η τελική απόδειξη ότι αυτός ο κάτοικός του δεν μπορεί να ζήσει μόνος του.

Οι βιοτικές συνθήκες δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον. Θα υπάρχει βαρύτητα; Μια χορευτική κίνηση στον αέρα χωρίς τα αναγκαστικά δεσμά της πρόσδεσης σε κάποια επιφάνεια είναι το μόνιμο όνειρό μας. Δεν είναι άσχημο σαν ιδέα, αλλά προϋποθέτει ότι αγνοούμε ότι το σώμα μας δεν μπορεί να ζήσει μόνιμα χωρίς να είναι "άχθος αρούρης" και ότι, αν αυτό δεν υπάρχει, δημιουργούνται κίνδυνοι σοβαρών παθήσεων.

Η μονοτονία των εντυπώσεων και η ασυνήθιστη κατάσταση προσανατολισμού θα είναι μια άλλη ομάδα σοβαρών προβλημάτων. Το περιβάλλον δε θα αλλάζει και το πολύ που θα υπάρχει θα είναι μια πολύ περιορισμένη δυνατότητα άλλων περιβαλλόντων. Η ζωή δε θα είναι εύκολη με μόνη τη θέα των άστρων και χωρίς, ουσιαστικά, τις έννοιες του "εμπρός" ή του "πίσω", του "επάνω" ή του "κάτω". Εδώ, ερχόμαστε σ' αυτό που είπαμε παραπάνω: Μόνος τρόπος για την αντιμετώπιση αυτού του, αλλιώς ανυπέρβλητου, εμποδίου είναι η ανθρώπινη συντροφιά, με όλες τις ενδεχόμενες προστριβές ή άλλου είδους περιπλοκές. Και για όσους δεν κατάλαβαν, εννοούμε τις συναισθηματικές περιπέτειες. Οπως όλα δείχνουν, η "ομαδικότητα" και η "οικογενειακότητα" (όποια έννοια και αν δώσουμε στους όρους) θα είναι η βάση ενός τέτοιου εγχειρήματος».

«Φυσικά, εδώ υπεισέρχεται και ένας άλλος, ίσως ακόμη πιο σοβαρός, παράγων. Μια επιχείρηση τόσο δύσκολη και γεμάτη από απρόβλεπτα ενδεχόμενα απαιτεί ανθρώπους στο ύψος των περιστάσεων: Δε θα υπάρχει χώρος για τον άρρωστο ατομικισμό που μας διακρίνει, δε θα υπάρχει θέση (αν δε θέλουμε να καταστραφούν όλοι οι συμμετέχοντες) για το "ο σώζων εαυτόν σωθήτω". Με άλλα λόγια, το διαστημικό ταξίδι θα γίνει ένα "πεδίο δοκιμών" του ίδιου του ανθρώπινου είδους, μαζί με το χειρισμό του κλονισμού και της ανεύρεσης άλλων ενεργειακών πηγών. Θα προβάλει, δηλαδή, όπως και τα υπόλοιπα, όχι μόνο τεχνικές και επιστημονικές απαιτήσεις, αλλά και την ανάγκη ιστορικών αλλαγών.

Ολα όσα είπαμε ήταν ίσως βαρετά και πληκτικά. Αυτό, άλλωστε, συμβαίνει με όλα τα πραγματικά σοβαρά και σημαντικά πράγματα. Ωστόσο, το μέλλον είναι μπροστά μας. Και, συνεπώς, και η εποχή όπου το "πάμε μια βόλτα στο Φεγγάρι" θα πάψει να είναι ένας απλός ωραίος στίχος».

Κοίταξα έξω από το παράθυρο: Πάντα η ίδια θέα. Εριξα μια ματιά στους λογαριασμούς που έπρεπε να πληρώσω και ένιωσα να με κυριεύει η ίδια αγωνία, θυμήθηκα όλες τις πίκρες και τις απογοητεύσεις που είχα γευτεί. Και αυτές πάντα ίδιες ήταν, μονότονες είχαν καταντήσει. Ποια η διαφορά, λοιπόν; Ας περιμένω να νυχτώσει και θα πάω, έστω και μόνη, μια βόλτα στο φεγγάρι.