Οχι, δεν είναι ο Μπουλέντ Ετσεβίτ. Είναι το πολιτικό σύστημα.

Ο Ντέρια Σαζάκ, αρθρογράφος της Milliyet, έκανε φαινομενικά αθώα πλακίτσα τις προάλλες σε ένα σχόλιό του. «Αν μόνο μπορούσε να γίνει η επανάσταση του ποδοσφαίρου του 2002 και στην πολιτική», έγραψε. «Χρειαζόμαστε έναν προπονητή και μια ομάδα να μας προετοιμάσουν για την ΕΕ». Οποιος νομίζει ότι ο Σαζάκ έκανε απλώς αναμετάδοση κουβέντας καφενείου καλά θα έκανε να το ξανασκεφτεί. Αυτές οι δύο προτάσεις αποτελούν μια βιρτουοζιτέ προπαγάνδας: συνδυάζοντας το ποδόσφαιρο -ένα μέσο συγκινησιακής διέγερσης και ασύνειδης πολλές φορές ψυχολογικής συνταύτισης-, με την πολιτική, και φροντίζοντας να εξαλείψει κάθε ταξική αναφορά πίσω από τα χρώματα της εθνικής Τουρκίας, ο Σαζάκ προσπαθεί να οδηγήσει τη σκέψη εκεί που θέλει. Στην υιοθέτηση της οπτικής ότι οι στόχοι του κατεστημένου είναι «εθνικοί», «ενοποιητικοί». Και το θέμα είναι να βρεθεί ο συνδυασμός μηχανισμών και προσώπων που θα οδηγήσει στην εκπλήρωσή τους. Σε ποδοσφαιρικούς όρους, πρόκειται για μια ντρίμπλα που θα ζήλευε κι ο πιο ακριβοπληρωμένος φορ.

Δεν είναι όλοι τόσο πρόθυμοι να παίξουν ρόλο αρχιερέα της θρησκείας των «εθνικών» στόχων. Ο Φεχμί Κορού της εφημερίδας Yeni Safak προτίμησε, σε ένα δικό του σχόλιο, να κάνει μια αναφορά στην ιστορία: στο 1566, συγκεκριμένα, όταν ο οθωμανός σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Νομοθέτης πολιορκούσε το φρούριο του Ζιγκέτβαρ, αλλά πέθανε ξαφνικά στη σκηνή του. Ο πρωθυπουργός του, ο Μεχμέτ Σοκουλού Πασάς, φρόντισε να τον φορτώσουν σε ένα άλογο και να τον μεταφέρουν στην Κωνσταντινούπολη, για να μείνει το γεγονός μυστικό και να μη σπάσει το ηθικό των στρατευμάτων του. Αλλά το μυστικό έμελλε να αποκαλυφθεί σύντομα. «Τα κόλπα με άρρωστους ή γερασμένους ηγέτες είναι πολύ οικεία πρακτική στην ιστορία μας», σχολίασε πικρόχολα ο Κορού. Οι δύο αρθρογράφοι, βεβαίως, αναφέρονται στο ίδιο πράγμα: την ασθένεια του Μπουλέντ Ετσεβίτ, ο οποίος από τις 4 Μαΐου είναι ένας πρωθυπουργός - φάντασμα. Τα απανωτά προβλήματα της υγείας του 77χρονου πολιτικού αποτελούν πηγή μιας ατέρμονης σεναριολογίας περί εκλογών.

Το ότι ο Τούρκος πρωθυπουργός δεν μπορεί να «λειτουργήσει» πλέον, όπως το έθεσε με τεχνοκρατικό κυνισμό ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ της Turkish Daily News είναι κάτι που το πολιτικό κατεστημένο βλέπει, αλλά δε θέλει ούτε ενδεχομένως μπορεί να αντιμετωπίσει. Μοιάζει τελείως παράλογο, όμως αρκεί να γνωρίζει κανείς τη σημερινή κατανομή πολιτικής ισχύος και την πρόσφατη ιστορία της Τουρκίας, για να το καταλάβει. Δεν υπάρχει κανένας να τον διαδεχτεί, ακριβώς επειδή συγκεντρώνει πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Κατ' αρχάς οφείλει να θυμάται κανείς πώς ο Ετσεβίτ αναδείχτηκε στην πρωθυπουργία: ήταν ο παραγκωνισμένος ηγέτης ενός μικρού κεντροαριστερού κόμματος, ώσπου κλήθηκε να πληρώσει το κενό που δημιούργησε η ανατροπή του Νετζμετίν Ερμπακάν από τους στρατηγούς το 1997. Η συμμαχία του τελευταίου με το ένα από τα δύο μεγάλα κεντροδεξιά κόμματα, αυτό της Τανσού Τσιλέρ, είχαν βγάλει την τελευταία εκτός μάχης. Το ίδιο έκαναν τα απανωτά σκάνδαλα στον έτερο ηγέτη της τουρκικής κεντροδεξιάς, τον Μεσούτ Γιλμάζ.

Ο Ετσεβίτ, με το πολιτικό σκηνικό να έχει αλλάξει σε μία παράμετρό του -την ανάδειξη ισχυρού κοινοβουλευτικού κόμματος από το χώρο των «Γκρίζων Λύκων», του φασιστικής έμπνευσης κινήματος της ακροδεξιάς τη δεκαετία του '70-, κλήθηκε να πραγματώσει το απίθανο: να ηγηθεί μιας κυβέρνησης κεντροαριστεράς, παραδοσιακής δεξιάς και ακροδεξιάς. Ταυτόχρονα, κλήθηκε αυτός, ως πρώην κεντροαριστερός, να ενδυναμώσει την πολιτική του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, και να διαπραγματευτεί όλα τα μεγάλα ζητήματα που εκκρεμούν (Κύπρος, ΕΕ, Μέση Ανατολή, κ.ά.). Και επίσης, ως ο άνθρωπος που διάλεξαν οι στρατηγοί, συνέχισε τον ακήρυχτο πόλεμο κατά των ισλαμιστικών κομμάτων, των αριστερών κομμάτων και οργανώσεων και του κουρδικού αυτονομιστικού κινήματος. Με μετριοπαθή ρητορική, αλλά αδίστακτη πρακτική, έως φέτος ο Ετσεβίτ τα πήγαινε συγκριτικά καλά, αν και η κατακλυσμική οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2001 του αφαίρεσε μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας του. Το ρόλο του Ετσεβίτ δε θα μπορούσε να εκπληρώσει ο Γιλμάζ, ούτε πολύ περισσότερο ο Μπαχτσελί.

Ο Ετσεβίτ είναι εδώ και ενάμιση μήνα κάτι σαν τον Ελ Σιντ του τουρκικού πολιτικού σκηνικού: συγκρατεί τα πράγματα, εν πάση περιπτώσει αρκετά ώστε να μη διαλύεται η κυβέρνηση. Ωστόσο, η αδυναμία του να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της πρωθυπουργίας έχει δημιουργήσει μια νοσηρή ατμόσφαιρα, με τους πάντες να μετρούν πιθανότητες υπό καθεστώς άκρας σιωπής. Ο μόνος που αφελώς μίλησε για εκλογές, ο πρώην αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας και «τσάρος» της τουρκικής οικονομίας Κεμάλ Ντερβίς, εισέπραξε την προτροπή να κλείσει το στόμα του. Διότι, οι δημοσκοπήσεις φέρουν ως απόλυτο νικητή τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον πρώην δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης και κατ' ουσίαν το διάδοχο του Ερμπακάν στο πολιτικό Ισλάμ, με το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Είναι το μόνο που, βάσει δημοσκοπήσεων, ξεπερνά το 10%, το όριο εισόδου στη Βουλή, πλησιάζοντας μάλιστα το 20%. Αν έτσι εξελιχθούν τα πράγματα όντως, στη νέα Βουλή ο Ερντογάν θα βρεθεί να «ελέγχει και τις 550 έδρες», εξηγεί ο Αντριου Φίνκελ των λονδρέζικων Times. Σενάριο καταστροφής...

Αφού, λοιπόν, για τα κέντρα εξουσίας -σύμμαχοι, κυρίως ΗΠΑ και Γερμανία, επιχειρηματίες, στρατός- που διαφεντεύουν την Τουρκία, οι εκλογές «αποκλείονται πριν το 2004», όπως επαναλαμβάνει διαρκώς ο Ετσεβίτ στις λιγοστές εμφανίσεις του, ποιο είναι το «σχέδιο Β΄»; Απλούστατα, να μείνει ο Ετσεβίτ ζωντανός και να προχωρήσει το σχέδιο καταστροφής του πολιτικού μέλλοντος του Ερντογάν, με τις δίκες για την απαγόρευση του κόμματός του, δηλαδή αυτό που ο Μοχαμάντ Νουρεντίν της λιβανέζικης εφημερίδας Daily Star, σε μια ανάλυσή του για τα τουρκικά πολιτικά πράγματα, αποκάλεσε «πολιτική δολοφονία». Ωστε, αν τελικά ο συνασπισμός διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη και χρειαστεί να γίνουν εκλογές, αυτές να πραγματοποιηθούν δίχως το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, το μόνο που δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα υπέρβασης του ορίου για την είσοδο της τουρκικής Βουλής - ό,τι κι αν αυτό σημαίνει για την ανακατανομή της πολιτικής ισχύος. Οι στρατηγοί δεν έχουν πρόθεση να ανεχτούν τους Ισλαμιστές. Το έχουν αποδείξει εμπράκτως.

Στο σημάδεμα της τράπουλας αυτό εντάσσεται και η δίκη κατά του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας, όπως και η διαρκής καμπάνια καταδίωξης και καταπίεσης των υπολοίπων κομμάτων της τουρκικής Αριστεράς, νόμιμων όπως το κόμμα της Εργασίας, και όσων έχουν κηρυχτεί παράνομα. Στο μεταξύ, η κυβέρνηση απλώς πετάει την μπάλα έξω για να κερδίζει χρόνο. Και αναζητεί ακόμα τη διάδοχη κατάσταση. Ποιος θα διαδεχτεί τον Ετσεβίτ όταν η ώρα έρθει; Ο εβραϊκής καταγωγής υπουργός Εξωτερικών Ισμαήλ Τζεμ; Δεν έχει καμία λαϊκή βάση. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μεσούτ Γιλμάζ; Δεν τον εμπιστεύονται οι στρατηγοί. Ο Μπαχτσελί; Δεν τον θέλει η Ευρώπη, απειλεί να κρεμάσει τον Οτσαλάν και να ξαναρχίσει τον πόλεμο κατά των Κούρδων. Η σύζυγος του Ετσεβίτ, Ραχσάν; Δε θα το ανεχόταν ο Μπαχτσελί. Ο Χουσαμετίν Οζκάν; Ποιος είναι αυτός; Ο Κεμάλ Ντερβίς; Μα θεωρείται αυτός που απέτυχε, παρά τα δάνεια των 16 δισ. δολαρίων, να βγάλει την Τουρκία από την κρίση. Αδιέξοδο...