Αποκαλυπτικά για το μέγεθος της καταστροφής που θα επέλθει στον αρχαιολογικό χώρο του Μακρυγιάννη αν κατασκευαστεί εκεί το Νέο Μουσείο Ακρόπολης (ΝΜΑ) είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από τις αναλύσεις των επιστημονικών και μαζικών φορέων που αντιδρούν στη συγκεκριμένη χωροθέτηση, αλλά και από τα... «επιχειρήματα» του Οργανισμού Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΟΑΝΜΑ Α.Ε.).

Αποκαλυπτικός όμως για το πολιτικό ήθος της κυβέρνησης είναι και το τρόπος που χειρίζεται το θέμα το υπουργείο Πολιτισμού. Η πολιτική ηγεσία του οποίου ενίοτε χάνει και την ψυχραιμία της και επιτίθεται κατά πάντων όταν αδυνατεί να αντιστρέψει την πραγματικότητα, όπως έγινε τον περασμένο Ιούλη κατά τη διάρκεια της συνέντευξης του Ε. Βενιζέλου στο κτίριο Βάιλερ (το γνωστό ιστορικό κτίριο στου Μακρυγιάννη) με αφορμή την επίσκεψη της βρετανικής επιτροπής για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Τότε, ο υπουργός είχε επιτεθεί στην Αρχαιολογική Εταιρεία και στον πρόεδρό της, με αφορμή τις δηλώσεις του στη βρετανική εφημερίδα «Γκάρντιαν», με «επιχειρήματα» του τύπου «η οδός της απωλείας είναι ανοιχτή όπως και η οδός της σοβαρότητας»...

Το θέμα όμως είναι μείζον και όσο κι αν προσπαθεί ο υπουργός να το υποβαθμίσει, είτε λέγοντας ότι το συγκεκριμένο δεν είναι το μεγαλύτερο μουσειακό έργο που γίνεται στη χώρα, είτε προβάλλοντας τη «συμβολική» του πλευρά, δηλαδή την επιστροφή των Γλυπτών, το γεγονός παραμένει: Ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδας και ένας από τους σημαντικότερους του κόσμου, αυτός της Ακρόπολης και της ευρύτερης περιοχής, συμπεριλαμβανομένου πλέον και του Μακρυγιάννη μετά τα σημαντικά ευρήματα που ήρθαν στο φως από τις ανασκαφές (εσχάτως και από τις... μπουλντόζες), θα καταστραφεί άμεσα, μέσω της διάλυσης των ευρημάτων και έμμεσα, μέσω της βλάβης που θα προκληθεί από το ογκωδέστατο μουσείο δίπλα στον Παρθενώνα.

Φυσικά προκύπτει εκ νέου και το θέμα της διαχείρισης των ελάχιστων ελεύθερων χώρων της Αθήνας από την κυβέρνηση, αλλά και η περιβαλλοντική, αισθητική και κυκλοφοριακή επιβάρυνση της περιοχής, αν κατασκευαστεί αυτό το γυάλινο μεγαθήριο στην αρχαιολογική «καρδιά» της πόλης.

Το ότι έχουν «παγώσει» αυτή τη στιγμή οι εργασίες στου Μακρυγιάννη, τουλάχιστον σε μεγάλη έκταση, γιατί ορισμένες εκσκαφές γίνονται παράνομα, οφείλεται στη Συντονιστική Επιτροπή των φορέων που αντιδρούν στην κατασκευή του ΝΜΑ και έχουν καταθέσει σειρά προσφυγών κατά της χωροθέτησης, αλλά και κατά της, πρόσφατα εκδοθείσας, πολεοδομικής άδειας «εκσκαφών και αντιστηρίξεων», η οποία στηρίχτηκε σε ελλιπή, αν μη τι άλλο, στοιχεία. Ετσι όμως προκύπτει ότι ο πραγματικός στόχος της κυβέρνησης είναι να κατασκευαστεί πάση θυσία το έργο, ανεξάρτητα από τις ανεπανόρθωτες βλάβες που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Ηδη, το Ελληνικό Τμήμα του ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών) στις αρχές του μήνα ανακοίνωσε το τεκμηριωμένο συμπέρασμά του, ότι «δεν είναι δυνατόν να χωροθετηθεί το Νέο Μουσείο Ακρόπολης στον αρχαιολογικό χώρο Μακρυγιάννη! Θα καταστρέψει και τον αρχαιολογικό χώρο και την κληρονομιά μας που υπάρχει μέσα σ' αυτόν! Αυτό είναι αντιληπτό και από μη ειδικούς!».

Το συμπέρασμα αυτό αιτιολογείται με τα στοιχεία που προκύπτουν από την τεχνική του έκθεση σχετικά με την πολεοδομική άδεια, στοιχεία που παραθέτει και στην εν λόγω ανακοίνωση. Από την έκθεση προκύπτει, ότι:

• ενώ η πολεοδομική άδεια αναφέρεται σε εκσκαφή 2.734,183 τ.μ., από τα σχέδια που κατέθεσε ο ΟΑΝΜΑ η εκσκαφή φαίνεται ότι θα γίνει σε 3.413 τ.μ.
• Το βάθος της εκσκαφής φτάνει τα 18,5 μέτρα, καταστρέφοντας φυσικά όλα τα ευρήματα που υπάρχουν στην περίμετρο της εκσκαφής.
• Οι πάσσαλοι που θα τοποθετηθούν ανά 2,5 μ. θα είναι διαμέτρου 0,80 μ., ενώ, σε τρία σημεία της περιμέτρου θα τοποθετηθούν πάσσαλοι σε διπλή ζώνη με διάμετρο 1,20 μ. σε βάθος 25 μέτρων! (βλ. σχεδιάγραμμα).
• Οι πάσσαλοι αυτοί θα ενσωματωθούν σε περιμετρικό τοιχίο πάχους 1,05 μ. Επιπλέον, θα προσδεθούν με «μεταλλικά αγκύρια» («φουρκέτες») που θα φτάσουν σε βάθος 12 μέτρων και θα διατάσσονται σε οριζόντιες καθ' ύψος ζώνες ανά 2 μ., σε μορφή πλέγματος.

Συμπέρασμα: «Η θεμελίωση αυτή διαταράσσει τα εν επαφή εδαφικά στρώματα, στα οποία βρίσκονται οι αρχαιότητες, οι οποίες δε θα είναι δυνατόν να διατηρηθούν ανέπαφες».

Το ICOMOS αναφέρεται και σε μια νομική όσο και ουσιαστική παρατυπία. Οταν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδοτούσε υπέρ της έγκρισης της προμελέτης του Μουσείου είχε στηριχτεί στις εισηγήσεις των Διευθύνσεων Μελετών Μουσείων και Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ. Η πρώτη εισήγηση περιέγραφε την αρχιτεκτονική μελέτη. Η δεύτερη αξιολογούσε τα ευρήματα και επέτρεπε την επέμβαση στο χώρο. Η δεύτερη αυτή εισήγηση δεν υπήρχε στο φάκελο που κατατέθηκε στην Πολεοδομία και πάνω στον οποίο εκδόθηκε η «αμαρτωλή» άδεια.

Η έκθεση υπενθυμίζει, «ότι σύμφωνα με την ισχύουσα Πολεοδομική Νομοθεσία η έγκριση Γενικών Εκσκαφών και Αντιστηρίξεων θα έπρεπε να βασίζεται σε νέα απόφαση του ΚΑΣ, η οποία θα είχε εγκρίνει την Οριστική Μελέτη του έργου στο σύνολό του...». Το ICOMOS αναφέρει σε αυτό το σημείο και την απάντηση του Ε. Βενιζέλου στην Ερώτηση του ΚΚΕ για το ΝΜΑ. Ο υπουργός έλεγε μεταξύ άλλων, ότι «στην παρούσα φάση εκπονείται η οριστική μελέτη, στην οποία θα συμπεριληφθεί και η μελέτη θεμελίωσης του Νέου Μουσείου, με βάση τις Υπουργικές Αποφάσεις περί διατήρησης ή μη των αποκαλυφθέντων αρχαίων. Η αρχιτεκτονική μελέτη θα υποβληθεί εκ νέου προς έγκριση στο ΚΑΣ».

Το ICOMOS σχολιάζει, ότι, «η μη κατάθεση της Οριστικής Μελέτης ολόκληρου του κτιρίου του ΝΜΑ και η απουσία των σχετικών εγκρίσεων των αρμόδιων Εφορειών και του ΚΑΣ έχουν σαν συνέπεια την έκδοση της οικοδομικής "άδειας εκσκαφών και αντιστηρίξεων" μόνο για ένα τμήμα του. Δεν είναι γνωστό το είδος των εκσκαφών (υποστυλώματα, πεδιλοδοκοί κλπ) που θα απαιτηθούν για την ολοκλήρωση του κτιρίου κατά το τμήμα που βρίσκεται στον υπολειπόμενο αρχαιολογικό χώρο». Από το φάκελο όμως απουσιάζει και «η επιβεβλημένη άδεια από την ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ», αφού το οικόπεδο Μακρυγιάννη γειτνιάζει με το σταθμό «Ακρόπολη» του μετρό.

Ο επιστημονικός φορέας επισημαίνει στην έκθεσή του αυτό που είχε επισημάνει και το ΚΚΕ στη δεύτερη Ερώτησή του προς τον υπουργό Πολιτισμού: ότι δεν υπάρχει τελική αξιολόγηση των ευρημάτων, αφού δεν έχει ολοκληρωθεί η αρχαιολογική έρευνα. Το ότι δεν έχουν ολοκληρωθεί οι ανασκαφές το παραδεχόταν και ο υπουργός στην προηγούμενη απάντησή του: «Η πλήρης, αναλυτική και τεκμηριωμένη έκθεση της ανασκαφής θα πραγματοποιηθεί μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας, τη φωτογράφιση και την καταγραφή των αρχαιολογικών ευρημάτων που προήλθαν από αυτήν». Το ICOMOS σημειώνει, πως ό,τι έχουν δημοσιευτεί για τις ανασκαφές έχουν χρονικό όριο το 1999. Συνεπώς, στα ευρήματα του '99 στηρίχτηκε και η πολεοδομική άδεια. Εκτοτε όμως προέκυψαν νεότερα στοιχεία, των οποίων η αξιολόγηση δεν έχει γίνει γνωστή. Εδώ να σημειώσουμε, ότι ακόμη και με τα ευρήματα του '99 θα έπρεπε να έχει σταματήσει κάθε εργασία στο χώρο, αφού οι πάντες - συμπεριλαμβανομένων φυσικά της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟ - τα χαρακτηρίζουν ως «σημαντικά».

Βέβαια, υπάρχει πάντα ανοιχτό και το ισχυρό ενδεχόμενο να αποκαλυφθούν και άλλες αρχαιότητες από τις κατεδαφίσεις των κτισμάτων για τις ανάγκες του μουσείου. Και χωρίς όμως τις κατεδαφίσεις, η γη στου Μακρυγιάννη εξακολουθεί να αποκαλύπτει τα «μυστικά» της. Πρόσφατα, ο εκσκαφέας (ο οποίος κανονικά δε θα έπρεπε να δουλεύει λόγω της δικαστικής εκκρεμότητας) αποκάλυψε και άλλες αρχαιότητες ΝΑ του οικοπέδου, στο σημείο που υποτίθεται, σύμφωνα με τον ΟΑΝΜΑ και... την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ότι δεν υπήρχαν αρχαία. Οι εργασίες σταμάτησαν με πρωτοβουλία της Συντονιστικής Επιτροπής και μένει να δούμε αν θα υπάρξει ανασκαφή στο συγκεκριμένο σημείο, η οποία είναι έτσι κι αλλιώς υποχρεωτική σε περίπτωση ανεύρεσης αρχαίων κατά τη διάρκεια εργασιών. Βέβαια, την ανασκαφή πρέπει να την κάνει η Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία όμως, όπως είπαμε... έχει ήδη «αποφανθεί»...

Το ICOMOS καταλήγει στην έκθεσή του, ότι «στη στατική μελέτη εφαρμογής "εκσκαφών και αντιστηρίξεων" του κτιρίου του Νέου Μουσείου Ακρόπολης εμφανίζονται σοβαρά βλαπτικά για τις αρχαιότητες στοιχεία, τα οποία σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να θεωρηθούν συμβατά με τον αρχαιολογικό χώρο». Το τελικό συμπέρασμα: «Εξ όλων των ανωτέρω εκτεθέντων προκύπτει, ότι η με αριθμό 1435/2002 εκδοθείσα άδεια "εκσκαφών και αντιστηρίξεων" του Νέου Μουσείου Ακρόπολης, του ΟΑΝΜΑ, δεν είναι σύννομη».

Τα παραπάνω στοιχεία είχαν ανακοινωθεί από το ICOMOS ως προς τα συμπεράσματά τους και με τη μορφή δελτίου Τύπου. Μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές το υπουργείο δεν απάντησε. Αυτό ανέλαβε να το κάνει ο πρόεδρος του ΟΑΝΜΑ, καθηγητής Δ. Παντερμαλής, με δηλώσεις του στον Τύπο.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Οργανισμού, για την ανασκαφή έχουν διατεθεί τέσσερα δισεκατομμύρια δρχ. Υποστηρίζει επίσης πως έχουν γίνει πάνω από 100 δημοσιεύσεις των ευρημάτων στο «Αρχαιολογικό Δελτίο» και ανακοινώσεις σε συνέδρια. Προσθέτει, ότι υπάρχουν ανασκαφικά ημερολόγια σε 270 τόμους, 45.000 φωτογραφίες και 5.000 σχέδια από την τεκμηρίωση. Ομως, το ότι θα υπάρχουν ανασκαφικά ημερολόγια είναι αυτονόητο ακόμη και για ανασκαφές μικρότερης σημασίας. Πού υπάρχει όμως όλο αυτό το υλικό και πού έχει δημοσιευτεί, αν όντως πρόκειται για την «πλήρη, αναλυτική και τεκμηριωμένη έκθεση της ανασκαφής» για την οποία μίλησε ο υπουργός; (Και που βέβαια δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο όπως προκύπτει από την ίδια την πραγματικότητα στου Μακρυγιάννη). Αλλά, και με ποιο τρόπο απαντά αυτή η παράθεση στοιχείων στην κριτική της Επιτροπής των Φορέων και του ICOMOS, πως χωρίς δημοσίευση των ευρημάτων δεν μπορεί να υπάρξει άδεια θεμελίωσης; Πάντως, τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν, έστω και έμμεσα, το μέγεθος της καταστροφής που θα συντελεστεί.

Οπως είπαμε αρχικά, η χωροθέτηση του ΝΜΑ στου Μακρυγιάννη δεν είναι μόνο νομικό και επιστημονικό ζήτημα. Αφορά όλη την πόλη. Η ενεργή συμπαράσταση της «Συμπαράταξης για την Αθήνα» και του υποψήφιου δημάρχου, Σπύρου Χαλβατζή, στον αγώνα της Συντονιστικής Επιτροπής εκφράστηκε και με τη συμμετοχή του τελευταίου στην ημερίδα της Επιτροπής για το ΝΜΑ το περασμένο καλοκαίρι. Ο Σπύρος Χαλβατζής είχε σημειώσει, ότι η «Συμπαράταξη» αντιλαμβάνεται την πόλη όχι «γενικά και αόριστα σαν σύνολο κτιρίων, γυάλινων ή "βωβών"» (σ.σ. λογοπαίγνιο για την καταστροφή του κτήματος "Θων" από τον κατασκευαστή Μπ. Βωβό)... «Μας ενδιαφέρουν οι λειτουργίες της πόλης που διευκολύνουν τη ζωή των εργαζομένων, των κατοίκων, των παιδιών που παίζουν μπάλα στο τσιμέντο και η διευκόλυνση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, σε όλες τις λειτουργίες της πόλης».

Και εκφράζοντας τη θέση της Κίνησης για το ζήτημα, ξεκαθάρισε: «Η πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι εμπόρευμα. Δεν μπορούμε να δεχτούμε την κατασκευή του Μουσείου σ' αυτή τη θέση, γιατί καταστρέφει ολόκληρη περιοχή, επιβαρύνει και δεν αναδεικνύει τα μνημεία».