Την ευχή να επεκταθεί το πρόγραμμα «επιχειρηματικότητα» σε όλα τα σχολεία εξέφρασε στη διάρκεια ημερίδας που έγινε στα τέλη της περασμένης σχολικής χρονιάς ο πρόεδρος του ΣΕΒ, και την ίδια στιγμή το υπουργείο Παιδείας έσπευσε να ανακοινώσει την επέκτασή του από την επόμενη χρονιά σε 100 Γυμνάσια και ΤΕΕ. Πρόκειται για εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ξεκίνησε πιλοτικά σε Γυμνάσια και ΤΕΕ της χώρας και κατά το οποίο στελέχη επιχειρήσεων πήγαιναν στη σχολική τάξη και με την παρουσία του καθηγητή και εκπαιδευτικό υλικό εξηγούσαν την καπιταλιστική λογική στους μαθητές.

Σήμερα, ο «Ρ» ξεφυλλίζει τα εγχειρίδια τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για τις τρεις ενότητες του «μαθήματος» και εντοπίζει τα «μαργαριτάρια» που βρίσκονται διάσπαρτα μέσα σε αυτά. Πέρα από κάποια ενδεχόμενη φαιδρότητα που μπορεί να υπάρχει και τον «λάιτ» τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται οι σκληροί νόμοι του καπιταλισμού, το δεδομένο ότι το «μάθημα» απευθύνεται σε εφήβους το καθιστά επικίνδυνη εξέλιξη σε μία Παιδεία η οποία έτσι κι αλλιώς από το χαρακτήρα της υστερεί σε ανθρώπινες αξίες και αποτελεί ισχυρό μηχανισμό αναπαραγωγής του συστήματος μέσα από την εκπαίδευση.

Πρόκειται για αναπαραγωγή εκείνων που διδάσκονται τα παιδιά ανά τον κόσμο στο πλαίσιο του προγράμματος του Οργανισμού Junior Achievement International, ενός οργανισμού στον οποίο συμμετέχουν οι Σύνδεσμοι Βιομηχάνων, των αναπτυγμένων, και όχι μόνον, καπιταλιστικών χωρών, που περιγράφει την αποστολή του ως «αναγνώριση και υπηρέτηση των κρατών-μελών που αναπτύσσουν και εφαρμόζουν προγράμματα οικονομικής εκπαίδευσης για νέους μέσα από συνεργασία επιχειρήσεων και εκπαίδευσης. Τα προγράμματα εφαρμόζονται από τις χώρες-μέλη για να βοηθήσουν τους νέους να κατανοήσουν: Τη σημασία των οικονομιών που καθορίζονται από την αγορά, το ρόλο των επιχειρήσεων σε μία παγκόσμια οικονομία, τη δέσμευση των επιχειρήσεων σε περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα, τη δέσμευση των επιχειρήσεων να λειτουργούν με τρόπο ηθικό, τον συσχετισμό της εκπαίδευσης στο χώρο εργασίας, την επίδραση της οικονομίας στο μέλλον των νέων», σύμφωνα με όσα δηλώνει για την αποστολή του ο ίδιος ο JAI.

Πίσω από τις λέξεις δεν μπορεί να κρυφτεί ο διακαής πόθος του κεφαλαίου, με στόχο πάντα το μέγιστο κέρδος, να ξεκινήσει από τους μαθητές για να διαμορφώνει τους αυριανούς εργαζομένους, που δε θα έχουν ούτε δικαιώματα, ούτε απαιτήσεις, γιατί θα «κατανοούν» και θα αποδέχονται τη λειτουργία των επιχειρήσεων.

Από τις χρήσιμες πληροφορίες με τις οποίες πρέπει να εξοπλιστεί ένας καλός υπάλληλος είναι η σύνταξη ενός βιογραφικού σημειώματος. Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο του βιβλίου οι μαθητές πληροφορούνται ότι τα στοιχεία που πρέπει να συμπληρώσουν για να έχουν πιθανότητες πρόσληψης είναι η εκπαίδευση, η εμπειρία, οι «δεξιότητές» τους και η εθελοντική τους δραστηριότητα, με την υποσημείωση μάλιστα ότι «η Ολυμπιάδα που θα πραγματοποιηθεί στη χώρα μας το 2004 θα προσφέρει ευκαιρίες εθελοντικής δράσεως σε πολλούς νέους».

Οταν, δε, φτάσουν και στο στάδιο της συνέντευξης, πέρα από τις οδηγίες να είναι χαμογελαστοί και να δείξουν «ενθουσιασμό και ενδιαφέρον για τη θέση εργασίας αλλά και την εταιρία» στην οποία απευθύνονται, οι μαθητές καλούνται να μην ανοίξουν συζήτηση για το μισθό και τις πρόσθετες παροχές. «Διαπραγματευτείτε σωστά τον εαυτό σας. Αν σας ρωτήσουν σχετικά με τις αδυναμίες σας, δώστε ένα παράδειγμα από το οποίο θα μπορούσε να έχει οφέλη η εταιρία. Για παράδειγμα: "Η αδυναμία μου είναι ότι είμαι τελειομανής"». Σε άλλο σημείο, καλούνται οι υποψήφιοι να μην ασκούν κριτική για κάποιον προηγούμενο εργοδότη τους, προφανώς για να κάνουν καλή εντύπωση στο μελλοντικό εργοδότη τους και να μη δημιουργήσουν την εντύπωση ότι θα διαμαρτυρηθούν στο μέλλον για «σκοτεινά» θέματα, όπως ο προαναφερόμενος μισθός και οι πρόσθετες παροχές.

Σε ό,τι αφορά στον προσανατολισμό σπουδών που θα ακολουθήσουν οι μαθητές, το πρόγραμμα τους ενημερώνει, ανάμεσα σε άλλα, ότι δεν πρέπει να αποκαρδιωθούν αν το κόστος παρακολούθησης σπουδών σε ιδιωτικά ή κρατικά πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι υψηλό και ανάμεσα στις λύσεις που προτείνει είναι να κάνουν αίτηση για οικονομική βοήθεια, καλώντας τους δηλαδή να υιοθετήσουν ένα πνεύμα παραίτησης από το δικαίωμα στη δωρεάν μόρφωση.

Κατά τα άλλα, τα παιδιά μαθαίνουν για την παραδοσιακή αποταμίευση αλλά και τις επενδύσεις στο χρηματιστήριο, σε έναν κύκλο μαθημάτων με τον οποίο καλούνται να μάθουν για τα ρίσκα και τις επενδύσεις, στην ουσία πριν καλά καλά μάθουν μαθηματικά...

Η πολιτική οικονομία του καπιταλισμού, αποενοχοποιημένη φυσικά και με παραδείγματα που ξεκινούν από ένα βαμβακερό μπλουζάκι και φτάνουν μέχρι τα τζιν παντελόνια, περιγράφεται σε αυτό το εγχειρίδιο. «Σκεφτήκατε ποτέ να ξεκινήσετε τη δική σας επιχείρηση; Μπορεί βέβαια να είσαστε αρκετά νέοι για να εργαστείτε σε μια μεγάλη εταιρία, ωστόσο δεν είστε ποτέ πολύ νέοι για να ξεκινήσετε μια επιχείρηση» (!) ενημερώνει τους μαθητές το σχετικό εγχειρίδιο και τους παροτρύνει να ξεκινήσουν «κάτι μικρό» (να βοηθούν ηλικιωμένους, να βοηθούν στο βάψιμο ή στο καθάρισμα σπιτιών έναντι αμοιβής). Και κυρίως, να μην αποθαρρύνονται: «Αν διαθέτετε κάποιο προϊόν ή μια υπηρεσία που επιθυμούν οι άνθρωποι, θα σας βρουν εκείνοι. Από την άλλη μεριά, μη φοβάστε να δοκιμάσετε μια καινούρια ιδέα, αν η πρώτη ιδέα σας δεν είχε επιτυχία. Οι πιο επιτυχημένοι επιχειρηματίες μαθαίνουν από τα λάθη τους και συνεχίζουν την προσπάθεια», είναι τα λόγια με τα οποία απευθύνονται σε παιδιά - μην ξεχνάμε - Γυμνασίων και ΤΕΕ.

Η έννοια δε της ατομικής ιδιοκτησίας είναι και αυτή αθώα και μέσα από το παράδειγμα των βοοειδών εξάγεται το συμπέρασμα ότι «η ατομική ιδιοκτησία ενθαρρύνει τους αγροκτηματίες να επενδύουν στα κοπάδια τους αντί να τα εξοντώνουν. Φροντίζοντάς τα, μπορούν να παράγουν το κρέας που χρειαζόμαστε και να έχουν κέρδος στην αγορά». Τόσο απλά.

«Οι επιχειρήσεις παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην καθημερινή σας ζωή. Οι επιχειρήσεις παρέχουν την τροφή που τρώτε, τα ρούχα που φοράτε, τη μουσική που ακούτε κ.ά. Ωστόσο οι έφηβοι, όπως εσείς, επηρεάζουν και αυτοί με τη σειρά τους τις επιχειρήσεις. Κάθε χρόνο και οι επιχειρήσεις από την πλευρά τους εργάζονται σκληρά προκειμένου να παράγουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που θα αγοράσετε εσείς», αναφέρεται στο εγχειρίδιο «Η επιχείρηση σε δράση», εμφανίζοντας, ούτε λίγο-ούτε πολύ, τις επιχειρήσεις σαν... σκλάβους των μαθητών και της κοινωνίας γενικότερα.

Ευτυχώς, που υπάρχει η ΓΚΑΤΤ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, που απάλλαξε τουλάχιστον τις επιχειρήσεις από τον κρατικό έλεγχο, θα σκέφτηκαν οι συγγραφείς του εγχειριδίου, και το αναλύουν σε επόμενο κεφάλαιο. Στο σημείο που αναφέρεται στους φόρους και δασμούς επισημαίνεται ότι «οι δασμοί και οι ποσοστώσεις μπορεί να επιβάλλουν στο μέσο καταναλωτή να πληρώσει 1.000 νομισματικές μονάδες επιπλέον ή ακόμη και περισσότερο για αγαθά και υπηρεσίες που επιθυμεί», αφήνοντας τους μαθητές να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Στη συνέχεια η ΓΚΑΤΤ παρουσιάζεται ως η πρωτοβουλία για την απελευθέρωση του εμπορίου και την άρση των δασμών και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου «τον πιο δημοκρατικό διεθνή οργανισμό», στον οποίο όλες οι χώρες έχουν τα ίδια δικαιώματα.

Σε ό,τι αφορά πάντως ειδικά στο σκέλος της αποστολής του προγράμματος που αναφέρεται στη συνεργασία σχολείων και επιχειρήσεων, εφαρμόστηκε κατά λέξη: Τα σχολεία που μετείχαν στο πιλοτικό πρόγραμμα «Επιχειρηματικότητα των νέων» που ολοκληρώθηκε το Μάη και οι επιχειρήσεις που συνεργάστηκαν με αυτά έχουν ως εξής: 48ο Γυμνάσιο Αθηνών - ΤΙΤΑΝ ΑΕ, 2ο Γυμνάσιο Ταύρου - ΔΕΛΤΑ, 2ο Γυμνάσιο Αμαρουσίου - «Price Waterhouse», 3ο Γυμνάσιο Κηφισιάς - ΜΕΤΑΞΑ ΑΒΕ, 1ο Γυμνάσιο Πεύκης - «Siemens ΑΕ», 2ο Γυμνάσιο Κερατσινίου - «Bayerische and Hypovereinsbank», 1ο Γυμνάσιο Τριανδρίας - «Ελληνική Υφαντουργία», 5ο Γυμνάσιο Χαλκίδας - ΣΕΛΜΑΝ, 9ο Γυμνάσιο Πατρών - «Coca Cola», 1ο Γυμνάσιο Μήλου -«Αργυρομεταλλευμάτων και Βαρυτίνης», 1ο ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΤΕΕ Αχαρνών - «Chipita International», 1ο ΤΕΕ Κορωπίου - «Lavifarm», 1ο ΤΕΕ Πυλαίας - «Siemens Τηλε-βιομηχανική», 2ο ΤΕΕ Ευόσμου - ΚΛΝ Ευθυμιάδη, 2ο ΤΕΕ Λάρισας - «Albio Holding», Εκπαιδευτήρια Ζηρίδη - Alpha Bank.