Τα παραπάνω λόγια του εξόριστου στον Αη-Στράτη Κώστα Βάρναλη (1935), ειπώθηκαν στον Αυστραλό δημοσιογράφο Μπερτ Μπερτλς, ο οποίος στο διάστημα 1935-1936 επισκέφθηκε τα αιγαιοπελαγίτικα ξερονήσια για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι τις συνθήκες διαβίωσης των εξορίστων Ελλήνων κομμουνιστών και άλλων λαϊκών αγωνιστών.
Αναφερόμαστε στο σπουδαιότατο, πολύπλευρου ενδιαφέροντος (ιστορικού, πολιτικού, κοινωνικού, πολιτιστικού, λογοτεχνικού), εξαιρετικής γραφής αφήγημα του Μπερτ Μπερτλς «Εξόριστοι στο Αιγαίο», το οποίο «ανακάλυψε» ο μεταφραστής του Γιάννης Καστανάρας και κυκλοφόρησαν και παρουσίασαν χθες οι εκδόσεις «Φιλίστωρ» (ο «Ρ» το έχει παρουσιάσει και στην κυριακάτικη στήλη «Βιβλίο»). Παρ' ότι Αυστραλός ο συγγραφέας, το βιβλίο του αποτελεί πολυτιμότατο «κειμήλιο»-ντοκουμέντο της Ιστορίας του ελληνικού κομμουνιστικού και λαϊκού κινήματος. Και δε θα ήταν υπερβολή αν πούμε ότι αυτό το βιβλίο τοποθετεί τον Μπερτ Μπερτλς στο «βάθρο» όπου είναι τοποθετημένος ο κορυφαίος δημοσιογράφος-συγγραφέας του 20ού αιώνα Ιλία Ερεμπουργκ.