Διαφορετική θεματολογία, χρονική περίοδος, χώρος, χρώμα και υλικά. Κι όμως η «Νέκυια» και το «Ατελιέ» του Χρόνη Μπότσογλου συνδέονται με ένα κοινό «νήμα», τη μνήμη. Δύο σημαντικές εκθέσεις έργων του ζωγράφου και πρύτανη της ΑΣΚΤ, Χρόνη Μπότσογλου, ολοκληρώνουν το φετινό πρόγραμμα στο Μουσείο Φρυσίρα και το Μουσείο Μπενάκη. Συγκεκριμένα, στο Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζεται η ζωγραφική ενότητα «Νέκυια» (έως 19/1), ενώ στο Μουσείο Φρυσίρα φιλοξενείται (έως 9/2) η τελευταία δουλιά του καλλιτέχνη με τίτλο «Αντίο Ατελιέ».

«Νέκυια είναι το ανακάλημα, μια τελετή, που μ' αυτήν οι ζωντανοί προσκαλούν τους νεκρούς να βγουν από τα βάθη του Αδη, για να τους συμβουλεύσουν το μέλλον» σημειώνει ο Φ. Κακριδής. Η «Προσωπική Νέκυια» του Χρόνη Μπότσογλου είναι ένα πολύπτυχο και αδιαίρετο έργο, εμπνευσμένο από τους οικείους νεκρούς. Είκοσι έξι μεγάλων διαστάσεων έργα, φιλοτεχνημένα από το 1993 έως τα τέλη του 2000, συνδέουν τον Χρ. Μπότσογλου με τον Οδυσσέα, το σύγχρονο καλλιτέχνη με τον ομηρικό ήρωα και παραπέμπουν στην ενδέκατη ραψωδία της Οδύσσειας, που περιγράφει την κάθοδο του Οδυσσέα σε έναν τόπο χωρίς φως, όπου μέσα από μια τελετή «νεκρομαντείας» συναντά και συνομιλεί με τις σκιές των πεθαμένων.

Οπως αναφέρει ο Χρ. Μπότσογλου «Στη δική μου προσωπική Νέκυια, προσπάθησα να καταλάβω και να εικονίσω πώς θυμάμαι (όχι απλώς να το ζωγραφίσω από μνήμης) κάποια πρόσωπα που δεν υπάρχουν σήμερα και παίξανε σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Χρησιμοποίησα τον αρχέτυπο ομηρικό μύθο, που ανήκει σ' όλη την ανθρωπότητα, σαν ένα στοιχείο της κοινωνικής μνήμης, προσπαθώντας να καταλάβω τον αυθαίρετο τρόπο, που κατοικώ αυτόν τον μύθο. Κράτησα, σαν δομικό στοιχείο της σύνθεσης, το βασικό διαχωρισμό σε χορό των αντρών και σε χορό των γυναικών. Μερικά από τα πρόσωπα που εικονίζονται έχουν αναφορά σε ομηρικούς ήρωες, άλλα όχι».

«Οι νεκροί, οι ψυχές και οι σκιές τους», σημειώνει ο Δημήτρης Μαρωνίτης στο εξαιρετικό βιβλίο (εκδόσεις «Μεταίχμιο») που συνοδεύει την έκθεση, «ονομάζονται στην εικοστή τέταρτη ραψωδία είδωλα καμόντων. Είδωλον είναι γενικότερα το ομοίωμα. Εδώ η εικόνα ενός σώματος που απόκαμε και εξαντλήθηκε... Κι αυτός ο εξαντλητικός μόχθος μπορεί να είναι κάποτε η συντελεσμένη ζωή, που δοκιμάζοντας την αντοχή του σώματος το καταλύει. Απομένει εφεξής η σκιά του, το ομοίωμά του, ως νοσταλγία του ζωντανού κάποτε σώματος».

«Είδωλα καμόντων εικονίζει και ο Χρόνης Μπότσογλου, ομοιώματα σωμάτων που τα θυμάται επίμονα και τα νοσταλγεί. Μόνο που τώρα το είδωλο διπλασιάζεται. Ζωγραφισμένο γίνεται είδωλο ειδώλου. Από εκεί και πέρα ο αντικατοπτρισμός συνεχίζεται στο μάτι του θεατή... Τα ζωγραφισμένα είδωλα του Χρόνη Μπότσογλου στέκουν αμίλητα. Εχουν ωστόσο απορροφήσει τη μιλιά τους μέσα στην εικόνα τους: στη χειρονομία τους, στην έκφρασή τους, στα ρούχα και στα σκεύη τους. Μ' αυτά διηγούνται την ξοδεμένη ζωή τους, κάποτε και την απόφαση του θανάτου τους».

Τα ζωγραφισμένα είδωλα του Χρόνη Μπότσογλου δεν είναι φανταστικά ή μυθολογικά. Είναι πρόσωπα υπαρκτά, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έσμιξαν μαζί του κι ύστερα χάθηκαν. Τα έργα καθορίζονται από το σκοτάδι και το φως. Οι φιγούρες κινούνται στο μεταίχμιο σκιάς και φωτός.

«Με την ανεπαίσθητη, σχεδόν μετωπική τους αυτάρκεια», αναφέρει στον πρόλογο ο Αγγελος Δεληβορριάς, «οι μορφές της Νέκυια αναδίνουν την αίσθηση ενός τραγικού χορού, που σχολιάζει τα καθέκαστα του ιστορικού δράματος, πέρα από το χρόνο και το χώρο κάποιας συγκεκριμένης αναφοράς».

«Θα πρότεινα, λοιπόν, μια ανάγνωση του έργου κάπως διαφορετική», καταλήγει ο Α. Δεληβορριάς. «Οχι δηλαδή ακριβώς την κατάβαση, την κάθοδο της συνείδησης στα ερέβη ενός κόσμου οπωσδήποτε σημαντικού, αμετάκλητα όμως παρωχημένου. Αλλά στην ανάδυση, την άνοδο των αναμνήσεων σ' ένα δοξαστικό που θα μπορούσε να προσληφθεί και ως διακήρυξη πίστης στην επίκαιρη πάντοτε αλήθεια ότι: "Ο χρόνος της μνήμης μας είναι και ο χρόνος της ύπαρξής μας"».

Το ατελιέ του καλλιτέχνη εγκαταλείφτηκε με τον καταστροφικό σεισμό του 1999 και σύντομα πρόκειται να γκρεμιστεί. Με την ενότητα «Αντίο Ατελιέ» ξεναγείται ο θεατής στο πρώην εργαστήριο του Χρ. Μπότσογλου, όπου τα τελευταία είκοσι χρόνια δημιούργησε πολλά και σημαντικά έργα. Η έκθεση περιλαμβάνει 26 έργα (τέμπερα, λάδι), οκτώ από τα οποία είναι πορτρέτα του καλλιτέχνη. Η ενότητα «Αντίο Ατελιέ» αποτελεί την κορύφωση της αναζήτησης του καλλιτέχνη για τον καθημερινό, «βιωμένο χώρο», όπου πάντα ζωγραφίζει «εκ του φυσικού», στοιχείο που διακρίνεται στη δημιουργία του από τη δεκαετία του '70. Γι' αυτό η νέα αυτή ενότητα δουλιάς του πλαισιώνεται εκθεσιακά από 35 χαρακτηριστικά προηγούμενα έργα, όπου η έννοια «βιωμένος χώρος» παίζει καθοριστικό ρόλο στη σύνθεσή τους.

Στα έργα αυτής της ενότητας ο Χρ. Μπότσογλου αποκαλύπτει τον προσωπικό του χώρο, τα αντικείμενα που τον πλαισίωναν, τα σύνεργα της δουλιάς του, την καθημερινότητα που μετέπλασε σε τέχνη. Η είσοδος της πολυκατοικίας, το εσωτερικό του εργαστηρίου, ο χώρος που δεχόταν τους φίλους του, το γραφείο, το καβαλέτο, το τελάρο, ο πάγκος με τα χρώματα μεταφέρονται σε μια ενότητα έργων με έντονο συναισθηματικό χαρακτήρα.

Οπως σημειώνει η Πέγκυ Κουνενάκη στον κατάλογο της έκθεσης, «ο Χρόνης Μπότσογλου για να ολοκληρώσει τη σειρά "Αντίο ατελιέ" επέλεξε το αυστηρό σχέδιο που συχνά φτάνει στα όρια της περιγραφής. Επεδίωξε την ακρίβεια της αναγνώρισης, προσπάθησε να επιτείνει την αίσθηση της πραγματικότητας. Στη ρεαλιστική αναπαράσταση πρόσθεσε εκφραστικότητα και ένταση. Στα έργα του δεν υπάρχουν περιττά ή φλύαρα στοιχεία. Δημιούργησε έργα γεμάτα συγκινησιακή φόρτιση, συμβολισμούς, συναισθηματικές και χρωματικές εντάσεις. Χρησιμοποίησε έντονα κυρίως χρώματα, ψυχρά και θερμά, έπαιξε με τις αντιθέσεις».

«Η ακρίβεια και η τονικότητα των οριζόντιων και των κάθετων γραμμών καθορίζουν με σαφήνεια το χώρο. Το μεταφυσικό στοιχείο λειτουργεί παράλληλα με τη ρεαλιστική παράσταση. Ο καλλιτέχνης διατυπώνει μιαν εκδοχή ενός ιδιότυπου εξπρεσιονισμού, που του εξασφαλίζει τη δυνατότητα να εκφράζει προσωπικά συναισθήματα για τον βιωμένο χώρο και τα αντικείμενα που αυτός εμπεριείχε».

Ο Χρ. Μπότσογλου για να φτάσει στο εικαστικό αποτέλεσμα χρησιμοποιεί κυρίως το λάδι, ενώ οι πέντε τέμπερες, που συμπληρώνουν την ενότητα, καταγράφουν κυρίως αντικείμενα του χώρου.

«Ο Χρόνης Μπότσογλου», καταλήγει η Π. Κουνενάκη, «εμποτισμένος, θα 'λεγε κανείς, κυρίως, από τα διδάγματα του νοητού δασκάλου του Βαν Γκογκ, χρησιμοποιεί το χρώμα και τη γραμμή με συναισθηματική διάθεση, σαν να θέλει κι εκείνος "να εκφράσει τα τρομερά πάθη του ανθρώπου" ο οποίος, είτε με την παρουσία είτε την απουσία του, κυριαρχεί στο έργο του. Γιατί ο "βιωμένος χώρος" δεν είναι άλλος απ' αυτόν που στοίχειωσαν οι άνθρωποι, ακόμη κι αν σε κάποια έργα εικονικά είναι απόντες».