Αυτή τη στιγμή που γράφω αυτό το σημείωμα δεν ξέρω τι ακριβώς θα γίνει την Παρασκευή στο Ναύπλιο, όπου οι υπουργοί της ΕΕ θα συνέλθουν, για να πάρουν τις αποφάσεις τους, όσον αφορά τις πολιτικές που θα ασκηθούν από δω και μπρος στον τομέα της Εργασίας. Δε νομίζω όμως ότι χρειάζεται να περιμένω την Παρασκευή για να ενημερωθώ γι' αυτές τις πολιτικές. Ούτε έπρεπε να ξημερώσει η 24η Ιανουαρίου του 2003, εν αρχή της ελληνικής ευρωπαϊκής Προεδρίας, για ν' αρχίσουμε να φοβόμαστε πως αυτό που προέβλεψε ο Μαρξ, σχετικά με το μέλλον της σύγκρουσης του εργαζόμενου με το κεφάλαιο, και το προέβλεψε στα 1867, έφτασε ο καιρός για να γίνει πραγματικότητα. Και προέβλεψε ο Μαρξ πως κάθε τεχνολογική ανακάλυψη «μετασχηματίζει όλο και περισσότερο τις λειτουργίες του εργάτη σε μηχανικές λειτουργίες, έτσι ώστε σε κάποιο σημείο να μπορέσουν οι μηχανές να πάρουν τη θέση του. Κατ' αυτόν τον τρόπο μπορούμε να δούμε άμεσα πως ένα συγκεκριμένο είδος εργασίας μεταβιβάζεται από τον εργαζόμενο στο κεφάλαιο με τη μορφή της μηχανής και η δική του εργασία χάνει την αξία της ως αποτέλεσμα αυτής της μεταβίβασης».

Και ο φόβος μας γίνεται ακόμα πιο τραχύς, όταν κάθε φορά που οι αρμόδιοι Ευρωπαίοι υπουργοί της Εργασίας συνέρχονται, επιχειρούν να πάρουν νέες αποφάσεις, που αφορούν τις σχέσεις εργάτη και κεφαλαίου. Και γίνεται πιο τραχύς όχι γιατί οι μηχανές κερδίζουν τη μάχη. Αντίθετα, μάλιστα. Εγώ πιστεύω πως σε μια εποχή οικονομικής ύφεσης, εφιαλτικής ανεργίας και εξοντωτικού ανταγωνισμού, η τεχνολογία, οι μηχανές, με άλλα λόγια, και οι εργαζόμενοι δεν αποτελούν τους μοναδικούς αντιπάλους. Πιστεύω πως αυτός που στέκεται απειλητικός απέναντι στον εργαζόμενο δεν είναι μόνο η μηχανή, αλλά δίπλα σ' αυτήν στέκεται πανικόβλητος, γιατί βλέπει να μειώνονται τα κέρδη του, το αφεντικό, ο κεφαλαιοκράτης, δηλαδή. Κι αυτή, νομίζω, πως είναι η πιο σημαντική αντίφαση στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Η τεχνολογία να εξελίσσεται. Η εξέλιξη αυτή να βοηθάει στην αύξηση της παραγωγής και παράλληλα στη μείωση της ανάγκης για εργατικά χέρια. Ετσι, ακολουθούν οι απολύσεις, αυξάνει η ανεργία, πέφτει η ζήτηση, προχωράει η κρίση.

Το Ναύπλιο, λοιπόν, - ίσως αυτή η άποψη να είναι και η αισιόδοξη άποψη. Ισως όμως και όχι - δεν είναι οπωσδήποτε και αποκλειστικά μια σύναξη θριάμβου και επινίκιων εκδηλώσεων του καπιταλισμού. Εγώ πιστεύω πως δε θα ήτανε υπερβολή να υποστηρίξουμε πως είναι και μια σύναξη συναγερμού του κόσμου του καπιταλισμού. Και «συνεγείρεται» αυτός ο εφιαλτικός κόσμος, γιατί βλέπει πως η τεχνολογία δε βοηθάει πάντα. Δε βοηθάει, τουλάχιστο, στο βαθμό που το κεφάλαιο απαιτεί, για να περάσουμε στην εποχή της μετα-εργασίας. Στην εποχή που η ανεργία δε θα αποτελεί πια ένα περαστικό συγκυριακό φαινόμενο, αλλά μια μόνιμη κατάσταση που τρομάζει τους καπιταλιστές. Και τους τρομάζει, γιατί το καταλαβαίνουν, όσο να πεις, πως η κατάσταση αυτή θα τους αναγκάσει να φωνάξουν κι αυτοί σύντομα, όπως ο μοιραίος Σαμψών «Αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων».

Γιατί, όπως και να δει και να ερμηνεύσει κανείς τις τάσεις της νέας οικονομίας, δεν μπορεί παρά να συμπεράνει πως μια κοινωνία ανέργων δεν μπορεί να αφήσει για πολύ τις «μηχανές», ούτε, φυσικά, τους «μηχανοδηγούς» να θριαμβολογούν. Δεν μπορεί να αφήσει, επίσης, την πορεία προς την εποχή της «μετα-εργασίας» να αναπτύσσεται ανεμπόδιστα. Παράλληλα όμως και οι ίδιοι οι σχεδιαστές αυτής της εποχής, θα καταλάβουν πως όσο και αν έχουν σύμμαχο τις μηχανές και την παγκοσμιοποίηση, έχουν ασυμβίβαστο αντίπαλο τον εργαζόμενο. Κι αυτό δε θα τους βγει σε καλό!