Γρηγοριάδης Κώστας

Συνεχίζουμε σήμερα με το δεύτερο μέρος της συζήτησης των δυνατοτήτων που προσφέρει η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ), ανεξάρτητα αν αυτές αξιοποιούνται ή όχι. Οπως έχουμε σημειώσει κατ' επανάληψη, οι εκπαιδευτικοί έχουν να αντιμετωπίσουν πολύ συχνά την καχυποψία (στην καλύτερη περίπτωση) μέχρι και τις τρικλοποδιές διευθυντών, προϊσταμένων και υπουργείου, αν τα θέματα που καταπιάνονται οι περιβαλλοντικές ομάδες που στήνονται στα σχολεία είναι ...ανεπιθύμητα. Παρ' όλες τις αντίξοες συνθήκες οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι πολλοί εκπαιδευτικοί τις αγνοούν και δημιουργούν «μικρά θαύματα» με τους μαθητές τους.

Το δίπολο σχολικό - εξωσχολικό, παρά τις κατά καιρούς διακηρύξεις, εξακολουθεί όχι μόνο να υφίσταται, αλλά και να είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ελληνικής πραγματικότητας. Αυτό έχει ως συνέπεια, οι μαθητές πολύ συχνά να ταυτίζονται με το σχολείο (αυτό αφορά περισσότερο τους μαθητές του Δημοτικού), αρνούμενοι κάθε προσέγγιση με την κοινωνική πραγματικότητα, είτε το αντίστροφο με σημαντικές επιπτώσεις στο σχολείο. Τι κι αν πληθώρα σύγχρονων μελετών επιμένει στην αναγκαιότητα της δημιουργικής επαφής των δύο πόλων, η οποία επιφέρει μόνο θετικές επιπτώσεις όχι μόνο στην ορθή δόμηση του χαρακτήρα των παιδιών, αλλά και στην καλύτερη κοινωνική πορεία τους στο μέλλον. Γιατί τι άλλο από το να προετοιμάσει τους αυριανούς πολίτες είναι το σχολείο;

Ομως η έννοια πολίτης κάνει «τζιζ» και στην εποχή της παγκοσμιοποίησης γίνεται κάθε προσπάθεια απαξίωσής της και για τη δημιουργία υπηκόων. Κάτι που η καθεστωτική εκπαίδευση υπηρετεί με νύχια και με δόντια. Η ΠΕ, αντίθετα, στοχεύει στην προσέγγιση του σχολείου με την κοινωνία και την οργάνωση της χολικής ζωής ως τμήμα κοινωνικών προβλημάτων.

Ο J.Zimmer κάνει λόγο για το αναγκαίο άνοιγμα του γκέτο του σχολείου, ώστε η σχολική ζωή να υπερβεί το τείχος που το απομονώνει από την κοινωνία, με απώτερο στόχο να ενωθούν οι δύο κόσμοι. Τα ΠΠΕ δίνουν εν μέρει αυτήν τη δυνατότητα. Οι γονείς μπορούν να μετατραπούν σε ενεργά πρόσωπα και τοπικοί φορείς να εμπλακούν στον έναν ή άλλο βαθμό στα προγράμματα αυτά, δίνοντας παράλληλα μια άλλη δυναμική στο σχολικό χώρο. Στο σημείο αυτό να παρατηρήσουμε κάτι σημαντικό. Το γεγονός ότι οι δάσκαλοι δεν είναι πλέον μόνοι τους, αλλά έχουν μια μεγάλη γκάμα ανθρώπων με διαφορετικές γνώσεις και ενδιαφέροντα σαν συνεργάτες. Αυτό ίσως εξηγεί και το γεγονός ότι εμπλέκονται στα ΠΠΕ από τα οποία δεν έχουν το παραμικρό οικονομικό κίνητρο, δίνοντας την καλύτερη απάντηση στους ιθύνοντες της Οδού Μητροπόλεως που κατηγορούν τους εκπαιδευτικούς για άκρατο οικονομισμό.

Πολλές δραστηριότητες αντικειμενικά μεταφέρονται εκτός σχολείου. Ετσι μαθητές και δάσκαλοι βγαίνουν από το γυάλινο πύργο της απομόνωσης του σχολείου. Δέχονται και εκπέμπουν μηνύματα από την κοινωνία και συμμετέχουν κατά περίπτωση στις εξελίξεις της.

Ας φανταστούμε μια περιβαλλοντική ομάδα ενός σχολείου σε αγροτική περιοχή που συζητά τα αγροχημικά. Πόσο διαφορετικά αποτελέσματα θα έχει ένα απλό μάθημα στην τάξη και πόσο διαφορετικό θα είναι, αν τα παιδιά, αφού αποκτήσουν κάποιες γνώσεις (οι τρόποι είναι πολλοί) να συναντήσουν αγρότες, να μάθουν για τις παραδοσιακές καλλιέργειες από τους παλιότερους αγρότες, να συναντηθούν με γεωπόνους και στελέχη συνεταιρισμών κι αν υπάρχει η δυνατότητα να συναντήσουν στελέχη καταναλωτικών και οικολογικών ομάδων, σχηματίζοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα του όλου ζητήματος. Κι όλα αυτά να συζητηθούν κριτικά εντός και εκτός τάξης. Οι ωφέλειες θα είναι πολλαπλές και η εμπειρία μοναδική.

Η κοινωνική διάσταση του μαθήματος ήταν πάντα το ζητούμενο της προοδευτικής εκπαιδευτικής κοινότητας. Η επικοινωνία δασκάλων - μαθητών στα ΠΠΕ είναι (ή πρέπει να είναι) αμφίδρομη κι όχι μονόδρομη. Τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά είναι η συνεργατικότητα και η αλληλεγγύη εντός της ομάδας, για να επιτευχθούν οι στόχοι που συναποφασίστηκαν. Ο ανταγωνισμός κι ο ατομικισμός που αποτελούν το μοντέλο του παραδοσιακού σχολείου υποχωρούν, παρέχοντας τη δυνατότητα στους μαθητές να ανταλλάσσουν ελεύθερα τις απόψεις τους και κυρίως τις διαφωνίες τους και να δρουν εκεί όπου συμφωνούν. Οι σχέσεις των παιδιών με τον τρόπο αυτό συσφίγγονται σ' ένα κοινωνικό περιβάλλον που σήμερα χαρακτηρίζεται ως «αντικοινωνικό». Οι ομάδες ΠΕ δρουν συνολικά ή ως υπο-ομάδες, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών (αλλά και τις ανάγκες του θέματος), παρέχοντας μια πρωτόγνωρη εμπειρία στα παιδιά πολλαπλά χρήσιμη, όχι μόνο για το παρόν, αλλά και το μέλλον τους.