Το έχουμε γράψει πολλές φορές. Τουλάχιστον όταν μας δίνεται η ευκαιρία. Σε πολλά σχολεία της χώρας μας, στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (ΠΕ) δάσκαλοι και μαθητές δημιουργούν εκπληκτικές δουλιές εκτός ωρολογίου προγράμματος, αφού η ΠΕ εξακολουθεί να λειτουργεί σε εθελοντική βάση. Το μεράκι των δασκάλων, ο ενθουσιασμός των παιδιών και τα περιβαλλοντικά ζητήματα που όχι μόνο δεν επιλύονται, αλλά αντίθετα σε πολλές περιπτώσεις οξύνονται, αποτελούν τον κινητήριο μοχλό στο σχολικό περιβάλλον για εργασίες που συχνά δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από επαγγελματίες του είδους. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η παρούσα εργασία που φέρει τον τίτλο «Περιβαλλοντικές Προτάσεις» και υλοποιήθηκε με το συντονισμό της Σοφίας Περδικάρη. Ενα εξαίρετο βοήθημα για τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, προϊόν συλλογής στοιχείων από ΠΠΕ που εκπονήθηκαν την τελευταία πενταετία.

Στο εισαγωγικό μέρος της εργασίας υπάρχουν χρήσιμες πληροφορίες γύρω από το τι είναι η ΠΕ μια και εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και σήμερα μεγάλη σύγχυση. Επισημαίνεται - ορθά - ότι δεν είναι απλά η εκπαίδευση για το περιβάλλον, αλλά και η εκπαίδευση μέσα στο περιβάλλον και (κυρίως) η εκπαίδευση για την προστασία του περιβάλλοντος (που αποτελεί και τη μεγαλύτερη πρόκληση, αφού αυτό θεωρητικά προϋποθέτει τη δημιουργία σκεπτόμενων και ενεργών πολιτών). Ακολουθούν οι «σκοποί της ΠΕ» (περιβαλλοντικοί, εκπαιδευτικοί, παιδαγωγικοί) και οι «στόχοι» (γνωστικοί, επιστημονικοί, συμμετοχικοί, κοινωνικοί, αισθητικοί, αυτομορφωτικοί, στάση ζωής). Η σύνδεση της σχολικής με την καθημερινή ζωή, η ικανότητα παρέμβασης στα τεκταινόμενα, η σπουδαιότητα της αυτομόρφωσης, η ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης και η καλλιέργεια συμπεριφορών τέτοιων που συμβάλλουν στην υπεράσπιση του περιβάλλοντος, είναι ορισμένα στοιχεία που πρέπει να δίδεται προτεραιότητα. Στο ίδιο κεφάλαιο αναφέρονται τα «βασικά χαρακτηριστικά της ΠΕ» μεταξύ των οποίων: μαθητοκεντρική, συλλογική, κριτική, δημοκρατική (σ.σ. μήπως θα ήταν καλύτερα αμεσο-δημοκρατική;), συνθετική (σ.σ. να καταλήγει σε πρόταση), βιωματική και διεπιστημονική. Αναλύονται οι μέθοδοι «project, field trip, the problem solving method» και των «περιβαλλοντικών σκαλοπατιών». Τέλος υπάρχει μια σύντομη ιστορική αναδρομή της ΠΕ στην Ελλάδα.

Το δεύτερο (και κύριο μέρος) του βιβλίου, ξεκινά με ένα κείμενο που μυεί τον αναγνώστη στη σπουδαιότητα του πράσινου στη ζωή μας. Αλήθεια πώς ονειρεύονται οι δάσκαλοι και οι μαθητές το σχολείο τους (από περιβαλλοντική οπτική); Αυτό το ερώτημα προσπαθούν να διερευνήσουν οι συγγραφείς προσφέροντας παράλληλα πληροφορίες για το πώς μπορεί να δοθεί «χρώμα» σ' ένα σχολείο και πώς μπορεί να διαμορφωθεί ο σχολικός χώρος βοηθώντας καθοριστικά όσους θέλουν να εμπλακούν μ' ένα παρόμοιο εγχείρημα. Βασική προϋπόθεση, να γνωρίζουμε το έδαφος (υπάρχει ειδική ενότητα) και να κατέχουμε τον απαραίτητο εξοπλισμό (περιγράφεται επαρκώς). Ενα άλλο ζήτημα που ανακύπτει αμέσως μετά, είναι η επιλογή των φυτών που θα τοποθετηθούν (δέντρα, θάμνοι, λουλούδια, αναρριχόμενα κ.τ.λ.) και από πού θα τα προμηθευτούμε. Πώς φτιάχνεται ο σχολικός κήπος, οι ασθένειες των φυτών, η αντιμετώπισή τους, ο παιδαγωγικός και διδακτικός ρόλος του σχολικού κήπου και η σπουδαιότητα του πράσινου στην πόλη και τη γειτονιά, αναλύονται στις επόμενες σελίδες. Τέλος, προτείνονται δραστηριότητες μέσα και έξω από την τάξη και υπάρχει προτεινόμενη λίστα επισκέψεων για τους μαθητές.

Τα δεύτερο τεύχος του ντοσιέ, περιλαμβάνει ένα βιβλίο με τον παραπάνω τίτλο. Για τους δασκάλους που θα επιλέξουν ως θέμα τους υδάτινους πόρους. Η μεθοδολογία προσέγγισης είναι σύνθετη: ομαδοσυνεργατική (με στόχο την προώθηση της συνεργασίας των μαθητών και την απεμπλοκή τους από τον ατομισμό), ολιστική προσέγγιση (σ.σ. δεν πρέπει να μας διαφεύγει η παράμετρος αυτή έτσι ώστε να σπάσουν τα στεγανά μεταξύ των ειδικοτήτων) και οι μέθοδοι project και μελέτης πεδίου. Η εργασία ξεκινά με μια ιστορική αναδρομή των υδάτινων πόρων, τις μορφές του νερού και τον κύκλο του νερού. Ενα τρυφερό κείμενο: «μια σταγόνα ταξιδεύει», μας ξεναγεί από τη δημιουργία της βροχής μέχρι την κατάληξη των υδάτων. Το νερό στην τέχνη παρουσιάζει τη σπουδαιότητά του στην αγγειοπλαστική, στις πέτρινες γέφυρες και στις βρύσες που παλιά ήταν κομψοτεχνήματα. Ακολουθούν τα επαγγέλματα του νερού κι ο ...δρόμος του νερού για το σπίτι. Παιχνίδια με το νερό, νερό και υγεία, υδροβιότοποι, νερό και ενέργεια, είναι η επόμενη ενότητα. Τέλος, υπάρχει ένα άκρως ενημερωτικό κείμενο για τη μείωση των νερών, με τίτλο «νερό ΣΟΣ» και δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν εντός και εκτός τάξης και προτεινόμενες επισκέψεις.

Τα δύο βιβλία του ντοσιέ συμπληρώνει ένα ευρηματικό τετράδιο εργασίας. Οδηγίες για το τι πρέπει να φοράμε στη φύση, τι δεν πρέπει να ξεχνάμε για να πάνε όλα καλά και τι πρέπει να θυμόμαστε στη φύση. Ενας πίνακας αμέσως μετά, για συμπλήρωση με φυτά που συναντάμε (όνομα - αν τρώγεται - και μορφή: δέντρο, θάμνος, πόα και παρατηρήσεις). Αλήθεια, γνωρίζουμε πώς μπορεί να μετρηθεί (χωρίς μέτρο) το ύψος και να υπολογιστεί η ηλικία ενός δέντρου; Αν όχι, μπορεί να το μάθετε μελετώντας τον πίνακα 2. Στον τρίτο πίνακα πρέπει να συμπληρωθούν τα ζώα και τα πουλιά με το όνομα και τα χαρακτηριστικά τους, ενώ στον τέταρτο πρέπει - ως άσκηση - να σημειώνεται η θερμοκρασία στο νερό, στο έδαφος και τον αέρα, σε διαφορετικές ώρες της μέρας και πρέπει να φτιαχτεί ένα διάγραμμα. Αμέσως μετά πρέπει να καταγραφούν απορρίμματα που συναντάμε. Ερωτήσεις για ζώα και φυτά που ζουν στο νερό, μετρήσεις για την ταχύτητα του νερού και τις παρεμβάσεις, με τις επιπτώσεις που προκαλούν. Πώς μπορούμε να γράψουμε ένα «ποίημα» και πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις αισθήσεις μας στη φύση. Αυτά και άλλα πολλά από μια δουλιά που μόνο συγχαρητήρια αρμόζουν σε όσους συνεργάστηκαν, όχι μόνο για την προσπάθεια αλλά και για το αποτέλεσμά της.