Στις 17 Δεκέμβρη του 1969, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Κομμουνιστικό Κόμμα, το Ριζοσπαστικό Κόμμα, η Κίνηση Ενωμένης Λαϊκής Δράσης, η Ανεξάρτητη Λαϊκή Δράση, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα υπογράφουν στο Σαντιάγο την ιδρυτική πράξη της «Λαϊκής Ενότητας», αλλά και το πρόγραμμά της, που αποτελούνταν από 40 σημεία.

Η «Λαϊκή Ενότητα» ήταν, σύμφωνα με το πρόγραμμά της, η συμμαχία των «λαϊκών επαναστατικών δυνάμεων», που σκοπός τους δεν ήταν μόνον η νίκη στις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους, αλλά η πραγματοποίηση «θεμελιακών μεταβολών», «επαναστατικών μετασχηματισμών» και η μετάθεση της εξουσίας «από τις παλιές κυρίαρχες ομάδες στους εργάτες, στους αγρότες και τα προοδευτικά στρώματα της μεσαίας τάξης των πόλεων και της υπαίθρου».

Εντούτοις, οι ρίζες της «Λαϊκής Ενότητας» βρίσκονται βαθιά στο χρόνο, ειδικά κατά την περίοδο της διακυβέρνησης με ηγέτη τον Πέδρο Αγκίρε Σέρδα, όπου ο Σαλβαδόρ Αλιέντε διατέλεσε και υπουργός Υγείας. Αλλά και κατά τη δεκαετία του '50 και του '60, όπου υπήρξαν ανάλογες κινήσεις συνεργασίας, με πρωταγωνιστές κυρίως το Κομμουνιστικό Κόμμα Χιλής, αλλά και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, από τους κόλπους του οποίου προερχόταν και ο ίδιος ο Αλιέντε. Ισως θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το Σοσιαλιστικό Κόμμα δε θα μπορούσε επ' ουδενί να ενταχθεί στην ιδεολογική ομάδα των ευρωπαϊκών σοσιαλδημοκρατικών, αλλά και πάλι έχοντας υιοθετήσει ένα πρόγραμμα «αντιιμπεριαλιστικής οικονομίας», ανάλογο με αυτό που είχαν υιοθετήσει πολλά κόμματα επηρεασμένα από την ιδέα του «τρίτου δρόμου» του Βίκτορ Ραούλ Αγια δε λα Τόρε και των «απριστών» σε όλη τη Λατινική Αμερική, ενώ δεχόταν το μαρξισμό μόνο «σαν μέθοδο ερμηνείας της πραγματικότητας». Επρόκειτο, δηλαδή, για ένα σοσιαλρεφορμιστικό κόμμα, αντιιμπεριαλιστικής, ωστόσο, κατεύθυνσης.

Από την άλλη πλευρά, το Ριζοσπαστικό Κόμμα, που ιδρύθηκε το 1858, εξέφραζε κυρίως τα μεσαία στρώματα και ήταν ο κορμός του Λαϊκού Μετώπου των ετών 1938-1941.

Οσο για τις σχέσεις των κομμάτων της «Λαϊκής Ενότητας», βασίζονταν, όπως προέβλεπε και η ιδρυτική διακήρυξη, στην απόλυτη ισοτιμία, ενώ για τη λήψη των αποφάσεων χρειαζόταν ομοφωνία. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τη δημιουργία της «Λαϊκής Ενότητας» μέχρι τις προεδρικές εκλογές, δημιουργήθηκαν 14.800 επιτροπές βάσης, που συσπείρωναν, όχι μόνον τα μέλη των κομμάτων, αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες αγωνιστές που βρίσκονταν εκτός κομμάτων.

Οσο για τον Αλιέντε, ως Πρόεδρος, είχε ως άμεσους στενούς συνεργάτες πάντοτε έναν εκπρόσωπο των σοσιαλιστών και έναν των κομμουνιστών. Η τριάδα αυτή εξέταζε τα θεμελιώδη ζητήματα. Ωστόσο, η τριάδα αυτή δε συζητούσε ποτέ, με απαίτηση του Αλιέντε, θέματα που, σύμφωνα με το Σύνταγμα, θεωρούνταν δικαιοδοσία της διοίκησης των Ενόπλων Δυνάμεων.

Ο Αλιέντε αναδείχτηκε ως ηγετική φυσιογνωμία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '50 και του '60, μιας εποχής, στη διάρκεια της οποίας υιοθετήθηκε η γραμμή της θεσμικής μετάβασης στο σοσιαλισμό, που ονομάστηκε επίσης «ειρηνικός ή μη στρατιωτικός δρόμος». Μία επιλογή, που φυσικά αντιτίθεται από θέση «αρχής» στην κατάληψη της εξουσίας με ένοπλο αγώνα, στην «καταστροφή του αστικού κράτους», που ήδη είχε δείξει την αποτελεσματικότητά του στην Κούβα, αμέσως μετά την επικράτηση της κουβανικής επανάστασης... και φυσικά ουδείς λόγος μπορεί να γίνεται και για τη δικτατορία του προλεταριάτου. Αξίζει ειδικής μνείας, επίσης, ότι ο Αλιέντε διαχώρισε τη θέση του ακόμη και από το ίδιο του το κόμμα, το οποίο, μετά την επικράτηση της κουβανικής επανάστασης, έκανε στροφή προς τα «αριστερά», υιοθετώντας πιο ριζοσπαστικό τρόπο δράσης. Φυσικά, το «πείραμα» Αλιέντε απέτυχε και με τον πλέον τραγικό τρόπο....

Πάντως, η υποψηφιότητά του για το προεδρικό αξίωμα ανακοινώθηκε λίγες μέρες μετά την ίδρυση και την ανακοίνωση του προγράμματος της «Λαϊκής Ενότητας», το Γενάρη του 1970, ενώ στις εκλογές της 4ης Σεπτέμβρη έλαβε 36,3% των ψήφων έναντι 34,9% που πήρε ο υποψήφιος του δεξιού Εθνικού Κόμματος, Χόρχε Αλεσάντρι, και 27,8% που έλαβε ο υποψήφιος των Χριστιανοδημοκρατών, Ραντομίρο Τόμιτς. Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Χιλής, Πρόεδρος θα έπρεπε να αναδειχτεί εκείνος από τους δύο πρώτους υποψηφίους που θα λάμβανε την πλειοψηφία και από τα δύο Σώματα του Κογκρέσου.

Επιτεύχθηκε με τη συμφωνία τελικά με τους Χριστιανοδημοκράτες, υπό τον όρο ότι θα τηρηθεί απαρέγκλιτα το ισχύον Σύνταγμα. Ετσι, 4 Νοέμβρη του 1970, το Κογκρέσο με 153 σε σύνολο 200 επικυρώνει την εκλογή του Αλιέντε. Ομως, λίγες μέρες πριν, και συγκεκριμένα στις 26 Οκτώβρη, δολοφονήθηκε ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Ρενέ Σνάιντερ.

Το πρώτο δείγμα προθέσεων της εγχώριας ολιγαρχίας, αλλά και της Ουάσιγκτον κυρίως για την πορεία της ίδιας της Χιλής και την επίδραση που αυτή θα έχει στις γειτονικές της χώρες, Αργεντινή και Βραζιλία. Προθέσεις, που δε θα εκτιμηθούν σωστά. Ειδικά στην κλιμάκωσή τους, στις αρχές του 1973. Με ταχείς ρυθμούς, η μεγαλοαστική τάξη, με τη στήριξη και την αρωγή των ΗΠΑ, έκαμψε τη «θεσμική» αντίσταση της «Λαϊκής Ενότητας» που ήταν στην εξουσία και η ιδέα του «ειρηνικού δρόμου προς το σοσιαλισμό» συνετρίβη. Μαζί της, όμως, πήρε και χιλιάδες αγωνιστές, όχι μόνο στη Χιλή, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Νοτίου Αμερικής. Ενα στοίχημα χάθηκε... κόστισε, όμως, συνολικά στο κίνημα της Λατινικής Αμερικής, αφού διαμέσου του Σχεδίου Κόνδωρ, που είχε τη βάση του στη Χιλή του Πινοτσέτ, ξεκληρίστηκαν στελέχη κομμάτων, ανταρτικών οργανώσεων, μαζικών οργανώσεων και συνδικαλιστές, σε Παραγουάη, Ουρουγουάη, Αργεντινή και Βραζιλία...