Στο πλαίσιο του ρόλου που έχει ανατεθεί στην Ελλάδα, με βάση τον ιμπεριαλιστικό «καταμερισμό» σε περιφερειακό επίπεδο, ο πολιτισμός είναι καθοριστικό «εργαλείο». Από τη «διάχυση» των «πολιτιστικών» αξιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης στα Βαλκάνια και τις χώρες του Εύξεινου Πόντου, μέχρι τα ιδεολογήματα της «Πολιτιστικής Ολυμπιάδας» που κρύβουν τους πλέον αντιδραστικούς σχεδιασμούς του κεφαλαίου και που «μεταλαμπαδεύονται» στην ίδια γεωγραφική περιοχή, η ελληνική κυβέρνηση έχει να επιδείξει μεγάλη δραστηριότητα προς αυτή την κατεύθυνση. Πάντα στο όνομα της «πολυ-πολιτισμικότητας» και της «διαφορετικότητας»... «πασπαλισμένα» με την «ευρωπαϊκή πολιτιστική ταυτότητα».

Ως γνωστόν, «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες» και οι παραπάνω διαπιστώσεις δεν προκύπτουν μόνο από τη θεωρητική προσέγγιση των σχετικών κειμένων της κυβέρνησης και της ΕΕ, αλλά και από τις κατά καιρούς εκδηλώσεις αυτών των σχεδιασμών. Για παράδειγμα, τον περασμένο Αύγουστο, στη Θεσσαλονίκη - η οποία αναδεικνύεται σε ιμπεριαλιστικό «ορμητήριο» και στον πολιτιστικό τομέα - πραγματοποιήθηκε «συνάντηση συντονισμού για το ολοκληρωμένο σχέδιο αποκατάστασης για την αρχιτεκτονική και αρχαιολογική κληρονομιά της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στη ΝΑ Ευρώπη». Το κωμικοτραγικό της υπόθεσης είναι πως η συνάντηση οργανώθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δηλαδή τους συνενόχους στο ματοκύλισμα των Βαλκανίων που σήμανε και την καταστροφή σημαντικού μέρους της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Πάντα με την υπογραφή και της ελληνικής κυβέρνησης.

Σε μια εποχή καθόλου αθώα όπως η δική μας - αν υποθέσουμε ότι κάποτε υπήρξαν «αθώες» εποχές - η «πολιτιστική» εμπλοκή κάθε σχετικού κρατικού φορέα με τη μορφή «συνεργασιών» εμπεριέχει αντικειμενικά και τις παραπάνω «χρεώσεις» της ελληνικής αστικής τάξης και των πολιτικών εκφραστών της. Το 2000, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου πήρε την «πρωτοβουλία» να συστήσει το «Κινηματογραφικό Δίκτυο Νοτιοανατολικής Ευρώπης», με στόχο τη συνεργασία στον τομέα του κινηματογράφου σε επίπεδο παραγωγής και διανομής. Συμμετέχουν όλες οι «παλιές» και οι «νέες» βαλκανικές χώρες, καθώς επίσης η Κύπρος και η Ρουμανία. Πάνω σε ποια βάση όμως στηρίζεται αυτή η προσπάθεια;

«Η τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα θεωρείται πως είναι η περίοδος της πολλαπλής σύγκλισης: κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής, τεχνολογικής και πολιτιστικής», σύγκλιση «η οποία απελευθέρωσε τις ανενεργούς δυνάμεις που παγιδεύτηκαν μέσα στους περιορισμούς των εθνικών συνόρων», διαβάζουμε στην ηλεκτρονική σελίδα του Δικτύου. Εδώ έχουμε την πρώτη λέξη - «κλειδί», τη «σύγκλιση». «Οι γεωπολιτικές αλλαγές που έχουν εμφανιστεί στη νοτιοανατολική Ευρώπη, μας αναγκάζουν να αντιμετωπίσουμε από μια ρεαλιστική οπτική τη δυνατότητα μιας ουσιαστικής συνεργασίας σε ένα περιφερειακό επίπεδο για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας στον τομέα του κινηματογράφου». Για όποιον δεν κατάλαβε, οι «γεωπολιτικές αλλαγές» είναι η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας από την ΕΕ και τις ΗΠΑ και οι μικροί και μεγάλοι εμφύλιοι που ακολούθησαν και συνεχίζονται.

«Η πολυπολιτισμική κοινωνία είναι το μόνο ρεαλιστικό πρόγραμμα για την Ευρώπη στο 21ο αιώνα. Η Ευρώπη είναι στο στάδιο της διαμόρφωσης του πλαισίου για την υγιή λειτουργία της οπτικοακουστικής αγοράς και, συγχρόνως, για την προστασία των πολιτιστικών χαρακτηριστικών των εθνών της». Πρόκειται για «αντιγραφή» σχεδόν από σχετικά κείμενα της ΕΕ. Η πλήρης εμπορευματοποίηση της οπτικοακουστικής δημιουργίας που προωθείται από την ΕΕ και η οποία αναδείχτηκε - έστω όχι καταγγελτικά - και από την περσινή σύνοδο για τα οπτικοακουστικά στην Ευρώπη που διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη δεν είναι σημαντική όσο η «υγιής λειτουργία» της «αγοράς».

«Σε αυτό το πλαίσιο» (σ.σ. της «υγιούς αγοράς») «η πρωτοβουλία του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου για τη συνεργασία των κινηματογραφικών φορέων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στοχεύει να διατηρήσει και να κρατήσει τη διανοητική, καλλιτεχνική και πολιτιστική ταυτότητα της νοτιοανατολικής Ευρώπης συνολικά και για κάθε έθνος ή κράτος ανεξάρτητα». Αυτό θεωρείται ως «ένας τρόπος» να «αποφευχθεί» «το ανυπολόγιστο κόστος μιας ομοιογενούς αγοράς που υπακούει μόνο στους νόμους του ανταγωνισμού». Η «αποθέωση» της αντίφασης! Αν προσπαθήσει κανείς να αναλύσει λογικά αυτές τις προτάσεις, τότε προκύπτει ότι η «ομοιογενής αγορά» και οι «νόμοι του ανταγωνισμού» έχουν προκύψει από... «παρθενογένεση» και ότι η Ευρώπη «αντιπαραθέτει» στην «κακή» αγορά... την «καλή». Στην ίδια «λογική» κινείται και η επισήμανση των εκπροσώπων των φορέων στην πρώτη συνάντηση του Δικτύου για «τους πιθανούς τρόπους της συνεργασίας μεταξύ των χωρών της νοτιοανατολικής Ευρώπης ενάντια σε μια πραγματικότητα που φαίνεται να συγκρατεί την περαιτέρω ανάπτυξη των εθνικών κινηματογραφιών και της αλληλεπίδρασής τους». Πιθανόν εδώ να εκφράζονται και οι φόβοι από τη σκληρή πραγματικότητα της καπιταλιστικοποίησης των πρώην σοσιαλιστικών Βαλκανικών χωρών, οι οποίες βλέπουν τις πάλαι ποτέ ακμάζουσες κινηματογραφικές τους βιομηχανίες να είναι πλήρως διαλυμένες.

Κι όμως, οι αυταπάτες είναι εδώ: «Παρά το κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο και το υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο, η κινηματογραφία κάθε έθνους είναι σχεδόν άγνωστη στο υπόλοιπο των χωρών. Επιπλέον, έχουν υπάρξει πολύ λίγες προσπάθειες για τις συμπαραγωγές. Οι συγκεκριμένοι οικονομικοί, γλωσσικοί, και πολιτικοί όροι κάθε χώρας κατέστησαν την υποτίμηση του κόστους παραγωγής πολύ δύσκολη και δε βοήθησαν την προώθηση των ταινιών στο εξωτερικό. Επομένως, η 2η συνεδρίαση, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη (Νοέμβριος 2000) δημιούργησε τη ρεαλιστική βάση για μια συνεργασία μεταξύ των χωρών και στόχευσε επίσης να δημιουργήσει τους όρους για μια πολιτική πρόταση που μπορεί να υιοθετηθεί από τις κυβερνήσεις όλων των χωρών και να προαχθεί στα ευρωπαϊκά όργανα». Προφανώς, οι εκπρόσωποι στο Δίκτυο θα βάλουν τους «λύκους» να «φυλάνε τα πρόβατα».

Να σημειώσουμε, πάντως, πως η διανομή των εθνικών κινηματογραφιών μεταξύ των σοσιαλιστικών χωρών ήταν αυτονόητη, ενώ τώρα είναι ζητούμενο. Μάλιστα, αναφέρεται πρώτο στη θεματική «ατζέντα» του Δικτύου ως «προώθηση και η ανάπτυξη της εθνικής κινηματογραφικής βιομηχανίας κάθε χώρας που συμμετέχει στην παρούσα οργάνωση ως μέλος, στα υπόλοιπα κράτη - μέλη και στις χώρες έξω από το δίκτυο». Ακολουθούν η «διμερής και πολύπλευρη συνεργασία των μελών του Δικτύου από και προς όλες τις πλευρές στα τμήματα της παραγωγής, της πολιτιστικής και οικονομικής προώθησης και της συντήρησης της κινηματογραφικής κληρονομιάς και της παράδοσης κάθε κράτους - μέλους. Η δημιουργία ενός κοινού κεφαλαίου συμπαραγωγών. Η προώθηση της συνεργασίας ή/και της συμπαραγωγής με άλλα δίκτυα ταινιών στην Ευρώπη ή/και τον υπόλοιπο κόσμο». Ισως να ίσχυε εδώ πως «ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις», αλλά αν η πρόθεση είναι να στραφούν οι εθνικές κινηματογραφίες των βαλκανικών χωρών για «προστασία» στην ΕΕ, τότε, η αρχική μας διαπίστωση για το ρόλο του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού στην ευρύτερη περιοχή επιβεβαιώνεται.