Η ουσία του πρόσφατου νόμου, τον οποίο έθεσε σε εφαρμογή η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, που υποτίθεται πως τώρα υπόσχεται ενίσχυση του κοινωνικού χαρακτήρα της πολιτικής της, κινείται σταθερά στην αντιλαϊκή πορεία που χάραξαν οι εκσυγχρονιστές όλα τα τελευταία χρόνια: Τοποθετεί στο ρόλο των υποζυγίων τους μισθωτούς, τους συνταξιούχους και τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα, ενώ χαρίζει απλόχερα κίνητρα και φορολογικές απαλλαγές στο μεγάλο κεφάλαιο. Αυτά όχι μόνο διατηρούνται, αλλά ενισχύθηκαν ακόμη περισσότερο με τον τελευταίο φορολογικό νόμο που θέσπισε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Πρόκειται για το γνωστό νόμο της τελικής κατάρτισης του οποίου είχε προηγηθεί μία ολόκληρη φιλολογία από την κυβέρνηση περί δήθεν «φορολογικής μεταρρύθμισης», καθώς και ένας στημένος «κοινωνικός διάλογος» στη διάρκεια του 1999 στο παραπάνω πνεύμα. Καρπός όλων αυτών των διεργασιών ήταν τελικά μία προσπάθεια εκ μέρους της κυβέρνησης να διατηρήσει ουσιαστικά άθικτο τον αντιλαϊκό χαρακτήρα του ισχύοντος φορολογικού συστήματος και, παράλληλα, να εξυπηρετήσει, μέσω του νόμου αυτού, τις προεκλογικές της σκοπιμότητες, θεσπίζοντας ορισμένες ευνοϊκές ρυθμίσεις, που στην πραγματικότητα συνιστούν «ψίχουλα» για τη συντριπτική πλειοψηφία των λαϊκών στρωμάτων, αφού σε καμία περίπτωση δεν ήταν ικανές να αντισταθμίσουν τις τεράστιες εισοδηματικές απώλειες που υπήρξαν όλα τα προηγούμενα χρόνια. Τέτοιου είδους ρυθμίσεις - «ψίχουλα» ήταν η μικρή αύξηση των αφορολόγητων ορίων, ανάλογες ανεπαίσθητες αυξήσεις στις εκπτώσεις φόρου που δικαιούνται όσοι έχουν παιδιά κλπ. Την ίδια στιγμή, το εξοντωτικό σύστημα φορολόγησης των μικρομεσαίων επιχειρηματιών και ελευθέρων επαγγελματιών παρέμεινε ουσιαστικά άθικτο, ενώ το απαράδεκτο καθεστώς φορολογικών κινήτρων και προνομίων προς τους μεγαλοεπιχειρηματίες ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο.

Η αναλυτική παρουσίαση των βασικότερων διατάξεων του πρόσφατου φορολογικού νόμου είναι ενδεικτική για των παραπάνω λόγων το αληθές.

Συγκεκριμένα, με τις διατάξεις του νόμου:

• Για τα εισοδήματα του 1999, το αφορολόγητο όριο ορίστηκε στο 1.900.000 δρχ. από 1.355.000 δρχ. που ήταν πριν για μισθωτούς και συνταξιούχους και στο 1.600.000 δρχ. από 1.055.000 δρχ. που ήταν με το προηγούμενο καθεστώς για τις υπόλοιπες κατηγορίες φορολογούμενων. Πρόκειται για μια αύξηση το όφελος της οποίας μεταφράστηκε για την τσέπη των φορολογούμενων σε 27.250 δρχ. το χρόνο, δηλαδή σε 75 δραχμές τη μέρα! Εκεί εξαντλήθηκε η «κοινωνική δικαιοσύνη», άσχετα αν το ποσό αυτό δεν άγγιζε καν το όριο φτώχειας, που σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία ανέρχεται γύρω στα 2 εκατ. δρχ. Για τα φετινά εισοδήματα (του 2000) τα αφορολόγητα όρια αυξήθηκαν στα 2.300.000 δρχ. (για μισθωτούς και συνταξιούχους) και στα 2.000.000 δρχ. για τους υπόλοιπους.
• Αυξήθηκαν οι εκπτώσεις φόρου λόγω που παιδιών που δικαιούνται οι φορολογούμενοι. Ετσι, οι εκπτώσεις φόρου διαμορφώθηκαν ως εξής (σε παρένθεση ό,τι ίσχυε πριν το νόμο): Για όσους έχουν ένα παιδί 35.000 δρχ. (25.000 δρχ.). Για όσους έχουν δύο παιδιά 70.000 δρχ. (50.000 δρχ.). Για όσους έχουν τρία παιδιά 100.000 δρχ. (70.000 δρχ.). Πρόκειται βέβαια για αυξήσεις που δεν μπορούν ούτε στο ελάχιστο να αντισταθμίσουν τις πολλαπλές επιβαρύνσεις που υπέστη τα τελευταία χρόνια η ελληνική οικογένεια.

Επιπλέον, με τις διατάξεις του ίδιου νόμου άλλαξε ο τρόπος υπολογισμού του ποσού που αναγνωρίζεται για έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα για ορισμένες δαπάνες στις οποίες υποβάλλεται ο φορολογούμενος. Οι δαπάνες αυτές αφορούν το ποσό του ενοικίου για κύρια κατοικία και για κατοικία των παιδιών που σπουδάζουν, το ποσό της δαπάνης για ασφάλιστρα ασφαλίσεων ζωής ή θανάτου, ασφαλίσεων προσωπικών ατυχημάτων, καθώς και των ασφαλίστρων για ασφαλιστήρια ασθένειας, το ποσό της δαπάνης για κατ' οίκον ιδιαίτερα μαθήματα ή φροντιστηρίων και το ποσό της δαπάνης για αγορά και εγκατάσταση οικιακών συσκευών φυσικού αερίου κλπ.. Με τις νέες διατάξεις για κάθε μία από τις παραπάνω δαπάνες εκπίπτει ποσό μέχρι 150.000 δρχ. Αν το ποσό της δαπάνης είναι μεγαλύτερο από 150.000 δρχ. τότε εκπίπτει το 40% αυτής χωρίς να μπορεί το εκπιπτόμενο ποσό να υπερβεί τις 250.000 δρχ. αλλά ούτε να είναι μικρότερο των 150.000 δρχ.

Επίσης, με τις διατάξεις του ίδιου νόμου:

• Προβλέπεται ο περιορισμός της έκπτωσης των τόκων στεγαστικών δανείων για απόκτηση πρώτης κατοικίας μέχρι επιφάνειας 120 τ.μ., δηλαδή μέχρι την επιφάνεια πρώτης κατοικίας που απαλλάσσεται και από το τεκμήριο δαπανών. Αν η επιφάνεια της πρώτης κατοικίας υπερβαίνει τα 120 τ.μ. το ποσό της δαπάνης που εκπίπτει περιορίζεται στο μέρος που αυτό αναλογεί επιμεριστικά στη μέχρι των 120 τ.μ. επιφάνεια της κατοικίας.
• Καταργήθηκε η έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα των τόκων για χρέη προς το δημόσιο από φόρους κληρονομιάς, δωρεάς και γονικής παροχής.
• Μειώθηκε ο συντελεστής φορολόγησης των προσωπικών εταιριών από 35% που ήταν πριν σε 30% για τα εισοδήματα του 1999 και σε 25% για τα εισοδήματα του 2000.

Πέραν των παραπάνω γενικών διατάξεων, πολλές από τις οποίες -παρά τη μηδαμινή τους σημασία για το εισόδημα των εργαζομένων - διαμορφώθηκαν με γνώμονα την εξυπηρέτηση των προεκλογικών σκοπιμοτήτων της κυβέρνησης, ο νέος φορολογικός νόμος περιλαμβάνει πληθώρα άλλων ρυθμίσεων που σηματοδοτούν την απαρχή μιας νέας μακράς περιόδου φοροαφαίμαξης για μεγάλες ομάδες φορολογουμένων. Για την ακρίβεια με το νέο φορολογικό νόμο, οι εμποροβιοτέχνες και οι ελεύθεροι επαγγελματίες μπαίνουν ποικιλοτρόπως για ακόμη μια φορά στο στόχαστρο του φοροεισπρακτικού χαρακτήρα που διέπει το φορολογικό σύστημα της χώρας. Με τις καινούριες διατάξεις η κυβέρνηση καθιέρωσε για τις συγκεκριμένες κατηγορίες φορολογουμένων ένα νέο άγριο και εκβιαστικό φορομπηχτικό σύστημα, αντί της πλήρους κατάργησης του περίφημου συστήματος των «αντικειμενικών» κριτηρίων που είχε εξαγγείλει.

Αναλυτικότερα, με τις νέες διατάξεις:

• Καταργήθηκαν τα «αντικειμενικά» κριτήρια για τις εμπορικές επιχειρήσεις και τις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών και η φορολόγησή τους θα γίνεται με λογιστικό τρόπο (έσοδα μείον έξοδα, λαμβανομένης υπόψη και της απογραφής). Επίσης η φορολόγηση θα γίνεται και με εξωλογιστικό τρόπο, με την εφαρμογή του Μοναδικού Συντελεστή Καθαρού Κέρδους (ΜΣΚΚ) επί των ακαθάριστων εσόδων, όπως ισχύει και σήμερα.
• Με τις ίδιες διατάξεις, ωστόσο, καθιερώθηκε ουσιαστικά ένα νέο «αντικειμενικό» σύστημα προσδιορισμού του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) για τις επιχειρήσεις αυτές, ανά τριετία. Συγκεκριμένα, για κάθε τριετία λειτουργίας των επιχειρήσεων εμπορίας και παραγωγής, που τηρούν βιβλία δεύτερης κατηγορίας του ΚΒΣ (πρόκειται για μικρομεσαίες επιχειρήσεις), καθώς και παροχής υπηρεσιών που τηρούν βιβλία δεύτερης ή προαιρετικά τρίτης κατηγορίας του ΚΒΣ, τα δηλωθέντα ακαθάριστα έσοδα για την απόδοση του ΦΠΑ μέσα στην τριετία πρέπει να είναι ίσα ή μεγαλύτερα από το άθροισμα μιας σειράς παραγόντων που αφορούν τις εντός της τριετίας αναλωθείσες αγορές, τις πραγματικές δαπάνες της επιχείρησης, τις αποσβέσεις και τα αναλογούντα καθαρά κέρδη.

Σε ό,τι αφορά τους ελεύθερους επαγγελματίες, οι διατάξεις προβλέπουν μεταξύ άλλων τα εξής:

• Το καθαρό εισόδημα όλων των ελεύθερων επαγγελματιών, το οποίο προσδιορίζεται λογιστικά, δεν μπορεί να είναι μικρότερο από αυτό που προσδιορίζεται εξωλογιστικά με τη χρήση μοναδικού συντελεστή καθαρού κέρδους επί των ακαθάριστων εσόδων.
• Ειδικότερα, για τα ελευθέρια επαγγέλματα του ιατρού, οδοντιάτρου, κτηνιάτρου, ψυχολόγου, φυσιοθεραπευτή, οικονομολόγου, συμβούλου επιχειρήσεων, λογιστή ή φοροτέχνη και αναλυτή - προγραμματιστή, το καθαρό εισόδημα, που προκύπτει σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το ποσό των σταθερών επαγγελματικών δαπανών τους με το συντελεστή απόδοσης (ο οποίος είναι ανάλογος με τα έτη άσκησης του επαγγέλματος). Οι βασικές επαγγελματικές δαπάνες που λαμβάνονται υπόψη είναι τα δεδουλευμένα καταβαλλόμενα ή τεκμαρτά ενοίκια της επαγγελματικής εγκατάστασης, το ηλεκτρικό ρεύμα, η ύδρευση και η τηλεφωνική επικοινωνία γενικά (σταθερή ή κινητή). Το καθαρό εισόδημα που προσδιορίζεται με βάση αυτές τις σταθερές επαγγελματικές δαπάνες δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 10 εκατ. δρχ.
• Τέλος, με τις ίδιες διατάξεις, δίνεται η «ευχέρεια» σε όλους τους παραπάνω υπόχρεους να μην αποδεχτούν τον προσδιορισμό του καθαρού εισοδήματός τους με βάση τα κριτήρια που θεσπίζονται για κάθε κατηγορία (δαπάνες, γραμμάτια προείσπραξης κλπ.). Στην περίπτωση όμως αυτή υποχρεούνται με την υποβολή της ετήσιας δήλωσης φορολογίας εισοδήματός τους να συνυποβάλουν και κατάσταση δήλωσης των περιουσιακών τους στοιχείων. Οι δηλώσεις αυτές ελέγχονται κατά προτεραιότητα και υποχρεωτικά από τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές. Πρόκειται για μία εκβιαστικού χαρακτήρα διάταξη, η οποία αναγκάζει ουσιαστικά τους ελεύθερους επαγγελματίες, προκειμένου να αποφύγουν τον έλεγχο (με ό,τι αυτός συνεπάγεται στο ισχύον δαιδαλώδες φορολογικό σύστημα) να ακολουθούν τη μέθοδο των νέων «αντικειμενικών» κριτηρίων.

Με τον ίδιο νόμο ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο το καθεστώς των προκλητικών φορολογικών προνομίων, που απολαμβάνουν οι επιχειρηματίες και με το οποίο τους δίνεται η δυνατότητα να εκπίπτουν ποσά εκατοντάδων δισ. δραχμών από τα έσοδά τους, να αυξάνουν τεχνητά τις δαπάνες τους με το σύστημα των αποσβέσεων ή να σχηματίζουν αυξημένα αφορολόγητα αποθεματικά, με το πρόσχημα της πραγματοποίησης επενδύσεων.

Αναλυτικότερα, τα νέα προνόμια που προσφέρει η κυβέρνηση στους επιχειρηματίες με το νέο φορολογικό νόμο, έχουν ως εξής:

• Παρέχεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας να σχηματίζουν κάθε χρόνο πρόβλεψη για την απόσβεση των επισφαλών απαιτήσεών τους. H πρόβλεψη υπολογίζεται επί της αξίας των υπηρεσιών που αναγράφεται στους λογαριασμούς που εκδίδουν, με βάση τα ακόλουθα ποσοστά: 0,5% για ισολογισμούς που κλείνουν 31 Δεκέμβρη 1999, 0,75% για ισολογισμούς που κλείνουν 31 Δεκέμβρη 2000 και 1% για ισολογισμούς που κλείνουν 31 Δεκέμβρη 2001 και μετά. Επίσης, το παραπάνω προνόμιο παρέχεται και στις επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται συνδρομητικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Στις ίδιες διατάξεις υπάγεται και ο ΟΤΕ.
• Με το πρόσχημα της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και προσαρμογής τους προς τις νέες συνθήκες εργασίας, παρέχεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να εκπίπτουν τις δαπάνες για αγορά ηλεκτρονικών υπολογιστών και λογισμικού, που διαθέτουν στους υπαλλήλους τους για τηλεεργασία. Για την ακρίβεια, παρέχεται η δυνατότητα εφάπαξ απόσβεσης της αξίας αυτών και του λογισμικού τους, με το επιχείρημα της ταχείας ανάπτυξης της τεχνολογίας στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
• Παρέχεται η δυνατότητα στις εξαγωγικές, ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, στα γραφεία γενικού τουρισμού, στις επιχειρήσεις ραδιοφωνίας - τηλεόρασης κλπ. να εκπίπτουν μέχρι το 2001 από τα ακαθάριστα έσοδά τους δαπάνες χωρίς δικαιολογητικά! Πρόκειται για ένα πέρα για πέρα σκανδαλώδες καθεστώς (το οποίο κανονικά έληγε το 1999) που επιτρέπει στις επιχειρήσεις όχι μόνο να χορηγούν μυστικά κονδύλια («μίζες»), αλλά και να τα αξιοποιούν για να μειώσουν τη φορολογία τους!
• Θεσπίστηκε για... «λόγους ίσης φορολογικής μεταχείρισης» με άλλες επιχειρήσεις, η αναγνώριση ως εκπιπτόμενης δαπάνης για τα πιστωτικά ιδρύματα του Ειδικού Φόρου Τραπεζικών Εργασιών (ΕΦΤΕ) επί των ωφελειών τους από πράξεις επί μετοχών, ο οποίος επειδή δεν μπορεί να επιρριφθεί στον αντισυμβαλλόμενο, επιβαρύνει τα αποτελέσματά τους.
• Αφαιρείται, με ορισμένες προϋποθέσεις, από τα καθαρά κέρδη των επιχειρήσεων που δηλώνονται με τις δηλώσεις εισοδήματος που υποβάλλουν, το μισό των εργοδοτικών εισφορών κύριας ασφάλισης για προσλαμβανόμενο εργατοϋπαλληλικό προσωπικό. Ως επιχείρημα, αναφέρεται η καταπολέμηση της ανεργίας και η στήριξη οικονομικά των επιχειρήσεων που θα συμβάλουν στο σκοπό αυτό.