Associated Press

Στρατιώτες στην Τασκένδη

Η ιστορία διδάσκει πως το 19ο αιώνα η περιοχή της Κεντρικής Ασίας έγινε αντικείμενο ανταγωνισμού ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία και τη Ρωσία. Τελικά η Ρωσία, που βρίσκεται πολύ κοντά στην περιοχή, με την αύξηση των διπλωματικών κι εμπορικών της σχέσεων, κατάφερε να προσεγγίσει και να προσεταιριστεί τα στρώματα των εμπόρων της Κεντρικής Ασίας. Δεν άργησε να καταλάβει και στρατιωτικά την περιοχή. Το 1867 και η περιοχή που αποτελεί τη σημερινή Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν καταχτήθηκε από τα ρωσικά στρατεύματα.

Σήμερα, 13 χρόνια μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού, η περιοχή της Κεντρικής Ασίας και πάλι βρίσκεται στο «μάτι του κυκλώνα» της διαπλοκής και διαμάχης των «μεγάλων δυνάμεων» της εποχής μας. Τη στρατηγική σημασία της περιοχής υποδηλώνει η στρατηγική της θέση στον πανάρχαιο «δρόμο του μεταξιού», ο τεράστιος φυσικός πλούτος της.

Οπως, επίσης, σημείωνε στις 15/9/2001 η ΚΕ του ΚΚΕ: «Οι στόχοι που οι ΗΠΑ θέτουν στο στόχαστρό τους αφορούν χώρες και περιοχές στρατηγικής σημασίας, όπως είναι το Αφγανιστάν, το Ιράκ και άλλες αραβικές χώρες. Πρόκειται για επιδίωξη να κατακτηθούν ολοκληρωτικά όλοι οι πετρελαϊκοί δρόμοι, να ασκηθεί επιθετική πολιτική από τη μια εναντίον της Ρωσίας, εναντίον άλλων κρατών που προέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, και από την άλλη εναντίον της Κίνας. Βρισκόμαστε μπροστά στην ανάπτυξη ενός ιδιαίτερα επικίνδυνου επιτελικού σχεδίου, που θα βάλει σε κίνδυνο την ασφάλεια, την ειρήνη και τη σταθερότητα σε ευρύτερες περιοχές του πλανήτη μας, με απρόβλεπτες συνέπειες στην πορεία, καθώς θα εμπλακούν ένα μεγάλο μέρος χωρών, και οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις θα πάρουν πιο ανοιχτή μορφή».

Associated Press

Ο πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, Ι. Καρίμοφ, με τον Ντ. Ράμσφελντ

Για τα ζητήματα αυτά κουβεντιάσαμε στην Τασκένδη με στέλεχος του υπουργείου Εξωτερικών της Δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, που, για ευνόητους λόγους, θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Αν και ο συνομιλητής μας προσπάθησε να διατηρήσει την εικόνα της «αρμονικής» συνεργασίας των διεθνών δυνάμεων στην περιοχή, η δική μας αίσθηση και μετά από αυτή τη συνομιλία, παραμένει απολύτως αντίστροφη...

-- Πριν 13 χρόνια το Ουζμπεκιστάν ζούσε σε μια κοινή χώρα με τις περισσότερες γείτονες χώρες. Πώς είναι σήμερα οι σχέσεις σας με τις γειτονικές πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες;

-- Την περίοδο αυτής της ύπαρξης του κράτους έχουμε περάσει ένα μεγάλο στάδιο ανάπτυξης των διακρατικών σχέσεων και οπωσδήποτε οι σχέσεις με τα κράτη της περιοχής είναι μια από τις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής μας. Δεν μπορούμε να ζούμε με προβλήματα με τους γείτονες. Σε πρώτη φάση αναπτύσσονται τα ζητήματα της οικονομίας, της ασφάλειας. Υπάρχουν πολλά άλυτα ζητήματα. Οπως το ζήτημα των αποθεμάτων του νερού, καθώς επίσης του ζητήματος των ενεργειακών πηγών, των συνόρων. Συνεχώς στα πλαίσια των διμερών σχέσεων, αλλά και στα πλαίσια διακρατικών μορφών συνεργασίας, όπως η Οργάνωση κεντροασιατικής συνεργασίας, της Οργάνωσης της Σαγκάης, αυτά τα ζητήματα λύνονται. Πρόσφατα λύσαμε μια σειρά ενεργειακών ζητημάτων, χρησιμοποίησης υδάτινων πόρων, μετακίνησης των μειονοτήτων. Στο Τουρκμενιστάν ζούμε πάνω από 400 χιλιάδες Ουζμπέκοι και σε μας πάνω από 150 χιλιάδες Τουρκμένιοι. Βέβαια υπάρχουν ακόμη ζητήματα που θα πρέπει να επιλυθούν. Το ίδιο και με τις άλλες πρώην Δημοκρατίες. Σχεδόν έχουμε λύσει τα περισσότερα συνοριακά ζητήματα με το Καζαχστάν. Δεν υπάρχουν τέτοια προβλήματα, που μπορούν να έρθουμε σε αντιπαράθεση.

-- Οχι, αν και υπάρχει αυτή η συζήτηση. Ομως πρόκειται για διαφορετικές οργανώσεις, που τις θεωρούμε φυσιολογικές μορφές συνεργασίας, ανάπτυξης των οικονομικών και πολιτικών δεσμών. Σ' ότι αφορά την ΓΚΟΥΑΜ (σ.σ. πρόκειται για περιφερειακή οργάνωση Γεωργίας, Ουκρανίας, Ουζμπεκιστάν, Αζερμπαϊτζάν, Μολδαβίας, που θεωρείται από ορισμένους πως στοχεύει στον περιορισμό της επιρροής της Ρωσίας στο έδαφος της πρώην ΕΣΣΔ), είναι λίγο διαφορετική η κατάσταση. Πρόσφατα το Ουζμπεκιστάν σταμάτησε να συμμετέχει στην ΓΚΟΥΑΜ επειδή εκεί σε πρώτο πλάνο άρχιζαν να τίθενται όχι τα ζητήματα οικονομικής συνεργασίας, αλλά πολιτικά ζητήματα, ζητήματα διαφορών που δεν έχουν επιλυθεί. Η πολιτικοποίηση της οργάνωσης αυτής δε φέρνει κάτι το καλό.

-- Πώς βλέπετε μορφές στενότερης συνεργασίας που προβάλλει η Ρωσία;

-- Ετσι κι αλλιώς οι σχέσεις μας με τη Ρωσία είναι στενές. Η Ρωσία είναι ένας παραδοσιακός εταίρος μας, και οι σχέσεις μας αποτελούν προτεραιότητα για το Ουζμπεκιστάν. Και το Σύμφωνο Στρατηγικής Συνεργασίας που υπογράψαμε (τον Οκτώβρη του 2004), ακριβώς υπογραμμίζει αυτό το επίπεδο των σχέσεων που έχουν διαμορφωθεί και την ίδια ώρα αρχίζει ένα νέο στάδιο των σχέσεών μας, που θα επικεντρωθεί σε επίκαιρα ζητήματα. Πάντα βλέπαμε τη Ρωσία ως τον κοντινότερο εταίρο μας. Πρόσφατα το Ουζμπεκιστάν προσκάλεσε τη Ρωσία να γίνει μέλος της Οργάνωσης Κεντροασιατικής Συνεργασίας (ΟΚΣ) και η Ρωσία αποδέχτηκε αυτήν την πρόσκληση και με την απόφασή της έδωσε βάρος σε αυτήν την οργάνωση. Ο ρόλος της Ρωσίας στην περιοχή διατηρείται και μπορούμε να πούμε πως αυτός ο ρόλος της είναι σταθεροποιητικός για την περιοχή, όπως και παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης. Η Ρωσία είναι μεγάλος επενδυτής στην οικονομία μας. Θα ξέρετε πως η «Γκαζπρόμ» και η «Λουκόιλ» έκαναν μεγάλες επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα, γύρω στα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια, όπως και το εμπορικό ισοζύγιο των δύο χωρών είναι γύρω στα 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Δηλαδή οι σχέσεις μας έχουν κατακτήσει ένα σημαντικό επίπεδο.

Σ' ό,τι αφορά το Σύμφωνο Συλλογικής Ασφάλειας, είναι αλήθεια, πως η Ρωσία προωθεί αυτή την ιδέα, την οποία κατανοούμε, όμως πιστεύουμε πως έχουμε μηχανισμούς σε διμερές επίπεδο, που μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε αυτό το ζήτημα, όπως οι διμερείς σχέσεις μας τόσο με τη Ρωσία, όσο και με τις ΗΠΑ. Δε θεωρούμε πως οι σχέσεις τους συγκρούονται εδώ και πως μπορούν να οδηγήσουν στη στρατιωτικοποίηση της περιοχής ή σε κάποιες συγκρούσεις. Αντίθετα θεωρούμε πως όλες αυτές οι δυνάμεις θα πρέπει να παίξουν εποικοδομητικό ρόλο στην περιοχή, δηλαδή να μη συγκρούονται, αλλά να συνεργαστούνε.

-- Ο Ενιαίος Οικονομικός Χώρος (ΕΟΧ) σας ενδιαφέρει;

-- Βέβαια, έχει να κάνει με την ολοκλήρωση.

-- Το ρωτάω εξαιτίας της επικαιρότητας του ζητήματος. Βλέπουμε πώς επηρέασε τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Στον ΕΟΧ προβλέπεται να συμμετέχουν η Ρωσία, η Ουκρανία, η Λευκορωσία και το Καζαχστάν. Το Ουζμπεκιστάν είναι μια από τις μεγαλύτερες και πλουσιότερες, σημαντικότερες πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες. Θα συμφωνήσετε μαζί μου πως εντελώς διαφορετικά δείχνει ο ΕΟΧ με μόνο τη Λευκορωσία και το Καζαχστάν, κι εντελώς διαφορετικά μαζί με την Ουκρανία και το Ουζμπεκιστάν...

-- Οπωσδήποτε, έτσι είναι. Σήμερα δεν μπορούμε να πούμε κάτι, γιατί ο ΕΟΧ μόλις δημιουργείται. Υπάρχουν ακόμη πολλά και σοβαρά προβλήματα, τα οποία σταδιακά επιλύονται. Αν πράγματι αυτός ο χώρος διαμορφωθεί και κατακτήσει το ανάλογο επίπεδο συνεργασίας και αλληλοκατανόησης, τότε δε θα είναι παράδοξη και η συμμετοχή και άλλων κρατών. Νομίζω πως με ευχαρίστηση θα ενταχθούν και άλλες χώρες. Ομως σήμερα ξεκινούμε από την πραγματιστική πολιτική, θέλουμε να δούμε τη σταθερότητα του συστήματος. Το Ουζμπεκιστάν έχει προτείνει από το 1993 να δημιουργηθεί ένας ΕΟΧ και το 1993 υπογράψαμε τη σχετική συνεργασία με το Καζαχστάν, στη βάση της οποίας δημιουργήθηκε στη συνέχεια η ΟΚΣ. Οπωσδήποτε από τη συμμετοχή σε διάφορα σχέδια συνεργασίας κάτι θα βγει.

-- Ποια η ουσία της συμμετοχής του Ουζμπεκιστάν στην Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ);

-- Είναι μια κοινή περιφερειακή οργάνωση. Η ΟΣΣ έχει μετατραπεί σε εργαλείο παγκόσμιας διαμόρφωσης του κόσμου, εφόσον σε αυτή συμμετέχουν όχι μόνο τα κεντροασιατικά κράτη, αλλά και δύο πολύ μεγάλες δυνάμεις, εκ των οποίων η μια ήταν κάποτε υπερδύναμη και μια που έχει όλες τις δυνατότητες να γίνει.

-- Η ΟΣΣ είναι μια υπαρκτή οργάνωση ή απλώς είναι, προς το παρόν, η διακήρυξη μιας πρόθεσης;

-- Πώς μπορούμε να πούμε ότι είναι μόνο μια διακήρυξη, όταν έχουμε διανύσει ένα τόσο μεγάλο στάδιο; Κοιτάξτε, η ΟΣΣ δημιουργήθηκε το 1996 και τότε το Ουζμπεκιστάν δε συμμετείχε ακόμη και ήταν μια συμφωνία 4 χωρών, με τη συμμετοχή της Κίνας και της Ρωσίας, για τα συνοριακά ζητήματα. Μέσα σε 5 χρόνια και με την ένταξη του Ουζμπεκιστάν, το 2001, μετατράπηκε σε μια μεγαλύτερη οργάνωση, με πολύμορφες λειτουργίες, πέρα από τα συνοριακά ζητήματα, όπως τα ζητήματα της πάλης με την τρομοκρατία, του εξτρεμισμού και του αποσχισμού. Σήμερα στην Τασκένδη βρίσκεται το Αντιτρομοκρατικό Κέντρο της ΟΣΣ και ξεκινά να δουλεύει. Και υπάρχει συγκεκριμένο περιεχόμενο γι' αυτές τις δομές.

-- Ναι, αλλά πέρα από την «πάλη με την τρομοκρατία», που πράγματι βλέπουμε να απασχολεί την ΟΣΣ, ποιες άλλες κατευθύνσεις προωθεί;

-- Την οικονομία. Στην τελευταία σύνοδο της ΟΣΣ συμφωνήσαμε πως δύο είναι οι βασικές κατευθύνσεις. Η ασφάλεια και η οικονομία. Πρώτα απ' όλα η ανάπτυξη των μεταφορών κι επικοινωνιών. Βέβαια, εδώ απαιτούνται επενδύσεις και δεν είναι πάντα εύκολο να γίνουν. Ομως, εφόσον υπάρχουν κοινά συμφέροντα, θα γίνουν και επενδύσεις. Η ΟΣΣ είναι μηχανισμός για το συντονισμό αυτής της δραστηριότητας.