Τα προβλήματα των συνεταιριστικών εργοστασίων της Ξάνθης, με πιο πρόσφατο αυτό της «ΣΕΒΑΘ», σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΚΚΕ, σχετίζονται άμεσα με τις μεθοδευόμενες εξελίξεις στο ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, στην κατεύθυνση να περάσουν τα συνεταιριστικά εργοστάσια, εξ ολοκλήρου, στα χέρια του ιδιωτικού κεφαλαίου. Το ενδεχόμενο αυτό είναι σοβαρό, καθώς σύσσωμη η ΝΔ έχει διατυπώσει ξεκάθαρα τις προθέσεις της στο προεκλογικό της πρόγραμμα για απαλλαγή της ΑΤΕ από τις παραγωγικές της δραστηριότητες. Ηδη στον πρώτο χρόνο διακυβέρνησής της παρέδωσε τη «ΔΩΔΩΝΗ» στην ΑΤΕ, το ίδιο και τη «ΣΕΠΕΚ», μέσω της «ΕΛΒΙΖ ΑΕ» όπου η Τράπεζα κατέχει το 95%.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι το έδαφος για τις αλλαγές αυτές είχε προετοιμάσει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις και με τις πλάτες των ξεπουλημένων συνδικαλιστικών ηγεσιών ΠΑΣΕΓΕΣ, ΓΕΣΑΣΕ και ΣΥΔΑΣΕ.

Οι αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των συνεταιριστικών εργοστασίων της χώρας (και των συνεταιρισμών) αποτελούν μέρος των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στην αγροτική οικονομία, που ξεκίνησε η προηγούμενη κυβέρνηση, που προωθούνται, την τελευταία εικοσαετία, με διαφορετικές ταχύτητες και μορφές και καταλήγουν σταθερά σε αγοραπωλησίες, αποκρατικοποιήσεις - ιδιωτικοποιήσεις. Στόχος η εκμετάλλευσή τους από το ιδιωτικό κεφάλαιο για την ακόμα μεγαλύτερη κερδοφορία του στα πλαίσια της κούρσας ανταγωνισμού στον κλάδο των τροφίμων και ποτών.

Πρόκειται για την άλλη όψη της αντιαναπτυξιακής - αντιαγροτικής πολιτικής που υλοποιεί τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, που απαξιώνει τα συνεταιριστικά εργοστάσια και έχει καταστρέψει ένα μεγάλο κομμάτι της παραγωγικής βάσης της χώρας. Το ΠΑΣΟΚ έχει μεγάλη ευθύνη καθώς χρησιμοποίησε τους συνεταιρισμούς οδηγώντας τους σε χρεοκοπία. Ως γνωστόν, για να απορροφήσει τους κραδασμούς από τις αντιδράσεις που προκάλεσε η «στροφή» του προς την, τότε, ΕΟΚ, υποχρέωσε τις συνεταιριστικές οργανώσεις να αγοράζουν πάνω από τις ΕΟΚικές τιμές παρέμβασης στα αγροτικά προϊόντα χωρίς να καλύπτει το κράτος το έλλειμμα, όπως υπόσχονταν οι τότε ΠΑΣΟΚικές κυβερνήσεις, καταχρεώνοντας έτσι τις οργανώσεις.

Το 1984 με το νόμο 1541 για τους συνεταιρισμούς το ιδιωτικό κεφάλαιο αποχτάει το δικαίωμα να συμμετέχει στους συνεταιρισμούς σε ποσοστό 35%. Στη συνέχεια το ΠΑΣΟΚ με τις ρουσφετολογικές και πελατειακές του σχέσεις επέκτεινε τους συνεταιρισμούς χωρίς να τους στηρίζει. Ενώ οι χωρίς σχέδιο επενδύσεις, σε συνδυασμό με τα υψηλά επιτόκια και την αδυναμία των παραγωγών να ελέγξουν τους συνεταιρισμούς, φούσκωσαν τα χρέη τους.

Ακολούθως, με τη ρύθμιση χρεών στην ΑΤΕ, το 1995, με τον όρο ότι αν δεν ξεπληρώνονταν τα χρέη θα προχωρούσε σε δήμευση και εκποίηση της περιουσίας - κάτι που έγινε με τη συναίνεση της γαλαζοπράσινης πλειοψηφίας των συνδικαλιστικών ηγεσιών - τα οικονομικά προβλήματα οξύνθηκαν. Οι συνεταιρισμοί απαξιώθηκαν και ξεπουλήθηκαν αδύναμοι να επιβιώσουν στη ζούγκλα των μονοπωλίων.

Με τις ντιρεκτίβες και τις αποφάσεις της, στις αρχές της δεκαετίας του '90, η ΕΟΚ δε δέχεται να υπάρχει στα πλαίσια της ελεύθερης οικονομίας ΚΥΔΕΠ για συγκέντρωση και διάθεση της αγροτικής παραγωγής. Απαξιώνει, συνολικά, τις συνεταιριστικές οργανώσεις, καταργεί τις τιμές ασφαλείας στα αγροτικά προϊόντα αφήνοντας τους αγρότες στα χέρια των εμπορομεσαζόντων. Ενώ με τις αποφάσεις του ΠΟΕ καταργούνται οι δασμοί των εισαγομένων προϊόντων και τα εισαγόμενα καλύπτουν το 40-50% της ελληνικής αγοράς. Ετσι, στα πλαίσια της ΕΕ, προωθείται η διαδικασία ξεκληρίσματος της μικρομεσαίας αγροτιάς και συγκέντρωσης της γης και παραγωγής στα χέρια λίγων ιδιωτικών αγροτικών επιχειρήσεων και μεγαλοαγροτών, με άμεσες αρνητικές επιπτώσεις στα συνεταιριστικά εργοστάσια.

Οι εξελίξεις αυτές, όπως μας δείχνει η εμπειρία των τελευταίων χρόνων, έχουν προκαλέσει τον προβληματισμό, την ανησυχία και τον ξεσηκωμό των εργαζόμενων, αγροτών, κτηνοτρόφων. Κι αυτό εκφράστηκε και αγωνιστικά με χαρακτηριστικά αντίστασης στις αλλαγές αυτές, διατήρησης του συνεταιριστικού χαρακτήρα των παραγωγικών μονάδων. Και, σε κάποιες περιπτώσεις, με αγώνα με παλλαϊκά χαρακτηριστικά και προωθημένο διεκδικητικό πλαίσιο, όπως π.χ. με τις αγωνιστικές αντιδράσεις (με μετωπικά χαρακτηριστικά) για τη «ΔΩΔΩΝΗ» το φθινόπωρο του 2004.