Διατήρησε την «ευωδιά» του ρεμπέτικου | ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ

Διατήρησε την «ευωδιά» του ρεμπέτικου

Γρηγοριάδης Κώστας

Ενας από τους τελευταίους της παλιάς φρουράς του ρεμπέτικου, ο Σπύρος Καλφόπουλος, έφυγε από τη ζωή στις 29 του Μάρτη, σε ηλικία 83 ετών. Στη μακρά, δημιουργική του πορεία, ως συνθέτης πρόσφερε όμορφα τραγούδια, που έχουν την ευωδιά του κλασικού ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού, χαρακτηρίζονται από τη γνησιότητα του λαϊκού ήχου και σημάδεψαν με την παρουσία τους τη μεταπολεμική εποχή του ελληνικού τραγουδιού. Τραγούδια τα οποία ερμήνευσαν γνήσιες λαϊκές φωνές: από την αδελφή του Σούλα Καλφοπούλου (Χρυσούλα), η οποία ποτέ δεν ανέβηκε σε λαϊκό πάλκο και τον «μεγάλο» της παρέας του ρεμπέτικου Μάρκο Βαμβακάρη, μέχρι την Στέλλα Χασκήλ, τον Στελλάκη Περπινιάδη, τον Τάκη Μπίνη, την Ιωάννα Γεωργακοπούλου, τον Νίκο Καλλέργη, τον Νίκο Βούλγαρη, τον Πάνο Σάμη κ.ά. Παράλληλα, ο Σπύρος Καλφόπουλος υπήρξε μεγάλος δεξιοτέχνης του μπουζουκιού, βάζοντας τη σφραγίδα του σε εκατοντάδες τραγούδια γνωστών συνθετών και τραγουδιστών, μεταξύ των οποίων Στέλιου Καζαντζίδη, Πόλυς Πάνου, Καίτης Γκρέυ κ.ά.

Γέννημα - θρέμμα της προσφυγιάς, ο Σπ. Καλφόπουλος είδε το πρώτο φως στις 27 του Γενάρη 1923, μέσα σε μια μαούνα στον Πειραιά, όπου είχαν βάλει τη Μικρασιάτισσα ετοιμόγεννη μάνα του για να γεννήσει. Λίγο αργότερα η οικογένειά του, όπως και τόσες άλλες, εγκαθίσταται στη Νέα Ιωνία, όπου αρχίζει έναν άλλο αγώνα, αυτόν της καθημερινής επιβίωσης. Σε εφηβική ηλικία, γοητευμένος από τον ήχο του μπουζουκιού, αρχίζει να το μαθαίνει, να βρίσκει δημιουργική διέξοδο στις χορδές του και να παίζει τα πρώτα τραγούδια. Αργότερα, στα σκληρά χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου, κάνει την εμφάνισή του στο πάλκο, μαζί με τους Μητσάκη, Καλδάρα, Μπακάλη, Λαύκα, Τζουανάκο, Τατασόπουλο, Χάρμα, Δερβενιώτη, Καπλάνη, Κλουβάτο, Ζαμπέτα, Πετσά κ.ά., συνεχίζοντας την παράδοση του ρεμπέτικου τραγουδιού. Μέσα σ' ένα κλίμα σκλαβιάς, αλλά και διχασμού, οι λαϊκοί δημιουργοί είναι υποχρεωμένοι να γράφουν μέσα στις αυστηρότερες συνθήκες λογοκρισίας, κατ' εφαρμογή του νόμου «Περί Τύπου» της περιόδου της γερμανο-ιταλο-βουλγάρικης τριπλής κατοχής. Στην Κατοχή, εντάσσεται στο ΕΑΜ και αργότερα στον ΕΛΑΣ. Μετά την απελευθέρωση, στη διάρκεια του εμφυλίου, συλλαμβάνεται από τους ταγματασφαλίτες και στέλνεται εξορία στον Αϊ Στράτη, όπου παρέμεινε εννέα μήνες. Οταν επέστρεψε από την εξορία, κυκλοφόρησε το 1947, με μεγάλη επιτυχία, τα πρώτα του τραγούδια. Το πρώτο του τραγούδι ήταν ένα καλαματιανό, το «Δυο μάτια, μάτια μου», με ερμηνευτές την αδελφή του Σούλα Καλφοπούλου και τον Χρήστο Νάκο. Στις αρχές του 1950 έγραψε άλλα πέντε τραγούδια με την Στέλλα Χασκίλ και αργότερα άλλα 20 με ερμηνευτές τους Μάρκο Βαμβακάρη, Στελλάκη Περπινιάδη, Τάκη Μπίνη και άλλους. Σταμάτησε να γράφει το '62, έφυγε στην Αμερική κι όταν επέστρεψε στην Ελλάδα συνέχισε τη δισκογραφία, τις εμφανίσεις στα κέντρα.

Ο Σπύρος Καλφόπουλος ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος και λαϊκός καλλιτέχνης, ο οποίος, εκτός από τη γενικότερη προσφορά του, υπήρξε μετά το 1974 ένας από τους εκπροσώπους της θρυλικής παλιάς φρουράς, που αγωνίστηκε για την αναβίωση του ρεμπέτικου, σε κοινές εμφανίσεις, με τους: Μπαγιαντέρα, Κηρομύτη, Ρούκουνα, Μοσχονά, Γενίτσαρη, Χρυσάφη, Κυριαζή και άλλους. Πολύ σημαντική υπήρξε η προσφορά του ως δάσκαλος του μπουζουκιού. Στη σχολή του, μέχρι και πριν δυο χρόνια, με γενναιοδωρία και αγάπη προσπαθούσε να μυεί τους νεότερους στα μυστικά του οργάνου, να τους μεταδίδει τον αυθεντικό τρόπο παιξίματος του λαϊκού και ρεμπέτικου τραγουδιού. Τα περισσότερα τραγούδια του είναι ζεϊμπέκικα, αλλά είχε αδυναμία και στους ανατολίτικους ρυθμούς, ενώ έγραφε και χασαποσέρβικα, συρτούς κ.ά. Μερικά τραγούδια του είναι: «Ξαναγυρνώ στο φτωχικό» (Σούλα Καλφοπούλου - Τάκης Μπίνης - Στελλάκης Περπινιάδης), «Γύρισα χρόνια στους γιατρούς» (Τάκης Μπίνης - Σούλα Καλφοπούλου - Στελλάκης Περπινιάδης), «Αγοροκόριτσο» (Σούλα Καλφοπούλου - Τάκης Μπίνης - Στ. Περπινιάδης), «Βαγγελίτσα - Βαγγελίτσα» (Ιωάννα Γεωργακοπούλου - Γιάννης Τατασόπουλος - Νίκος Βούλγαρης), «Σκέπτομαι το χωρισμό μας» (Στέλλα Χασκήλ), «Ζηλεύει όποιος αγαπά» (Στέλλα Χασκήλ), «Παναγιά μου ένα παιδί» (Ιωάννα Γεωργακοπούλου), «Γιλδίζ - Πανσέληνος στο Βόσπορο» (Σούλα Καλφοπούλου - Γιάννης Σταμούλης), «Ξημέρωσε - ξημέρωσε» (Πάνος Σάμης - Σούλα Καλφοπούλου).

Παρά το αξιόλογο δισκογραφικό του έργο, ο Σπύρος Καλφόπουλος υπήρξε ακόμη ένας βετεράνος του αυθεντικού λαϊκού τραγουδιού, που έφυγε από τη ζωή παραμελημένος και ξεχασμένος από την επίσημη πολιτεία. Ο ίδιος ποτέ δε ζήτησε τίποτα από το κράτος. Ούτε καν την πενιχρή σύνταξη του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης επιδίωξε να πάρει. Το παράπονό του αφορούσε τη σημερινή κατάντια του ελληνικού τραγουδιού, το οποίο είναι δέσμιο του εμπορικού κυκλώματος των δισκογραφικών εταιριών. Ο ίδιος πάντως έφυγε «γεμάτος» γιατί μπόρεσε να βάλει φαντασία και μεράκι στη μελωδία, γιατί έφτιαξε τραγούδια με συναίσθημα...

Ρ. ΣΟΥΛΗ