Associated Press

Από παρέλαση του ιρανικού στρατού

Ο Ρουχολάχ Χομεϊνί επιστρέφει θριαμβευτής, έχοντας υιοθετήσει σειρά συνθημάτων με κοινωνικό περιεχόμενο και με υποσχέσεις δημοκρατίας και πολιτικής ελευθερίας. Συνθήματα που, όπως υποστηρίζεται, «προσεταιρίστηκε» από τον ισλαμιστή διανοούμενο Αλί Σαριάτι, που συνέδεσε τις ριζοσπαστικές απόψεις του σιισμού με την έννοια της πάλης των τάξεων και της σοσιαλιστικής προοπτικής.

Η «προσφορά» του πρωθυπουργού Μπαχτιάρ να ηγηθεί ενός «Βατικανού» ο Χομεϊνί στην Κομ (όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη σιιτική σχολή) δε βρίσκει σύμφωνο τον δεύτερο, που συστήνει δεύτερη παράλληλη κυβέρνηση. Για μία διετία και ενώ έχει αναλάβει ο πρώτος εκλεγμένος πρωθυπουργός, ο Μεχντί Μπαζαργκάν, προσκείμενος στον ανατραπέντα, το 1953, Πρόεδρο Μοσαντέκ, λειτουργούν δύο κέντρα εξουσίας.

Λαμβάνονται ορισμένες πρώτες κοινές αποφάσεις: κρατικοποίηση πετρελαιοβιομηχανίας και τραπεζών, αντιμετώπιση της φτώχειας, εφαρμογή αγροτικής μεταρρύθμισης, συνεργασία με το Κίνημα των Αδεσμεύτων. Μπαζαργκάν και συνεργαζόμενες δημοκρατικές και μαρξιστικές δυνάμεις, παρουσιάζουν στο κοινοβούλιο νέο σύνταγμα (Ιούνης 1979) που πρεσβεύει μια συνταγματική δημοκρατία. Το σύνταγμα απορρίπτεται καθώς η πλειοψηφία της βουλής ελέγχεται από συνεργάτες του Χομεϊνί.

Ηδη, έχουν αρχίσει να συστήνονται παραστρατιωτικά σώματα προσκείμενα στον Χομεϊνί, όπως οι «Φρουροί της Επανάστασης», που σταδιακά ελέγχουν τις τοπικές αρχές. Ο Μπαζαργκάν παραιτείται λίγο μετά την κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας. Το 1980 εγκρίνεται με δημοψήφισμα το νέο σύνταγμα που εισάγει και την έννοια του «Ανώτατου Ηγέτη» (αρχή «Βελαγιάτ αλ Φακίχ»).

Η αρχή «Βελαγιάτ αλ Φακίχ» ενυπάρχει ως έννοια στη σιιτική θεολογική παράδοση από τον 18^ο αιώνα. Στο πολιτικό πεδίο εισάγεται από τον Μουχάμαντ Μπάκερ αλ Σαντρ. Σύμφωνα με αυτήν, ο «Ανώτατος Ηγέτης» έχει απόλυτη εξουσία επί όλων των μορφών της εξουσίας με γνώμονα την ισχύ που έχει ως εκφραστής του 12ου κρυμμένου ιμάμη του σιισμού. Στα προεπαναστατικά του έργα, ο Χομεϊνί υπερθεματίζει για την αρχή αυτή και κατακεραυνώνει τον μαρξιστικό αθεϊσμό, τον κομμουνισμό και τον καπιταλισμό ως «συστήματα ενάντια στο Ισλάμ».

Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η CIA προσπάθησε να έρθει σε επαφή με τις, προσκείμενες στο Χομεϊνί, δυνάμεις. Πράκτορές της επικοινώνησαν με συνεργάτες του στο Παρίσι και διά του νέου Ιρανού πρέσβη στη Στοκχόλμη Αμίρ Εντεζάμ. Μάλιστα, η CIA φέρεται να προέτρεψε εμμέσως το Χομεϊνί να χρησιμοποιήσει αντι-αμερικανικό λόγο κατά την εσωτερική αντιπαράθεση εξουσίας, εκτιμώντας ότι είναι προτιμότερο ένα ισλαμιστικό καθεστώς από μια προοδευτική ηγεσία που, πιθανότατα, θα ελεγχόταν από το κόμμα Τουντέχ, που είχε στενές σχέσεις με την ΕΣΣΔ, και ήταν η ισχυρότερη αντιπολιτευτική δύναμη κατά του Σάχη.

Η κατάληψη της αμερικανικής πρεσβείας στην Τεχεράνη από ισλαμιστές φοιτητές (Νοέμβρης 1979) και η ομηρία 52 Αμερικανών διπλωματών επί 444 μέρες, λειτούργησε καταλυτικά στην ενίσχυση του Χομεϊνί αλλά και στις έμμεσες επαφές που διατηρήθηκαν, έκτοτε, με την Ουάσινγκτον και κατέληξαν στη μυστική χορήγηση όπλων στην Τεχεράνη (σκάνδαλο Ιράνγκέιτ) κατά τη διάρκεια του 8ετούς ιρανο-ιρακινού πολέμου. «Κλειδί» των επαφών ο μετέπειτα Πρόεδρος και νυν ισχυρός άνδρας επικεφαλής, μετά από παρέμβαση του Αγιατολάχ Χαμενεΐ, του συμβουλίου που ελέγχει τον Πρόεδρο Αχμαντινετζάντ, Χασεμί Ραφσαντζανί.

Η κατάπνιξη της απόπειρας πραξικοπήματος (έμπνευσης του τότε συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, του Ιορδανού βασιλιά Χουσεΐν και του Σαντάμ Χουσεΐν) (Ιούλης 1980) άνοιξε την πόρτα στις αντιδραστικές δυνάμεις. Η εισβολή του Ιράκ (Σεπτέμβρης 1980) έδωσε το πρόσχημα για ανείπωτης βαρβαρότητας διώξεις κατά δημοκρατικών και μαρξιστικών οργανώσεων. Με βάση μόνο τις δημόσιες εκτελέσεις, μέχρι τα τέλη του 1982, εκτελούνταν περίπου 100 άνθρωποι ημερησίως. Στο μάτι του κυκλώνα οι οργανώσεις «Φενταγίν του Λαού», «Μουτζαχεντίν του Λαού» και Τουντέχ, του οποίου μάλιστα τα σημαίνοντα στελέχη, συμπεριλαμβανομένου του ΓΓ, μετά από φρικτά βασανιστήρια «ομολόγησαν ότι ενεργούσαν ως πράκτορες της ΕΣΣΔ».

Ο 8ετής πόλεμος Ιράν - Ιράκ, (1.000.000 νεκροί εκατέρωθεν, 1,19 τρισεκατομμύρια δολάρια κόστος, χρήση χημικών - βιολογικών όπλων κατά του ιρανικού στρατού, ανηλεείς βομβαρδισμοί πόλεων) έληξε τον Αύγουστο 1988, χωρίς τα αναμενόμενα για τους εμπνευστές του αποτελέσματα. Το θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης είχε εδραιωθεί πολιτικά και οικονομικά.

Το 1989 ο Χασεμί Ραφσαντζανί ως Πρόεδρος, υπό τις ευλογίες του νέου «Ανώτατου Ηγέτη», Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, θέτει ως άξονα της πολιτικής του το «άνοιγμα του Ιράν στην αγορά» μέσα από σειρά ιδιωτικοποιήσεων και έμμεσης ανάκλησης παλαιότερων κοινωνικών μέτρων. Εχει, άλλωστε, τη στήριξη των μπονιγιάντ, των «Επαναστατικών Ιδρυμάτων», που ιδρύθηκαν ως μέσο παροχής κοινωνικής βοήθειας, οικειοποιήθηκαν τις ιδιοκτησίες του Οίκου των Παγωνιών και του περιβάλλοντός του, και εξελίχθηκαν σε μονοπωλιακές δομές που ελέγχουν το 40% του ΑΕΠ. Δεν υπόκεινται σε έλεγχο, ούτε σε φορολόγηση, χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό και, πλέον, η υποστήριξή τους είναι κρίσιμη για οποιονδήποτε παράγοντα εξουσίας, συμπεριλαμβανομένου του «Ανώτατου Ηγέτη».

Αποτελώντας το μοναδικό δίκτυο κοινωνικής πρόνοιας μέχρι το 2004, οπότε μετά από αλλεπάλληλες απορρίψεις, ο «μεταρρυθμιστής» Πρόεδρος Χαταμί ίδρυσε υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, ελέγχουν και μεγάλο μέρος της χαμηλότερων, οικονομικά, στρωμάτων. Ενδεικτικό, ίσως, είναι ότι ένα από αυτά τα ιδρύματα, το Ιδρυμα Αποκλήρων και Τραυματιών Πολέμου, το 1994 είχε όγκο συναλλαγών 600 εκατομμύρια ευρώ και έλεγχε περισσότερες από 400 επιχειρήσεις σε διάφορους κλάδους. Ο Πρόεδρος Χαταμί ενέκρινε σειρά μέτρων ελέγχου των δραστηριοτήτων των μπονιγιάντ, που ουδέποτε εφαρμόστηκαν με βέτο του Αγιατολάχ Χαμενεΐ.

Η εκλογή Αχμαντινετζάντ αποτυπώνει ανάγλυφα τα προβλήματα και τις τωρινές αντιφάσεις της σημερινής Ισλαμικής Δημοκρατίας. Ο Χαταμί, αν και είχε εξασφαλίσει την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του ιρανικού λαού (κυρίως των μεσαίων ολοένα πολυπληθέστερων στρωμάτων της πόλης, όσων, δηλαδή, δεν εξαρτώνται τόσο από τα μπονιγιάντ) που επιθυμεί ριζικές τομές, απογοήτευσε μην τολμώντας να αμφισβητήσει το καθεστώς και αρκούμενος σε μέτρα - παυσίπονα των μειζόνων προβλημάτων της ανεργίας, της φτώχειας, των ατομικών ελευθεριών.

Ο Αχμαντινετζάντ στηρίχτηκε στα ιδρύματα και στους «σκληροπυρηνικούς» αλλά και στα κατώτερα στρώματα υποσχόμενος «κοινωνική δικαιοσύνη». Προέρχεται από τους «Φρουρούς της Επανάστασης», και είναι ο πρώτος μη κληρικός Ιρανός Πρόεδρος. Σαφώς αποτελεί απομάκρυνση από τις βασικές αρχές Χομεϊνί, που θεωρούσε ότι η εξουσία δεν μπορεί να ασκηθεί παρά μόνο από νομοδιδασκάλους του Ισλάμ.

Η κρίση της ιρανικής κοινωνίας (περισσότερα από 12 εκατομμύρια ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, η ανεργία κυμαίνεται στο 20% και πάνω, η πληθυσμιακή κυριαρχία των νέων που μαστίζονται κυρίως από την ανεργία, σε συνδυασμό με την έλλειψη ελευθεριών) είναι ένας από τους παράγοντες που η Ουάσιγκτον, σήμερα, αξιοποιεί ως πρόσχημα για να ελέγξει τις ενεργειακές πηγές και δρόμους του Ιράν. Δεν αποκλείεται να αξιοποιήσει και τις μειονότητες (δοκιμασμένο σενάριο). Κούρδοι (8%) και Αραβες (3%) με τους τελευταίους πληθυσμιακή πλειοψηφία στο πετρελαϊκό χρυσωρυχείο της επαρχίας Κουζεστάν, μοιάζουν ευκολότεροι στόχοι από ό,τι οι Αζέροι (24%), που, μέχρι στιγμής, εμφανίζονται περισσότερο ενταγμένοι στους κόλπους της ιρανικής κοινωνίας.

Και μόνο το ότι, μέχρι σήμερα, οι προσπάθειες των ΗΠΑ να προσεταιριστούν όσες αντικαθεστωτικές κινήσεις ή κινήματα έχουν αναδυθεί εντός Ιράν, έχουν αποτύχει με δημόσιες αποκηρύξεις της πολιτικής της Ουάσιγκτον από αυτές τις οργανώσεις παρά τις επενδύσεις σε «ραδιόφωνα, μη κυβερνητικές οργανώσεις κλπ.», αποδεικνύει περίτρανα ότι για τις ΗΠΑ, σήμερα, το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα αποτελεί, προς το παρόν, «ύστατο μοχλό» επιβολής των συμφερόντων τους. Τα οποία, φυσικά, ουδεμία σχέση έχουν με αυτά του ιρανικού λαού, που έχει, πολύ πρόσφατες τις αναμνήσεις από την αμερικανική «στήριξη» στο Σάχη και στις μυστικές του υπηρεσίες.

Πηγές:

«Η CIA στο Ιράν», Γκ. Νοϊμπέργκερ - Μ. Οπερσκάλσκι

«Η αμερικανική Τζιχάντ», Πέτρος Παπακωνσταντίνου

«Η πολιτική εξέλιξη του Ισλάμ», Κων. Πάτελος

«Γεωγραφία του Ισλαμιστικού Κινήματος στη μέση Ανατολή», Ι.Θ. Μάζης

«Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν», Αζαντέχ Κιάν Τιεμπό

«Σημείωμα για τη Μέση Ανατολή - Αφιέρωμα στο Ιράν», τεύχος Μάρτιος - Απρίλιος 2006, Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων Παντείου Πανεπιστημίου

http://en.wikipedia.org/wiki/Iranian Revolution

http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/ir.html

http://lcweb2.loc.gov/fgd/cs/irtoc.html (βιβλιοθήκη του αμερικανικού Κογκρέσου)