Αναμφισβήτητα οι πρόσφατοι αγώνες που ξέσπασαν στα ΑΕΙ και ΤΕΙ προσφέρονται για εκτιμήσεις, συμπεράσματα, διδάγματα. Ορισμένοι είπαν ότι η φοιτητική και σπουδαστική νεολαία ξεγέλασε όλους καθώς ξέσπασε απότομα, εκεί που κανείς δεν το περίμενε. Οτι διέψευσε όλους εκείνους που έλεγαν πως το φοιτητικό - σπουδαστικό κίνημα εξαφανίστηκε ή ότι πάει να εξαφανιστεί. Μερικοί, μάλιστα, μίλησαν για τη γενιά του άρθρου 16 της αναθεώρησης του Συντάγματος, θέση που υποτιμά το νόημα των αγώνων, αν δεν επιδιώκει τη συρρίκνωση του περιεχομένου και των στόχων τους.

Ορισμένοι μίλησαν για ακηδεμόνευτο και ακομμάτιστο κίνημα, που εκδικείται όλους και όλα. Υποκρίνονται προκλητικά μπροστά στο γεγονός ότι σε κάθε κίνημα εκφράζονται οι ταξικές και πολιτικές αντιθέσεις με τη μία ή την άλλη μορφή ή τρόπο. Δεν υπάρχει κοινωνικός χώρος που βρίσκεται σε γυάλα. Απλά κοροϊδεύουν τη νεολαία ανοιχτά και απροκάλυπτα, όταν μάλιστα αυτά τα μεγάλα λόγια φεύγουν από στόματα παραγόντων που επίσημα εκπροσωπούν πολιτικούς χώρους και έχουν μάλιστα κυβερνήσει. Η επιδίωξη παρέμβασης και άσκησης ρόλου στην ανάπτυξη ή την πυρόσβεση των αγώνων δεν πραγματοποιείται μόνο από τα συγκροτημένα κόμματα, αλλά και από άλλες μορφές οργάνωσης με τυπική ή όχι συγκρότηση, ακόμα και από δοτές επιτροπές ή δήθεν ανεξάρτητες χωρίς τυπική ηγεσία. Και αυτές οι ομάδες έχουν πολιτικό στίγμα και πολιτικούς στόχους. Ορισμένες από αυτές δρουν παραλυτικά και διαλυτικά στις πιο πολλές περιπτώσεις, με τα δήθεν αντιεξουσιαστικά τους συνθήματα. Σε κρίσιμες στιγμές και στροφές του αγώνα γίνονται ουρά της σοσιαλδημοκρατίας, συνηθισμένο φαινόμενο έως και κλασικό της Δυτικής Ευρώπης αρχικά και όλης της Ευρώπης σήμερα. Σε άλλες περιπτώσεις, με τη θολούρα που καλλιεργείται σε απότομα ξεσπάσματα, με περισσότερο ή λιγότερο αυθόρμητο χαρακτήρα, γλίστρησαν ακόμα και προς αντιδραστική κατεύθυνση.

Στις γραμμές του μαζικού κινήματος δρουν κόμματα, πολιτικές νεολαίες, παρατάξεις και άλλες μορφές οργάνωσης, αλλά και μηχανισμοί του κράτους ή άλλου τύπου μη κρατικές και παρακρατικές οργανώσεις. Οπωσδήποτε έχει μεγαλώσει η ανάμειξη της καπιταλιστικής εργοδοσίας στο ίδιο το κίνημα με διάφορους τρόπους και μέσα καταστολής, αλλά και εξαγοράς, προσεταιρισμού.

Ορισμένοι που υποστηρίζουν ότι τα κόμματα πρέπει να μένουν έξω από τη μαζική δράση, είναι ή ανόητοι και αφελείς ή υποκριτές, με σαφή σκοπιμότητα να αφήσουν το πεδίο ελεύθερο στην κρατική και κυβερνητική παρέμβαση, στους ιδεολογικούς και κατασταλτικούς μηχανισμούς. Οι ορισμένοι βεβαίως έχουν όνομα, είναι τα κόμματα που ενδιαφέρονται να διαχειριστούν τις τύχες του καπιταλιστικού συστήματος, οι πάσης φύσεως ρεφορμιστές και οπορτουνιστές, όλοι εκείνοι που τελικά φοβούνται μήπως το λαϊκό κίνημα ξεφύγει από ορισμένα όρια και χειραφετηθεί επικινδύνως για το καπιταλιστικό σύστημα.

Ενα κίνημα, στην προκειμένη περίπτωση το φοιτητικό και σπουδαστικό, δε θα είχε νόημα να κινητοποιείται χωρίς σαφή αντιπαράθεση με την πολιτική της κυβέρνησης, αλλά και του ΠΑΣΟΚ, της ΕΕ. Σε ριζική εναντίωση με τα συμφέροντα της αστικής τάξης, των μονοπωλίων, που σήμερα έχουν διεισδύσει βαθιά στο χώρο της Παιδείας.

Οσο μας αφορά, έχουμε σαφή επίγνωση ότι το μαζικό κίνημα έχει πολύ στενότερους στόχους και ορίζοντα, ακόμα και αν υιοθετεί ριζοσπαστικά συνθήματα, σε σχέση με την πολιτική του ΚΚΕ, που απορρέει από την ιδεολογία και το Πρόγραμμά του, από το χαρακτήρα του. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, στο μαζικό κίνημα εκφράζεται, στη συγκεκριμένη στιγμή ή και στην πορεία του, ένας ορισμένος συσχετισμός δύναμης, ιδεολογικός και πολιτικός, ο οποίος αλλάζει και κυρίως υπάρχει ανάγκη να αλλάξει σε κατεύθυνση αντιμονοπωλιακή, αντιιμπεριαλιστική, αντικαπιταλιστική. Βεβαίως, σε συνθήκες όπου διαμορφώνεται ένα διακριτό επαναστατικό κίνημα ένα μεγάλο μέρος των μαζών και των πιο προωθημένων οργανώσεών του θα αποτελέσει συστατικό στοιχείο του, θα εκφραστεί με νέες μορφές οργάνωσης και πάλης, θα περάσει σε ανώτερου επιπέδου πολιτικοποίηση.

Το ότι η πολιτική αντιπαράθεση, η ταξική πάλη διαπερνά όλους τους χώρους και τα κινήματα αποδεικνύεται και πρακτικά καθώς όλα τα κόμματα παίρνουν ενεργό μέρος στις διαδικασίες του μαζικού κινήματος, επιδιώκουν να υιοθετηθούν οι θέσεις τους.

Το ζήτημα, λοιπόν, που κρίνεται σήμερα είναι τι λέει και τι επιδιώκει κάθε κόμμα αυτοτελώς ή οι εκφράσεις του στο μαζικό κίνημα. Η αυτοτέλεια του κινήματος πρέπει να γίνεται σεβαστή, δεν είναι όμως μια θέση ή και αρχή υπεράνω πολιτικής. Η πραγματική αυτοτέλεια του εργατικού και γενικότερου λαϊκού κινήματος θα κατακτιέται ακόμα πιο ουσιαστικά και έμπρακτα στο βαθμό που μέσα από την ίδια του την πείρα κατανοεί την ανάγκη να περάσει στην αντεπίθεση. Να ξεφύγει από τα στενά όρια της άμυνας και της πίεσης, να υιοθετήσει εναλλακτική πρόταση πάλης για αλλαγή της πολιτικής εξουσίας. Η αυτοτέλεια του κινήματος θα περάσει σε ανώτερο επίπεδο, όταν συντελεστεί στον έναν ή τον άλλο βαθμό ο απεγκλωβισμός και από τους παραδοσιακούς και γενικά ξεπερασμένους αστικούς θεσμούς. Οταν γεννώνται, αναδύονται νέες μορφές οργάνωσης και λαϊκού ελέγχου, φύτρα της λαϊκής εξουσίας. Το ζήτημα, βεβαίως, δε λύνεται με διοικητικές αποφάσεις, ούτε με καταστατικές ή άλλες γραφειοκρατικές παρεμβάσεις, ούτε με μια φορτική συνθηματολογική πίεση.

Είναι ένα μεγάλο θέμα που ξεφεύγει από το σκοπό του παρόντος άρθρου. Αφορά πριν απ' όλα την πορεία του εργατικού κινήματος, τις κοινωνικές του συμμαχίες, τη συγκρότηση του ΑΑΔΜ και οπωσδήποτε την ολόπλευρη ισχυροποίηση του ΚΚΕ, που προκύπτει ως αποτέλεσμα της ανερχόμενης ταξικής πάλης, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί βασική προϋπόθεση για να δυναμώσει αυτή.

Δεν είναι του παρόντος άρθρου, επίσης, να αποτιμηθεί σε βάθος το κίνημα αυτών των ημερών. Αλλωστε, αυτό πρέπει να γίνει πριν απ' όλα από την ίδια την ΚΝΕ, που γνώρισε από τα μέσα το κίνημα αυτό, μαζί με νεολαίους που συνεργάζεται στα πλαίσια των φοιτητικών παρατάξεων κατά σχολή και με την πανελλαδική τους έκφραση. Να γίνει διάλογος μέσα στο ίδιο το φοιτητικό κίνημα. Το κίνημα αυτό, επίσης, πρέπει να μελετηθεί και να αποτιμηθεί και από τις τοπικές Κομματικές Οργανώσεις που έζησαν πιο κοντά τα γεγονότα. Αυτό το υλικό, προερχόμενο από τα κάτω, θα μελετηθεί επίσης και από την ΚΕ.

Αυτό κάναμε πάντα, ύστερα από μεγάλες κινητοποιήσεις που άσκησαν την άλφα ή τη βήτα επίδραση στην πορεία του λαϊκού κινήματος. Ανάλογα δουλέψαμε μετά τις πανελλαδικές κινητοποιήσεις κατά του πολέμου που έγιναν τα τελευταία χρόνια, τις εργατικές κινητοποιήσεις κατά των αντιδραστικών αλλαγών στην Κοινωνική Ασφάλιση, τις αγροτικές κινητοποιήσεις. Για το ΚΚΕ είναι ζήτημα μεγάλης σημασίας όχι μόνο να μετέχει και να πρωτοστατεί στην ανάπτυξη των αγώνων, να στηρίζει αγώνες, αλλά να μελετά την πείρα της ταξικής πάλης, να διδάσκεται από αυτή.

Προσπαθούμε να σκύψουμε στην πείρα των αγώνων που αναπτύσσονται στην Ευρώπη, στη Λατινική Αμερική, στην Ασία, παντού, στις δραστηριότητες που αναπτύσσονται στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Μελετάμε και αποτιμούμε μεγάλες διεθνείς κινητοποιήσεις, μελετούμε συστηματικά κινήματα που φουντώνουν απότομα, ξεσπάνε. Σημαντική ήταν η πείρα των κινητοποιήσεων των μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς στα γαλλικά γκέτο, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις στη Γαλλία, που είχαν στην προμετωπίδα την αντίδραση στα αντεργατικά μέτρα για τη νεολαία. Προσπαθούμε και μελετούμε τις εξελίξεις στη Βενεζουέλα και τη Βολιβία, αλλά και τις θετικές τάσεις που διαγράφονται στο κίνημα των Ζαπατίστας στο Μεξικό. Μελετούμε, όσο μπορούμε, τις θετικές εξελίξεις σε κινήματα ιδιαίτερα στην αμερικανική ήπειρο, που ξεκινάνε από ιθαγενείς, από τον αγροτικό χώρο και τα οποία, αργά και βασανιστικά, αλλά προς το παρόν με θετικό τρόπο, αρχίζουν να συνδέονται και με το εργατικό κίνημα. Να επηρεάζονται στον έναν ή τον άλλο βαθμό από αυτό, έστω και αν αυτό δε βρίσκεται ακόμα στο ύψος των απαιτήσεων. Και, βεβαίως στρέφουμε την προσοχή μας στο κίνημα στα παλαιστινιακά εδάφη, στην ιρακινή αντίσταση, στη γειτονική μας Τουρκία.

Τα συμπεράσματα και τις εκτιμήσεις, τις σκέψεις μας δεν τις διαμορφώνουμε από τα κομματικά μας γραφεία, αλλά σε συνεργασία με τα κομμουνιστικά κόμματα, αντιιμπεριαλιστικά κινήματα, με επισκέψεις αντιπροσωπειών μας. Η διεθνοποίηση της δράσης του ιμπεριαλισμού ανεβάζει την ανάγκη διεθνοποίησης της ταξικής πάλης, του αντιιμπεριαλιστικού, αντικαπιταλιστικού κινήματος, επομένως τίποτε δεν είναι μακρινό για το κάθε κίνημα της κάθε χώρας.

Δε μας ξαφνιάζουν τα απότομα ξεσπάσματα λαϊκών κινημάτων, ούτε ακόμα και η στασιμότητα που τα διαδέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις, το ξεφούσκωμα, ή και η θετική μετεξέλιξη εκεί που υπάρχει.

Ολα αυτά τα «φαινόμενα», όσο και αν περιέχουν νέα στοιχεία, καινούρια πείρα, δεν είναι ξεκομμένα από τη μακρόχρονη πείρα του 20ού αιώνα. Πολύ περισσότερο που σε όλα υπάρχει μια εξήγηση στη βάση της οποίας βρίσκονται κοινωνικοοικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες που λειτουργούν έτσι ή αλλιώς σε μια δοσμένη στιγμή.

Μπορεί οι αγώνες που ξεσπάνε στους κλάδους και στα πανεπιστήμια, στην ύπαιθρο να επικεντρώνονται σε θέματα της επικαιρότητας ή να προσκολλώνται σε ορισμένα επιμέρους αιτήματα, ωστόσο όλοι αυτοί - ανεξάρτητα της διάρκειας και της αποτελεσματικότητας - καταγράφουν ένα υπόβαθρο γενικευμένης δυσαρέσκειας και κυρίως αβεβαιότητας και ανασφάλειας για το αύριο.

Δε θα σταθούμε στο πώς οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, όπως και οι αντίστοιχες αστικές κυβερνήσεις των φιλελεύθερων ή σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων των ευρωπαϊκών κρατών (ή όπως λέγεται σήμερα της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς) συμπεριφέρθηκαν απέναντι στα κινήματα που φούντωσαν όλα αυτά τα χρόνια. Και με το καρότο και με το μαστίγιο. Και με τη συκοφαντία και την προσπάθεια διάσπασης και ποδηγέτησης.

Οι κινητοποιήσεις των τελευταίων χρόνων, στους εργατοϋπαλληλικούς χώρους π.χ. για το ζήτημα της Κοινωνικής Ασφάλισης, κατά των απολύσεων κλπ., για τα προβλήματα που γέννησε η ΚΑΠ στη φτωχή αγροτιά, οι κινητοποιήσεις μαθητών, σπουδαστών και φοιτητών αναδείχνουν ορισμένες πλευρές, που πρέπει πολύ σοβαρά να μελετηθούν. Το ζητούμενο είναι το λαϊκό και το νεολαιίστικο κίνημα να σταθεροποιείται, να εναλλάσσει τις μορφές πάλης χωρίς να σταματά η ανοδική του πορεία. Να μην περνάει από τη μεγάλη αισιοδοξία στην εύκολη απογοήτευση, με βάση την άμεση αποτελεσματικότητα της πάλης. Να μη χρησιμοποιείται από τα κόμματα εξουσίας για την ανακατανομή της εκλογικής πελατείας. Να μην παγιδεύεται στις ρεφορμιστικές και οπορτουνιστικές αυταπάτες, όταν μάλιστα αυτές δεν είναι προϊόν άγνοιας και αυθορμητισμού, αλλά έχουν γίνει αντικείμενο συνειδητής επεξεργασίας. Αυτές πια αποτελούν καθαρά εφεδρική, συμπληρωματική δύναμη του συστήματος προκειμένου να εκφυλίσει το ανερχόμενο κίνημα από τα μέσα.

Από την άποψη αυτή έχει ενδιαφέρον να εντοπιστούν και να μελετηθούν ορισμένα φαινόμενα που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια των πρόσφατων φοιτητικών και σπουδαστικών κινητοποιήσεων. Δεν είναι όλα νέα, αντίθετα υπήρχαν και στο παρελθόν και αξίζει να τα υπενθυμίσουμε, πώς αυτά λειτουργούν στις σύγχρονες συνθήκες.

Δεν είναι η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που το φοιτητικό και γενικότερα το νεολαιίστικο κίνημα πέρασε σε ανεβασμένες μορφές πάλης, ορισμένες από τις οποίες έμοιαζαν (και βεβαίως δεν ήταν) επαναστατικές. Αλλωστε, η επαναστατικότητα δε διαχωρίζεται ως μορφή και περιεχόμενο.

Αυτό που συνέβη το τελευταίο διάστημα περικλείει θετικό μήνυμα και δυναμική που δεν πρέπει να χαθεί. Ξαναβγήκαν στην επιφάνεια λιγότερο ή περισσότερο θετικά οι Γενικές Συνελεύσεις ως όργανο απόφασης των φοιτητών και σπουδαστών. Η πολύχρονη διαλυτική κατάσταση που επικρατεί στα όργανα του φοιτητικού και σπουδαστικού κινήματος, η ταύτιση του κινήματος με την παράταξη, που έχει αποξενώσει χιλιάδες νέους και νέες από κινηματικές και αγωνιστικές διαδικασίες άρχισε να υποχωρεί, χωρίς ακόμα όμως να έχει ξεκινήσει με σταθερότητα η αντίστροφη διαδικασία. Τα προβλήματα και η αβεβαιότητα ήταν η κινητήρια δύναμη των αγώνων, αλλά και ο απόηχος των γενικότερων αγώνων που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια. Και, βεβαίως, η ΚΝΕ από χρόνο σε χρόνο ανέβαζε τη διαφωτιστική και γενικότερα πολιτική της δράση γύρω από το τι ετοιμάζεται στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Δεν ήταν, λοιπόν, κεραυνός εν αιθρία.

Ταυτόχρονα, έγινε φανερό ότι υπήρξε και μια άλλου τύπου ετοιμότητα και προετοιμασία για την υποβοήθηση και ταυτόχρονα για τη χειραγώγηση έως και χρησιμοποίηση του κινήματος που ξέσπασε. Συγκροτήθηκε έγκαιρα και σχεδόν αθόρυβα ένας αρκετά ισχυρός πυρήνας για την άσκηση καθοδηγητικού ρόλου σε ένα κίνημα που δεν έπρεπε να περάσει τα εσκαμμένα. Σ' αυτόν τον πυρήνα σαφή ρόλο είχε η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και συγκροτήματα του Τύπου, που ζητούν μεν συντηρητικότερες τομές στην Παιδεία στο πνεύμα της Λισαβόνας και του Μπέργκεν, αλλά κρύβονται πίσω από το αντιδεξιό τους προσωπείο. Ορισμένα συγκροτήματα ενδιαφέρονται να πλασαριστούν ή να σιγουρέψουν τη θέση ανάμεσα στους προμηθευτές προγραμμάτων διδασκαλίας και «πολιτιστικής αναβάθμισης».

Στον πυρήνα αυτό δεν ήταν καθόλου δύσκολο να εισχωρήσει έστω και ως φτωχός συγγενής ο ΣΥΝ και ένα τμήμα του επιστημονικού δυναμικού που αγχώνεται μπροστά τη δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων και τη λεγόμενη αξιολόγηση των ΑΕΙ και ΤΕΙ, από συντεχνιακούς και στενά ατομικιστικούς συμφεροντολογικούς λόγους.

Η άμεση άγρα ψήφων και επιρροής στο στόχαστρο όλων. Βεβαίως, στην πρώτη γραμμή άφησαν να «λάμπουν» γνωστές εξωκοινοβουλευτικές δυνάμεις, που εμφανίζονται ως αντιεξουσιαστές και αναρχοαυτόνομοι, «επαναστάτες» υπεράνω κομμάτων. Αυτοί δέχτηκαν ευχαρίστως την πρωτοκαθεδρία που τους χάρισε η συμμαχία των κομμάτων και ενός τμήματος των πανεπιστημιακών και όπως πάντα έδειξαν να απολαμβάνουν την εύνοια ορισμένων συγκροτημάτων του Τύπου και των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης. Από τις δυνάμεις αυτές τροφοδοτήθηκε ένα αντιδεξιό μένος, που έβαζε στην προμετωπίδα του κυρίως την κρατική καταστολή και τον κυβερνητικό αυταρχισμό, τον ψευδεπίγραφο χαρακτήρα του διαλόγου, στον οποίο σημειωτέον αρχικά πήραν μέρος το μεν ΠΑΣΟΚ για μεγάλο διάστημα, ο δε ΣΥΝ για μικρότερο.

Δε θα στεκόμαστε στο πρόβλημα αυτό τόσο πολύ, αν ήταν μόνο το άγχος για τα αποτελέσματα των τοπικών εκλογών, που είναι πρόκριμα για το ΠΑΣΟΚ για τις εθνικές και για το ΣΥΝ δοκιμή για κεντροαριστερές εξελίξεις. Το ζήτημα είναι ότι δοκιμάζεται μια στρατηγική που, αν δεν αποκαλυφθεί, θα οδηγήσει σε νέα στασιμότητα και κρίση το νεολαιίστικο κίνημα στα Πανεπιστήμια και ΤΕΙ, πριν εξασφαλιστεί η ανοδική του πορεία. Ζήτημα επίσης είναι η αντικομμουνιστική εκστρατεία που εξαπολύθηκε όχι για τις θέσεις του Κόμματος, της ΚΝΕ και της παράταξης που συμμετέχουν οι κνίτες, αλλά για το αν οι κομμουνιστές ενδιαφερόμαστε για την ανάπτυξη της πάλης και των αγώνων. Με τον αντικομμουνισμό τους απέδειξαν τι εννοούν αυτόνομο και ακηδεμόνευτο κίνημα. Απέδειξαν πόσο ρηχά και ευκαιριακά αντιμετωπίζουν τη νεανική οργή.

Βεβαίως, η μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών πρόβαλλε αγωνιστικά πολύ πιο ουσιαστικά και ολοκληρωμένα αιτήματα και θέσεις. Στην πράξη, όμως, ο πυρήνας που είχε την πρωτοκαθεδρία στα ΜΜΕ συγκέντρωνε την προσοχή σε θέματα διαδικασίας, ύφους και ήθους, φθάνοντας στο σημείο να θεωρήσει νίκη την κατάθεση του προσχεδίου και όχι νομοσχεδίου, ή να θεωρεί ότι παίρνει το αίμα του πίσω αν παραιτηθούν οι υπουργοί Δημόσιας Τάξης και Παιδείας. Αναμφισβήτητα, οι δύο υπουργοί δεν είναι αμέτοχοι, ούτε μπορεί να φέρονται ως εξιλαστήρια θύματα, είναι συνυπεύθυνοι. Αλλά με το να γίνουν σάκοι του μποξ, τελικά μπορεί να δώσουν διέξοδο και στην κυβέρνηση.

Πάνω απ' όλα μας προβληματίζει πώς και εμείς, βελτιώνοντας τη δράση μας, αυτοτελώς και στις γραμμές του νεολαιίστικου κινήματος, θα συμβάλουμε στην άνοδο της πολιτικής πείρας, στη συνειδητοποίηση του τι είναι κύριο και βασικό, τι δευτερεύον και ασήμαντο.

Το τι ακούσαμε αυτές τις μέρες δε λέγεται. Μέχρι και ο γαλλικός Μάης του '68 επιστρατεύτηκε. Αξίζει τον κόπο να θυμίσουμε τη μεγαλειώδη σημασία του γαλλικού Μάη, που επίσης προσφέρει πολύτιμα θετικά και αρνητικά συμπεράσματα και διδάγματα, που οι διάφοροι κεντροαριστεροί και αναρχοαυτόνομοι επαναστάτες τα αγνοούν σκόπιμα.

Η εξέγερση είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της λαϊκής δύναμης και ενέργειας, όμως αυτή η ενέργεια εύκολα μπορεί να αποδυναμωθεί στην πορεία, όταν «εμπνέεται» από μύθους για το δρόμο φιλολαϊκής ανάπτυξης της κοινωνίας. Κανένα κίνημα δε θα μπορέσει να ασκήσει, ακόμα και με το σημερινό αρνητικό συσχετισμό δύναμης, ουσιαστική πίεση, όσο δεν κατανοεί ότι είναι αδύνατη η επίλυση ώριμων προβλημάτων σε μια γραμμή πάλης που θεωρεί εναλλακτική λύση έναν «υγιή» και «ηθικό» καπιταλισμό έναντι ενός άρρωστου, ανήθικου και απάνθρωπου καπιταλισμού, λες και υπάρχουν δύο καπιταλισμοί, άρα και διαφορετικές μορφές διαχείρισής του.

Για την εργατική τάξη και το κίνημά της η απαίτηση είναι ακόμα μεγαλύτερη στο να ξεκαθαρίσει αν η επιλογή της θα είναι να παζαρεύει τι θα χάσει στο έδαφος των σημερινών συσχετισμών ή θα διεκδικεί με προοπτική να ανατρέψει τους συσχετισμούς, να αμφισβητήσει στην πορεία, μέσα και από την ίδια του την πείρα, το σύστημα για να το ανατρέψει.

Από τα ίδια τα πράγματα, το θέμα τίθεται σήμερα και στο κίνημα της νεολαίας, αφού η μεγάλη της πλειοψηφία ανήκει ή εντάσσεται στα εργατικά και τα άλλα λαϊκά στρώματα. Το νεολαιίστικο κίνημα δεν μπορεί να απελευθερώσει και να αναπτύξει τις δυνάμεις του, όταν μάλιστα απολυτοποιείται ως ενοποιητικό στοιχείο το ηλικιακό. Βεβαίως, υπάρχει το κοινό ηλικιακό στοιχείο, όμως δεν παύει να έχει σε κάθε φάση προσωρινό χαρακτήρα, αλλά και ως ένα βαθμό επιφανειακό. Αφού η νεολαία δεν είναι μια ανεξάρτητη τάξη ή στρώμα, εντάσσεται έτσι και αλλιώς στην κοινωνικοταξική διάρθρωση της κοινωνίας. Μια κινητοποίηση, που εξελίσσεται ορμητικά με ανεβασμένες μορφές πάλης, γεννά και καλλιεργεί την αγωνιστικότητα, την κριτική στάση, την αμφισβήτηση, μπορεί κάτω από προϋποθέσεις να ανεβάσει την πολιτική πείρα. Ωστόσο, σε συγκεκριμένες συνθήκες μπορεί να γεννήσει και το αντίθετο, το συμβιβασμό, την πλήρη προσαρμογή και υποταγή στο σύστημα. Οι προϋποθέσεις που θωρακίζουν την πολιτική πείρα και την αναπτύσσουν είναι πολλές, ανάμεσα σ' αυτές δεσπόζει η ταξική προσέγγιση των προβλημάτων και η δύναμη του εργατικού κινήματος, η συμμαχία με το εργατικό κίνημα. Βεβαίως, η ύφεση, ακόμα και η προσωρινή ήττα ενός κινήματος δε δικαιώνει καθόλου την άποψη ότι το νεολαιίστικο κίνημα ηττάται, πολύ περισσότερο εξαφανίζεται. Το θέμα είναι η απότομη ανάπτυξη του κινήματος, όταν μάλιστα αυτό φεύγει ή προσπαθεί να ξεφύγει από μια λίγο - πολύ μακρόχρονη στασιμότητα, να έχει αποτελέσματα και αν δεν έχει άμεση νίκη, να καλλιεργήσει το έδαφος για το επόμενο φούντωμα, για την πιο σταθερή άνοδο.

Αρκετοί από τους αγώνες που αναπτύχθηκαν στη χώρα μας, τοπικά ή σε κλάδους, περιέχουν ελπιδοφόρα στοιχεία, όπως τέτοια στοιχεία περιέχουν και οι νεολαιίστικες κινητοποιήσεις. Τέτοια στοιχεία είναι η κατάκτηση, από ένα μέρος των αγωνιζομένων, της πείρας ότι τα διάφορα επιμέρους προβλήματα (το επιμέρους τίθεται σε σχέση με το γενικό πολιτικό πρόβλημα και όχι ως υποτίμηση της σοβαρότητας συγκεκριμένων προβλημάτων που απασχολούν) αποτελούν συστατικά στοιχεία της γενικότερης στρατηγικής του κεφαλαίου, της πολιτικής των κομμάτων εξουσίας. Κατανοείται καλύτερα σήμερα από σχετικά περισσότερους ότι οι 4 ελευθερίες του Μάαστριχτ, γενικότερα η στρατηγική του ευρωενωσιακού κεφαλαίου είναι κάτι το ενιαίο που επηρεάζει αρνητικά όλες τις πτυχές της ζωής του.

Κι αυτό δε φθάνει, γιατί ο ρόλος του εργατικού και γενικότερου λαϊκού κινήματος δεν μπορεί να περιορίζεται στην έκφραση αγανάκτησης ή, στην καλύτερη περίπτωση, στο ρόλο της πίεσης στην εκάστοτε κυβέρνηση, στην απειλή ότι θα μεταγγίζεται ένα μέρος της εκλογικής επιρροής από τον Αννα στον Καϊάφα. Χρειάζεται να «διαβάσουν» οι εργαζόμενοι, η νεολαία, τον ταξικό χαρακτήρα των κομμάτων, να μη βλέπουν τις επιλογές τους ως μια πολιτική που στηρίζεται σε συντηρητική ιδεολογία ή σε μια απάνθρωπη ηθική και λογική. Δεν είναι ζήτημα ήθους, είναι πριν απ' όλα πολιτική υπηρέτησης ταξικών συμφερόντων, απολύτως συμβατή με τα ταξικά συμφέροντα της αστικής τάξης ως σύνολο, ανεξάρτητα των ιδιαίτερων σχέσεων που μπορεί να αναπτύσσονται με μια μερίδα της, ένα τμήμα της ή με μια ομάδα μονοπωλίων.

Η αστική πολιτική δεν εκφράζει τίποτε το παθολογικό, είναι απολύτως φυσιολογικά ταξική. Εχει αξία, επίσης, όσο γίνεται μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων και της νεολαίας να σχηματίζει αντικειμενική γνώμη όχι μόνο για την πολιτική των κομμάτων, ιδιαίτερα των κομμάτων εξουσίας, αλλά και για το πώς τα κόμματα αυτά χειρίζονται τη λαϊκή συνείδηση, πώς χειρίζονται τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Οπως, επίσης, έχει μεγάλη σημασία να κατανοηθεί ο ρόλος του οπορτουνισμού, που είναι πολύ περισσότερο δηλητηριώδης από την πολιτική του επιρροή.

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και ο ΣΥΝ διαχωρίζονται από τη ΝΔ με την προβολή θέσεων που ουσιαστικά τροφοδοτούν την ουτοπία ότι υπάρχει καλύτερη διαχείριση στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος, που οδηγεί σε μια αναμόρφωση του καπιταλισμού. Και τα δύο κόμματα, τηρουμένων των αναλογιών μεταξύ τους, ρίχνουν μεγάλο βάρος στην τελειοποίηση (με ή και άνευ εισαγωγικών) των μηχανισμών του καπιταλιστικού συστήματος, έτσι ώστε ή να συγκαλύπτονται ή να αμβλύνονται προσωρινά οι ανισότητές του. Το ότι κάνουν κατάχρηση του όρου περί φιλελεύθερης πολιτικής και διαχείρισης δεν είναι τυχαίο. Ενδιαφέρονται να αποσπάσουν την προσοχή από την πραγματικότητα, ότι δηλαδή υποστηρίζουν τη μια ή την άλλη παραλλαγή διαχείρισης στα πλαίσια του συστήματος. Ενα θέμα είναι πόσες παραλλαγές μπορεί να υπάρξουν, η ποικιλία τους έχει στενέψει αποκλειστικά σήμερα. Τα επιχειρήματά τους, εντός και εκτός Βουλής, όταν αναπτύσσονται δυναμικές κινητοποιήσεις, αφορούν ένα ζήτημα που είναι αποκαλυπτικό του τι αντιπροσωπεύουν τα κόμματα αυτά. Καταδικάζουν τη ΝΔ ως υπεύθυνη για τη διάσπαση της κοινωνικής συνοχής, ανοιχτά ή συγκαλυμμένα μιλάνε για τους κινδύνους της αποσταθεροποίησης. Τα ίδια επιχειρήματα χρησιμοποιούσε η ΝΔ ως αντιπολίτευση στο ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΝ με τα δικά του λόγια τα ίδια πρέσβευε.

Δεν είναι ζήτημα φραστικό, τυπικό, είναι ζήτημα ουσίας. Τελικά, η διαφορά ανάμεσα στη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ δεν είναι διαφορά ως προς το ποιο κοινωνικοοικονομικό σύστημα υπερασπίζεται το καθένα, αλλά ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο στη διαχείριση του καπιταλιστικού. Είναι απολύτως φυσιολογικό να αισθάνεται το ΠΑΣΟΚ, όπως άλλωστε και η ΝΔ, φόβο απέναντι και στο ενδεχόμενο μιας εκλογικής μείωσης των κομμάτων που εναλλάσσονται στην κυβερνητική εξουσία, στο βαθμό που αυτή περικλείει δυναμική, φέρνει στην επιφάνεια την υπαρκτή δυνατότητα έστω και μιας προσωρινής κρίσης του πολιτικού συστήματος. Σε κρίσιμα ζητήματα η πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ τους είναι προσεγμένη, επιφανειακή, ελεγχόμενη απολύτως, ώστε να μη διαταράξει την πολιτική σταθερότητα, ώστε το λαϊκό κίνημα να μην επωφεληθεί από τις δυσκολίες τους. Γνωρίζουν καλά και τα δύο κόμματα ότι οι εσωτερικές τους αντιπαραθέσεις, οι ανταγωνισμοί ανάμεσα σε τμήματα ή μερίδες της αστικής τάξης μπορούν να ανοίξουν κάποιες τρύπες. Πάνω απ' όλα όμως γνωρίζουν ότι ο μοναδικός παράγοντας που μπορεί να αδυνατίσει το αστικό πολιτικό σύστημα, να το αποσταθεροποιήσει με θετικές εξελίξεις είναι το οργανωμένο λαϊκό κίνημα, που θέτει ως άμεσο πολιτικό στόχο την ανατροπή του συσχετισμού και τη διεκδίκηση λαϊκής εξουσίας. Γι' αυτό και προσπαθούν να θωρακιστούν με την πολιτική του καρότου και του μαστιγίου, με την κρατική βία και καταστολή, με την καλλιέργεια της κοινωνικής απαισιοδοξίας, με τη χειραγώγηση και την εξαγορά, με τρομοκρατικά διλήμματα.

Οσο για τον ΣΥΝ, τα βρίσκει σκούρα όταν το κίνημα εμφανίζει εξάρσεις και ανοδικές τάσεις. Γιατί από τη μια μεριά διατυμπανίζει το ρόλο των κινημάτων, από την άλλη φοβάται ότι αυτά θα ξεπεράσουν τα στενά πλαίσια μιας απλής πίεσης για την ανακατανομή της πολιτικής πίτας. Γνωρίζει καλά ότι η σταθεροποίηση της δικομματικής εναλλαγής ανάμεσα στη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ στενεύει τα περιθώρια να αναδειχτεί σε «καταλύτη» των εξελίξεων, μέσω της συμμετοχής του σε κυβερνητικό σχήμα, είτε με σύνθημα τη σταθερότητα του συστήματος, την ομαλότητα, ή με στόχο τη δήθεν αντιμετώπιση οξυμένων προβλημάτων. Ταυτόχρονα, ενδιαφέρεται να χειριστεί το ζήτημα προσεκτικά, ώστε να μην εκτεθεί ανεπανόρθωτα στα μάτια των αριστερών φίλων του και της νεολαίας. Από την άλλη, όμως, δεν έχει καμιά διάθεση να συμβάλει σ' αυτό που έχει ανάγκη ο λαός, στο αδυνάτισμα και τον κλονισμό της σταθερότητας του πολιτικού συστήματος, στην όξυνση των αντιθέσεων προς όφελος της συγκέντρωσης δυνάμεων για ριζική αλλαγή, που θα κριθεί πριν απ' όλα από το χαρακτήρα της νέας πολιτικής εξουσίας.

Ισως ο αναγνώστης αναρωτηθεί πώς συνδέονται όλα τα παραπάνω, με τα γεγονότα που ζήσαμε τις τελευταίες μέρες, με τα προβλήματα ανάπτυξης του λαϊκού κινήματος. Βεβαίως, το θέμα καπιταλισμός ή σοσιαλισμός δεν τέθηκε καν ούτε ως φιλολογικό ερώτημα στη διάρκεια των πρόσφατων κινητοποιήσεων. Το ερώτημα ή το δίλημμα καπιταλισμός ή σοσιαλισμός αντικειμενικά σήμερα είναι στην επικαιρότητα. Το ΚΚΕ το θέτει ανοιχτά στο λαό, όμως δεν είναι ζήτημα που αναδείχνεται στη μαζική πάλη δυνατά, λόγω ακριβώς του δυσμενούς συσχετισμού. Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά που ο υποκειμενικός παράγοντας καθυστερεί.

Αν θέτουμε όμως το ζήτημα και σ' αυτή τη βάση, είναι γιατί τελικά η στάση και η συμπεριφορά των πολιτικών κομμάτων απέναντι στο εργατικό, λαϊκό και νεολαιίστικο κίνημα καθορίζεται όχι μόνο από τις τρέχουσες ανάγκες και στενές κομματικές επιλογές, αλλά και από τη στάση τους στο ζήτημα καπιταλισμός - σοσιαλισμός.

Το ΚΚΕ, χωρίς να αμφισβητεί τις αδυναμίες και ελλείψεις που έχει, τα βαρίδια του, άλλωστε για όλα αυτά μίλησε ανοιχτά και δημόσια κατά τη διάρκεια της προσυνεδριακής δουλιάς και στο ίδιο το 17ο Συνέδριό του, δεν έχει κανένα λόγο να φοβάται τις λαϊκές κινητοποιήσεις, τις εξάρσεις του κινήματος, επίσης τις δραστηριότητες για τις οποίες δεν έχει αναλάβει το ίδιο συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Το αντίθετο ισχύει. Ο,τι σήμερα παρακινεί σε λαϊκή οργάνωση και δράση είναι ελπιδοφόρο και αισιόδοξο. Πολύ περισσότερο δεν έχει κανένα λόγο να φοβάται την όξυνση της ταξικής πάλης, την όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων. Η λεγόμενη κοινωνική συνοχή είναι άγνωστη λέξη στο λεξιλόγιο, στη θεωρία και πρακτική του ΚΚΕ. Αλλο πράγμα είναι η ενότητα δράσης της εργατικής τάξης, οι κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες σε αντιιμπεριαλιστική, αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, άλλο πράγμα είναι η λαϊκή ενότητα και άλλο η κοινωνική συνοχή. Η τελευταία ένα περιεχόμενο έχει, την παραίτηση της εργατικής τάξης, των άλλων λαϊκών στρωμάτων από τη διεκδίκηση των ώριμων, σύγχρονων αναγκών τους. Το συμβιβασμό και την υποταγή, την παραίτηση του κινήματος, στο όνομα της λεγόμενης συμφιλίωσης των κοινωνικών εταίρων.

Το γεγονός σήμερα ότι ορισμένοι αγώνες που αναπτύσσονται δεν έχουν κατακτήσει τον απαιτούμενο ταξικό και γενικότερα πολιτικό προσανατολισμό δε μας ξαφνιάζει, υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι γι' αυτό, συγκεκριμένες αιτίες και παράγοντες, που δεν αντιμετωπίζονται σε μια νύχτα με μια έφοδο και τελειώσαμε. Το ότι το μαζικό κίνημα έχει τη δική του αυτοτέλεια και τα δικά του χαρακτηριστικά, δε σημαίνει βεβαίως ότι δεν έχουμε ευθύνη και υποχρέωση να παρεμβαίνουμε, να ασκούμε κριτική. Εχουμε ευθύνη και υποχρέωση, ειδικά σήμερα που παίρνονται μέτρα στρατηγικής σημασίας σε βάρος των εργαζομένων, να θέτουμε ανοιχτά το θέμα της καλύτερης προετοιμασίας των αγώνων, την ανάγκη να προσελκύονται όλο και περισσότερες λαϊκές μάζες γύρω από ένα πλαίσιο αντιμονοπωλιακών, αντιιμπεριαλιστικών στόχων και αιτημάτων. Να θέτουμε το ζήτημα της μελετημένης κλιμάκωσης, των ανεβασμένων μορφών πάλης, αλλά και το πρόβλημα της εναλλαγής τους σε καμπές και στροφές, όταν βεβαίως χρειάζεται. Εχουμε κάθε ευθύνη να μελετάμε, εάν και εφόσον υπάρχει ανάγκη, πώς θα προετοιμαστεί η προσωρινή υποχώρηση και πώς αυτή θα λειτουργήσει ως φάση προετοιμασίας της αναγκαίας αντεπίθεσης.

Εχουμε επίγνωση ότι ο σχεδιασμός και ο προγραμματισμός δράσης έχει τα όριά του, πρέπει να είναι ανοιχτός στις όποιες εξελίξεις. Σε τελευταία ανάλυση, ένα πραγματικά μαζικό κίνημα δεν μπορεί να κλείνεται δογματικά και γραφειοκρατικά σε έναν προγραμματισμό, που πρέπει να είναι ανοιχτός στη λαϊκή πρωτοβουλία και αυτενέργεια. Τον αντίπαλο δεν τον φοβόμαστε, όμως και εμείς και το ίδιο το λαϊκό κίνημα πρέπει να παίρνει τα μέτρα του, να μην τον υποτιμά ούτε και να τον υπερτιμά. Η υπόθεση της ανάπτυξης της ταξικής πάλης και των λαϊκών αγώνων είναι πολύ πιο σύνθετη για μας και για όλους εκείνους που συμφωνούν μαζί μας ότι δεν πρέπει τίποτε να μας αποτραβά από το κύριο και βασικό, την ισχυροποίηση του εργατικού κινήματος, τη συγκρότηση του ΑΑΔΜ, την πάλη για την εξουσία, τον αγώνα για το σοσιαλισμό. Αυτή η γραμμή πάλης θα μας κάνει πιο ικανούς και αποτελεσματικούς στους αγώνες που ξεσπάνε σήμερα κάτω από την όξυνση των προβλημάτων.