ΗΠΑ - Κίνα - Ταϊβάν

Τέλος καλό;

Το 1996 τελικά δεν αποτέλεσε την έναρξη ενός ψυχρού πολέμου ΗΠΑ - Κίνας, αν και αυτό αποφεύχτηκε την τελευταία στιγμή, όταν ξέσπασε μια κρίση στα στενά της Φορμόζας με αφορμή την Ταϊβάν. Τελικά, παρά την ένταση, επικράτησαν οι ηπιότεροι από τα εμπλεκόμενα μέρη, κάτι που απέτρεψε κλιμάκωση της κρίσης. Η συνάντηση Κλίντον - Ζεμίν στο περιθώριο της διάσκεψης των χωρών - μελών της APEC στις Φιλιππίνες, υπογράμμισε την εξομάλυνση της κατάστασης.

Τα πρώτα σημάδια της κρίσης διεφάνησαν τον Ιανουάριο, όταν οι ΝΙΟΥ ΓΙΟΡΚ ΤΑΪΜΣ δημοσίευσαν ένα σενάριο περί επίθεσης της Κίνας στην Ταϊβάν, το οποίο διέψευσε το Πεκίνο. Τον Φεβρουάριο, εξ αφορμής στρατιωτικών ασκήσεων της Κίνας κοντά στα παράλια της Ταϊβάν, οι στρατιωτικές δυνάμεις του νησιού τέθηκαν σε ύψιστη ετοιμότητα. Τον Μάρτιο, η ένταση έφθασε στο κατακόρυφο, καθώς οι στρατιωτικές ασκήσεις της Κίνας συνεχίστηκαν με πραγματικά πυρά κοντά στα νοτιοανατολικά παράλια της νήσου, προκαλώντας πανικό στην Ταϊπέι και παρέμβαση των ΗΠΑ, που έθεσαν ολόκληρο το στόλο τους του Ειρηνικού σε ετοιμότητα και έστειλαν στην περιοχή δύο αεροπλανοφόρα (Νίμιτς, Ιντιπέντενς) και πλοία συνοδείας. Παράλληλα, το αμερικανικό Κογκρέσο αποφάσισε να υπερασπιστεί την Ταϊβάν, σε περίπτωση που δεχθεί επίθεση από την Κίνα - κάτι που προκάλεσε έντονη δυσφορία στο Πεκίνο. Η Ρωσία χαρακτήρισε το θέμα "εσωτερική υπόθεση" της Κίνας, καθώς η Ταϊβάν έχει αποσχισθεί από την Κίνα, χωρίς όμως να έχει διακηρύξει την ανεξαρτησία της.Η Ταϊπέι χαρακτήρισε τις κινεζικές ασκήσεις ως κρατική τρομοκρατία και προσπάθεια εκφοβισμού, ενόψει των προεδρικών εκλογών.

Οι εκλογές διεξήχθησαν στις 23 Μαρτίου και ανέδειξαν νικητή τον προηγούμενο Πρόεδρο, Λι Τενγκ Χούι, με ποσοστό 53,4%. Η Κίνα προειδοποίησε τις αρχές να μην προβούν στη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της νήσου. Μετά από 18 ημέρες, και τρεις γύρους στρατιωτικών ασκήσεων της Κίνας, ο Λι Τενγκ Χούι πραγματοποίησε άνοιγμα προς το Πεκίνο κι οι διμερείς σχέσεις προς το παρόν εξομαλύνονται. Τον Μάιο ο Λι Τενγκ Χούι ορκίστηκε Πρόεδρος της Ταϊβάν και, τον Αύγουστο, Πεκίνο και Ταϊπέι συμφώνησαν στην έναρξη διαλόγου, ο οποίος πάντως δεν απέδωσε.

Οι αμερικανικές κινήσεις έναντι της Κίνας προκάλεσαν πολλά και διαφορετικά σχόλια: στην Ουάσιγκτον, κατά πολλούς, μια σχολή σκέψης με επιρροή στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής είδε το Πεκίνο ως την επόμενη "απειλή" σε πλανητικό επίπεδο. Πέραν της Ταϊβάν, μια κολοσσιαία εμπορική συμφωνία με τη Γαλλία τον Απρίλιο, οι κινεζικές πυρηνικές δοκιμές, η επίσκεψη Γιέλτσιν στο Πεκίνο τον ίδιο μήνα (όταν οι δύο χώρες διαπίστωσαν πλήρη ταύτιση απόψεων, συνήψαν 14 συμφωνίες, εγκατέστησαν κόκκινο τηλέφωνο και προειδοποίησαν τη Δύση να μην επιχειρήσει να ηγεμονεύσει τον μεταψυχροπολεμικό κόσμο) ενέτειναν την εντύπωση της αντιπαλότητας.

Πάντως, τα "περιστέρια" της αμερικανικής διπλωματίας επιχείρησαν να επαναπροσεγγίσουν το Πεκίνο, με την επίσκεψη Λέικ στο Πεκίνο τον Ιούλιο (ο σύμβουλος του Κλίντον είχε συνομιλίες για τα πυρηνικά, την κρίση με την Ταϊβάν και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, επιχειρώντας μια κατ' αρχήν "κατασίγαση" της έντασης) όσο και με την ανανέωση του καθεστώτος του "πλέον ευνοούμενου κράτους" στις διμερείς εμπορικές σχέσεις. Η συνάντηση του επανεκλεγέντος στην αμερικανική προεδρία Μπιλ Κλίντον με τον Κινέζο ομόλογό του Ζιανγκ Ζεμίν, το Νοέμβριο στις Φιλιππίνες, δημιούργησε την αίσθηση μιας προϊούσας εξομάλυνσης σχέσεων. Αν είναι έτσι, θα το δείξει το 1997, όταν οι δύο άνδρες θα συναντηθούν ξανά, επί αμερικανικού και κινεζικού εδάφους.