Πέντε χρόνια συνεχών διοργανώσεων είναι κατ' αρχάς αρκετά για να καθιερώσουν ως θεσμό μια πολιτιστική εκδήλωση, η οποία φιλοδοξεί να αποκτήσει τη δική της θέση μέσα στον κύκλο των ομοειδών εκδηλώσεων που καλύπτουν τον ίδιο τομέα. Ο λόγος για το 5ο Μεσογειακό Φεστιβάλ Νέων Κινηματογραφιστών,που πραγματοποιήθηκε στη Λάρισα από τις 31 του Μάρτη έως τις 6 του Απρίλη, περιλαμβάνοντας στο πρόγραμμά του 21 διαγωνιζόμενες μικρού μήκους ταινίες με συμμετοχές από 10 χώρες της Μεσογείου, άλλες 12 επίσης μικρού μήκους ταινίες σε ένα "Πανόραμα νέων κινηματογραφιστών", καθώς και κάποιες ακόμη προβολές με ενδιαφέροντα αφιερώματα σε παράλληλες και σε προφεστιβαλικές εκδηλώσεις. Εχοντας ένα μεσογειακό χαρακτήρα, που σημαίνει τοπική εμβέλεια, αλλά και δυνατότητα αισθητικής πολυμορφίας, αφού οι χώρες της Μεσογείου παρουσιάζουν πέρα από τα κοινά τους χαρακτηριστικά και μια σειρά από πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, το "μικρό" φεστιβάλ της Λάρισας μπορεί να κατοχυρώσει τη δική του ξεχωριστή θέση πλάι στο Φεστιβάλ Δράμας, που έχοντας ένα γενικότερο διεθνή χαρακτήρα, συγκεντρώνει ταυτόχρονα και το σύνολο της ελληνικής παραγωγής στο χώρο των ταινιών μικρού μήκους, γνώρισμα που του προσδίδει το δικό του ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Κι αν καταφέρει το Μεσογειακό Φεστιβάλ να αποκτήσει μια πιο στέρεη και μόνιμη οργανωτική δομή, ώστε να πάψει να αποτελεί υπόθεση 2-3 ανθρώπων που επωμίζονται όλο το βάρος της διοργάνωσης, τότε θα πλατύνει και τον ορίζοντα των φιλοδοξιών του, για να καλύψει με μεγαλύτερη πληρότητα και αντιπροσωπευτικότητα την κινηματογραφική δημιουργία στο γεωγραφικό του χώρο. Κι όχι ότι φέτος απουσίαζε η αισθητική πολυμορφία. Ηταν ορατή, έστω και ως στοιχειώδης τάση στις ταινίες που φιλοξενήθηκαν. Ομως, θα ήταν επιθυμητή μια μεγαλύτερη έμφαση στην επιλογή ταινιών από τις άγνωστες κινηματογραφίες των χωρών της Βόρειας Αφρικής, που εκπροσωπήθηκαν με δύο μόνο ταινίες και μάλιστα γαλλικής συμπαραγωγής, ενώ δεν υπήρχε συμμετοχή από τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας ή από την Τουρκία, γεγονός που, αν δεν οφείλεται σε συγκεκριμένες αντικειμενικές αδυναμίες, αποτελεί από μόνο του παράλειψη.

Οπως και να 'χει το θέμα, όσο κι αν υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες βελτίωσης της διοργάνωσης, σημασία δεν έχουν τόσο αυτά που δεν είδαμε, όσο, βέβαια, αυτά που είδαμε: Οι ταινίες που συμμετείχαν, οι ταινίες που διαγωνίστηκαν και στις οποίες στηρίχτηκε το ενδιαφέρον της εκδήλωσης, όπως συμβαίνει σε κάθε κινηματογραφικό φεστιβάλ. Ταινίες νέων δημιουργών, μικρής διάρκειας, από διαφορετικές χώρες, στοιχεία δηλαδή που επιτρέπουν πρώτες εκτιμήσεις για αισθητικές ομοιότητες και διαφορές, για ενυπάρχουσες τάσεις και για πιθανές μελλοντικές κατευθύνσεις των δημιουργών τους. Ενα κινηματογραφικό δείγμα από δέκα διαφορετικές χώρες, που αν δεν μπορεί ασφαλώς να αποτελέσει κριτήριο συνολικά για τις κινηματογραφίες της κάθε μιας από αυτές, μπορεί ωστόσο να προσθέσει μια μικρή πινελιά σε όσα γνωρίζουμε, καθώς σε όλες σχεδόν τις συμμετοχές καθρεφτίζονταν στοιχεία χαρακτηριστικά της προέλευσής τους. Και τελικά αυτό είναι που μπορεί να δώσει σε μια ταινία φτερά, για να τη σηκώσουν από την τοπική της κλίμακα σε ένα ευρύτερο διεθνές πεδίο.

Πρώτη χώρα, λοιπόν, σε συμμετοχές η Γαλλία, με τέσσερις καθαρά γαλλικές ταινίες και δύο συμπαραγωγές. Εδώ έγινε εμφανής η μακρόχρονη παράδοση του γαλλικού κινηματογράφου, που συνοδεύεται και από την ύπαρξη μιας στέρεης υποδομής, και οι ταινίες από τη χώρα αυτή ξεχώρισαν, αν όχι για οτιδήποτε άλλο, σίγουρα πάντως για την τεχνική τους αρτιότητα, για το επιμελημένο κατασκευαστικό μέρος τους, αλλά και για τα μεγέθη της παραγωγής τους. Τα τρία αυτά στοιχεία χαρακτήριζαν εντυπωσιακά την "Τελευταία Κοκκινοσκουφίτσα" του σκηνοθέτη Γιαν Κούνεν,μια εκκεντρική ταινία με έντονη χρήση τεχνικών εφέ και πρωταγωνιστές γνωστά ονόματα, όπως η Εμανουέλ Μπεάρ και ο Μαρκ Καρό.Γαλλική ήταν και η ταινία που απέσπασε τον "Χρυσό Ιππο" του Φεστιβάλ, το "Είμαστε όλοι άγγελοι" του Σιμόν Λελούς,φιλμάκι ασπρόμαυρο, άψογο τεχνικά, πονηρό και διασκεδαστικό σαν ανέκδοτο. Δεν υπήρξε αδικία σε αυτή τη βράβευση, όμως θα μπορούσε κανείς με διαφορετικά κριτήρια να στηρίξει ταινίες μικρότερης δεξιοτεχνίας και ίσως λιγότερο απαστράπτουσες, αλλά πιο τολμηρές αισθητικά, πιο προσωπικές στο ύφος και πιο μακρινές από λογικές που γειτνιάζουν με αυτές της διαφήμισης. Σαν τέτοιες θα μπορούσαν να αναφερθούν το εξίσου εύθυμο, ισπανικό "Θαύματα από δεύτερο χέρι" του Σέμα ντε λα Πένα,που κατάφερε στη σύντομη διάρκειά του να σκιαγραφήσει μια σειρά από λαϊκούς τύπους τελείως χαρακτηριστικούς για τη χώρα του, το παραμυθένιο και προσωπικό "Η Λούνα κι ο γάιδαρος" του Γιφάτ Ελκαγιάμ από το Ισραήλ ή ακόμα και το φιλμ "Ο εκλεκτός" του Τυνήσιου σκηνοθέτη Καλέντ Γκορμπάλ,που αποτέλεσε την πιο δυνατή εικαστική πρόταση του φεστιβάλ (η προσωπική μου εκτίμηση). Σε ένα τέτοιο κλίμα, άλλωστε, κινήθηκε και το ελληνικό "Αρον άρον" του Βασίλη Ελευθερίου,που τιμήθηκε με τον "Χάλκινο Ιππο" του φεστιβάλ, μια ταινία για τη μοναξιά ενός Αφρικανού μετανάστη στη χώρα μας.

Αλλά η σύγχρονη μεταναστευτική έκρηξη, μοίρα κοινή στη Μεσόγειο, υπήρξε η θεματολογική πηγή και άλλων ταινιών, όπως αυτής του Σύρου Σαλάχ Σέρμινι "Ψευδαισθήσεις στο κατώφλι μιας μυθικής πόλης" και του ημιντοκιμαντέρ "Σιλουέτες" του Ιταλού Ματέο Γκαρόνε,ένα φιλμ κοντινό στη νεορεαλιστική παράδοση, που καταγράφει μια μέρα δουλιάς στην άκρη της πόλης, με τις Αφρικάνες πόρνες, μετανάστριες στην Ιταλία, να προσπαθούν να μαζέψουν χρήματα για να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. Ενώ από την Αλβανία είδαμε τα "Τίρανα '96" του Γκεόργκι Ζουβάνι,ντοκιμαντέρ, που παρά τα φτωχά εκφραστικά μέσα του, καταγράφει την αντίθεση ανάμεσα στους δρόμους και στα παζάρια της πόλης, τις πολύβουες αγορές των φτωχών και στα σύγχρονα, αποστειρωμένα δυτικά σούπερ μάρκετ, που έτσι ή αλλιώς θα αποτελέσουν το καταναλωτικό (και πολιτιστικό) μέλλον και αυτής της χώρας... Για την ιστορία, ας σημειώσουμε και ένα δείγμα φανταστικού κινηματογράφου από την Ιταλία, "Δέστε τις ζώνες σας" του Μάουρο Μπαλέτι,που με λιτά μέσα κατάφερε να στήσει μια πειστική ατμόσφαιρα, καθώς και τα υπόλοιπα βραβεία που απονεμήθηκαν: Τον "Αργυρό Ιππό" απέσπασε το θρίλερ του Ισπανού Ζοζέ Φελίξ Κολάζος "Νυχτερινό".Βραβείο των εκπροσώπων του Τύπου και σκηνοθεσίας από την ΕΕΣ ο Σιμόν Λελούς με το "Είμαστε όλοι άγγελοι".Βραβεία της ΕΤΕΚΤ για καλύτερη φωτογραφία, μοντάζ και ήχο οι τεχνικοί της ταινίας "Η τελευταία Κοκκινοσκουφίτσα" από τη Γαλλία. Τα βραβεία ερμηνείας του ΣΕΗ ο Βαγγέλης Μουρίκης και ο Κωνσταντίνος Τζουβάρας για το "Αρον άρον" και η Ναταλί Μπέι για το γαλλικό φιλμ "Η μητέρα" της Καρολίν Μποταρό.

Εκτός από τις διαγωνιζόμενες, υπήρχαν και οι 12 ταινίες του "Πανοράματος", από τις οποίες οι 6 συγκροτούσαν ένα μικρό αφιέρωμα στην κινηματογραφική σχολή "Σαμ Σπίγκελ" του Ισραήλ. Ας σημειώσουμε, για την προσωπική της ματιά και το μαύρο της χιούμορ, την ταινία του Οντεντ Νταβίντοφ "Σε καλά χέρια" από το αφιέρωμα αυτό, το βέλγικο "Ενα δωμάτιο για τη νύχτα" του Φιλίπ Ελέμ και το βουλγαρικό animation με τα πολιτικά μηνύματα του Ζλάτιν Ράντεφ "Τενεκεδένιο φιλμ",στο οποίο πρωταγωνιστούσαν κουτιά από κονσέρβες. Ενδιαφέρον παρουσίασε και το μικρό αφιέρωμα στον βετεράνο Γρηγόρη Γρηγορίου,κατά το οποίο προβλήθηκε η ταινία του, του 1956, "Η Αρπαγή της Περσεφόνης",σε σενάριο του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Μια πετυχημένη, ζωντανή κωμωδία, γυρισμένη με ποιότητα σπάνια για τις αντίξοες συνθήκες της εποχής, κοντινή προς την αισθητική του ιταλικού νεορεαλισμού, αλλά με δική της προσωπικότητα. Ταινία, που έχει τη θέση της στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Εξάλλου, σε μπαρ της Λαρίσας πραγματοποιήθηκε μεταμεσονύκτιο αφιέρωμα στον σκηνοθέτη του αμερικανικού underground κινηματογράφου Ρίτσαρντ Κερν,με ταινίες super 8, που προκάλεσαν ένα μέρος του κοινού για το βίαιο περιεχόμενό τους και τα πορνογραφικά τους στοιχεία, ενθουσίασαν κάποιους για την αισθητική τους συνέπεια και τολμηρότητα, ενώ άφησαν αδιάφορους όσους προτιμούν τις "χάρντκορ" εκδοχές στην αυθεντική τους μορφή ή προτιμούν να τις αγνοούν.

Αγης ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ