Υψηλή ήταν και φέτος η κερδοφορία στις εμπορικές τράπεζες, παρά τις κατά καιρούς επισημάνσεις τραπεζιτών για ένταση του ανταγωνισμού, που εξωθεί σε μείωση των κερδών. Αν μη τι άλλο, η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα δείχνει πως ο τραπεζικός τομέας είναι απ' αυτούς που κατ' εξοχήν ενδείκνυνται για "σίγουρα κέρδη",τουλάχιστο σε σχέση με άλλους, πάλαι ποτέ κραταιούς τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας, που δέχονται ανελέητα τα πυρά της φιλελεύθερης οικονομίας, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το αν λειτουργεί βέβαια ο ανταγωνισμός στην "απελευθερωμένη",όπως αποκαλείται, τραπεζική αγορά, δεν μπορεί να ελεγχθεί με απλοϊκούς ισχυρισμούς και σίγουρα δεν μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, στηριζόμενα σε σωρεία υποθέσεων. Πλην όμως η γλώσσα των ψυχρών αριθμών είναι αλάνθαστη.Σίγουρα μαρτυρά πως τα κέρδη του τραπεζικού συστήματος, άσχετα με τη γενεσιουργό τους αιτία, παραμένουν σε πολύ υψηλά επίπεδα,ειδικότερα αν εξεταστούν επιμέρους παράμετροι, που είναι καθοριστικοί στη διαμόρφωσή τους.

Από την άποψη αυτή, δυο στοιχεία - όπως προκύπτουν και από τον πίνακα που παραθέτουμε - αξίζουν φέτος ιδιαίτερης προσοχής:

• Πρώτον, τα κέρδη αυξήθηκαν με ρυθμούς κατά πολύ μεγαλύτερους σε σχέση με τον πληθωρισμό και τις ονομαστικές αυξήσεις των μισθών και συντάξεων, για μια ακόμη χρονιά.Εξαίρεση αποτέλεσαν οι μεγάλες κρατικές τράπεζες, που παρουσίασαν όλες μείωση των κερδών τους έναντι των κερδών που πραγματοποίησαν το 1994.
• Δεύτερον, για πρώτη φορά ιδιωτική τράπεζα αποκτά την πρωτοκαθεδρία στα κέρδη από τον κολοσσό που λέγεται Εθνική Τράπεζα. Πρόκειται για την Αλφα Τράπεζα Πίστεως, που για το 1995 πραγματοποίησε κέρδη ρεκόρ ύψους 50,8 δισ. δρχ. έναντι 38,1 δισ. δρχ. το 1994.

Αξίζει εδώ να επισημανθεί πως τα υπερφορτωμένα με προβληματικές επιχειρήσεις κρατικά χαρτοφυλάκια δεν άφησαν περιθώρια στις μεγάλες τράπεζες του δημοσίου να ελιχθούν σύμφωνα με τις πραγματικές τους δυνάμεις, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν πτώση στα κέρδη τους. Η εξέλιξη αυτή αποδείχτηκε "δώρο" προς τις ιδιωτικές τράπεζες, που έσπευσαν αμέσως να καλύψουν το κενό που δημιουργήθηκε, προσφέροντας νέα προϊόντα και αποσπώντας μεγαλύτερα μερίδια αγοράς. Ολες μαζί πάντως επιδόθηκαν την περσινή χρονιά σε μια άνευ προηγουμένου στροφή σε άκρως κερδοφόρα "παιχνίδια" του μη παραδοσιακού τραπεζικού χώρου, που συντέλεσαν σε μεγάλο βαθμό στην αποκόμιση πρόσθετων κερδών. Ετσι, ενώ μέχρι πρότινος η παραδοσιακή πηγή τραπεζικών εσόδων προερχόταν από τη διαφορά του επιτοκίου χορηγήσεων και καταθέσεων, "ξεφύτρωσαν", αλλά ακόμα βρίσκονται στα σπάργανα, νέες εκμεταλλεύσιμες και λίαν αποδοτικές υπηρεσίες, όπως είναι τα παράγωγα προϊόντα, οι επενδυτικές εταιρίες παροχής υπηρεσιών, οι τραπεζασφάλειες κτλ.

Θα πρέπει πάντως να επισημανθεί πως, αν και όλες εμπορικές, κάθε τράπεζα έχει την ιδιαιτερότητά της. Παρά ταύτα, ένας κατ' αρχήν διαχωρισμός σε δυο μεγάλες κατηγορίες ιδιωτικών και κρατικών τραπεζών και η συγκριτική μεταξύ τους αντιπαράθεση προσφέρεται για μια αξιολόγηση των αποτελεσμάτων τους. Ετσι, πέρα από τα καθαρά κέρδη, στον τομέα της παραγωγικότητας και της εντατικότητας της εργασίας, από τις δυο μεγαλύτερες ιδιωτικές τράπεζες, η Αλφα Πίστεως κέρδισε για το 1995 13,4 εκατ. δρχ. ανά εργαζόμενο και η Εργασίας 17,8 εκατ. δρχ., έναντι μόλις 2,8 εκατ. δρχ. της Εθνικής και 3,8 δισ. δρχ. της Εμπορικής Τράπεζας.

Από άλλη σκοπιά, ο διαχωρισμός μεταξύ μικρών και μεγάλων τραπεζών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα περιθώρια πραγματοποίησης κερδών είναι τεράστια, καθώς και οι μικρές ιδιωτικές τράπεζες παρουσίασαν πέρσι εντυπωσιακούς ρυθμούς αύξησής τους, γεγονός που αποδίδεται από τραπεζικούς κύκλους στη μεγαλύτερη ευελιξία που παρέχουν και την εξειδίκευσή τους σε χώρους που χαρακτηρίζονται "παρθένοι". Ενόψει όμως της σταδιακής οργάνωσης της τραπεζικής αγοράς στα διεθνή πρότυπα δε θα παραμείνουν έτσι για πολύ ακόμα. Ετσι οι διοικήσεις τους έχουν ήδη αρχίσει να κινούνται, με στόχο να επεκτείνουν τα δίκτυά τους, είτε μέσω εξαγορών άλλων τραπεζών, είτε μέσω συγχωνεύσεων με άλλες παρεμφερείς εταιρίες παροχής υπηρεσιών. Σ' αυτή την κατεύθυνση άλλωστε υποβοηθά απ' τη μια η διακηρυγμένη πολιτική της κυβέρνησης για ιδιωτικοποίηση μικρών κρατικών τραπεζών και απ' την άλλη η ευρύτερη διεθνής τάση δημιουργίας επιχειρήσεων έντασης κεφαλαίου.

Βασίλης ΡΑΓΙΑΣ