Ο Ι. Β. Στάλιν ήταν, έτσι κι αλλιώς, ένα από τα πιο πολυσυζητημένα πρόσωπα του 20ού αι. Χωρίς να μπαίνουμε σε λεπτομέρειες, μπορούμε και πρέπει να πούμε ότι και μόνο η υπερβολή της αναφοράς σ' αυτόν θα ήταν αρκετή για να μας πείσει ότι κάτι ύποπτο συνέβαινε. Τώρα και μετά τις μελέτες, μεταξύ άλλων, και αρχείων εκ μέρους Αμερικανών ερευνητών, έχουμε και κάτι ακόμη: Τη διαβεβαίωση ότι όσα λέγονταν κατά καιρούς ήταν μυθεύματα.

Ετσι, μαθαίνουμε ότι τα περί εκατομμυρίων θυμάτων ήταν αριθμοί ολοφάνερα φουσκωμένοι και, μάλιστα, στο πολλαπλάσιο. Και ότι όχι μόνο δεν ήταν τόσα τα θύματα αλλά δεν ήταν και θύματα μιας τυφλής, μαζικής και ασυγκράτητης αυθαιρεσίας. Αν πιστέψουμε τους συγγραφείς, ήταν θύματα διαδικασιών στις οποίες, από τη μια μεριά, οι διωκτικές αρχές "σεβάστηκαν τη νομιμότητα" (έκφραση των συγγραφέων που αναδημοσιεύει η "Κ") και, από την άλλη, είχαν τη μαζική υποστήριξη του λαού.

Και όχι μόνο αυτό. Μαθαίνουμε και ότι ακόμη και οι χρονικές περίοδοι των διώξεων είχαν διαστρεβλωθεί. Το αποκορύφωμα των διώξεων ήταν οι χρονιές 1937 - 38.

Εδώ που τα λέμε, το δημοσίευμα δε μας αιφνιδίασε, ούτε μας εξέπληξε. Δε χρειαζόταν και πολύ μεγάλη ευφυϊα για να καταλάβει κανείς ότι "κάποιο λάκκο είχε η φάβα". Ηταν, αλήθεια, δυνατό να πιστέψει κανείς στα σοβαρά ότι:

i) Μια χώρα όπως η ΕΣΣΔ του 1930, δηλ. μια χώρα τεραστίων διαστάσεων, αραιού πληθυσμού και τεραστίων και, συχνά, κρίσιμων προβλημάτων συγκοινωνίας και επικοινωνίας, διοικείται από ένα μόνο άτομο, χωρίς καμιά υποστήριξη μαζικού - πολιτικού τύπου;

ii) Μια κυβέρνηση με τεράστια και καθαρά απελπιστικά ή και καθαρά απειλητικά προβλήματα, όχι μόνο δεν προσπαθεί να εκτονώσει την κατάσταση, στο μέτρο των δυνατοτήτων της, αλλά προσπαθεί να δημιουργήσει και εχθρούς εκεί που δεν υπάρχουν;

***

Τώρα, ας είμαστε σοβαροί: Υστερα από όσα συνέβησαν, είναι δυνατόν να ισχυριζόμαστε στα σοβαρά ότι ήταν, στη συντριπτική τους, τουλάχιστον, πλειοψηφία, αθώοι; Είναι δυνατόν να παραβλέψουμε το σημερινό γεγονός της... διεκδίκησης της ενοχής (!) από πολλούς από αυτούς ή τους απογόνους τους; Είναι δυνατό να παραβλέψουμε ότι σήμερα οι πιο πολλοί ηγέτες της Ρωσίας ισχυρίζονται ότι είναι απόγονοι κρατουμένων των "σταλινικών στρατοπέδων"; Είναι δυνατόν να παραβλέψουμε το γεγονός της αποκάλυψης ότι οι κατά καιρούς και μετά πολλού ναρκισσισμού παρουσιαζόμενοι σαν "αντίπαλοι του Στάλιν", ήταν, όπως σήμερα αποδεικνύεται και με τα αρχεία του Φόρεϊν Οφις, απλοί πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών του ιμπεριαλισμού; Πράγμα που αποκαλύπτεται τώρα ότι έχει γίνει και στην Ελλάδα, όπως πρόσφατα απέδειξε, με επιχειρηματολογημένο βιβλίο του, και ο Τ. Μπενάς; Είναι δυνατόν να παραβλέψουμε το γεγονός - που ο Στάλιν είχε παρουσιάσει ίσως κάπως υπερβολικά άμεσα και που πρέπει να πούμε ότι πολλοί από καιρό υποψιάζονταν - ότι η CΙΑ χρηματοδότησε (αν δε δημιούργησε) ακόμη και τη λεγόμενη "αφηρημένη τέχνη" σαν όπλο πάλης ενάντια στο σοσιαλισμό;

Εδώ αξίζει να επισημάνουμε και κάτι που το πλατύ κοινό δε γνωρίζει. Ενας από τους ερευνητές που αναφέρονται στο άρθρο της "Κ", συγκεκριμένα ο Αρτς Γκέτι, έχει ασχοληθεί με τη μελέτη αρχείων όχι μόνο της ΕΣΣΔ αλλά και άλλων χωρών ή και προσωπικών. Ο ίδιος έχει από καιρό ανακοινώσει ότι ανακάλυψε "ίχνη" ότι η περιβόητη κατηγορία του Στάλιν της δεκαετίας του '30 για το "μέτωπο δεξιών και τροτσκιστών" ήταν κάθε άλλο παρά μια ασύστατη κατηγορία ενός πυρέσσοντος και εξάλλου εγκεφάλου. Αν και δεν είμαστε ιστορικοί, δεν αμφιβάλλουμε καθόλου....

Ασε που η "Κ" αποδίδει στο συγγραφέα του πρωτοτύπου τη σιβυλλική φράση ότι ο Στάλιν "συμπεριφερόταν σύμφωνα με τα γεγονότα". Σήμερα που ξέρουμε ότι τα ίδια τα γεγονότα εξελίχθηκαν όπως τα προέβλεπε ο ισχυρός ΓΓ της ΚΕ του ΚΚ (Μπ.) - ΚΚΣΕ δεν υπήρχε ακόμη - πώς, αλήθεια, να αμφιβάλουμε;

Φυσικά, το άρθρο φαίνεται να δείχνει ότι το πρωτότυπο, μπροστά στο μέγεθος του εγχειρήματος και, ίσως, και της απόγνωσης μπροστά σε ένα κοινό βαθιά αστικοποιημένο, αναζητεί διέξοδο στην προσπάθεια "να βγάλει τρελό" τον Στάλιν. Ασφαλώς δεν το πιστεύουμε αλλά, από την άλλη μεριά, και αυτό δείχνει την προσωπική υπερβολή: Ακόμη και αν ο Στάλιν ήταν τρελός, δεν ήταν αυτό η αιτία των προβλημάτων της ΕΣΣΔ.

Κλείνοντας, πρέπει να πούμε ότι δε θα θέλαμε να παρεξηγηθούμε: Η παραπάνω αναφορά μας δεν έχει γίνει με σκοπό τη διατύπωση οποιασδήποτε άποψης ότι ο Ι. Β. Στάλιν είναι πέραν και υπεράνω πάσης ιστορικής κριτικής. Κάθε άλλο, μάλιστα: Αντίθετα, πρόθεσή μας ήταν να υπογραμμιστεί ότι ο Ι. Β. Στάλιν έχει ανάγκη κριτικής - κριτικής ακριβώς ιστορικής και όχι γελοιογραφικής, κατά τις απαιτήσεις του ιμπεριαλισμού και των σπιθαμιαίων ιπποκόμων του.

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ