Η γνώση της ιστορίας μιας χώρας είναι απαραίτητη για να εξηγήσει κανείς τη σύγχρονη πραγματικότητά της. Στην περίπτωση της Κούβας, μιας μικρής χώρας με τόσο μεγάλα επιτεύγματα, όπως ο σοσιαλισμός και η επί δεκαετίες αντιμετώπιση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο. Μια σύντομη ανασκόπηση θα αποδείξει του λόγου το αληθές. Τα ιστορικά στοιχεία είναι από τα βιβλία: "Η επανάσταση της Κούβας" του Φιντέλ Κάστρο, εκδόσεις "Γνώσεις" και "Η επαναστατική Κούβα", του Τέρενς Κάνον, εκδόσεις "Χοσέ Μαρτί".

Το νησί της Κούβας είναι το μεγαλύτερο από τις Μεγάλες Αντίλλες. Το ανακάλυψε ο Χριστόφορος Κολόμβος στο πρώτο ταξίδι του στην Αμερική, στις 27 του Οχτώβρη του 1492. Η έκτασή του είναι 114 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός του σήμερα φτάνει τα 11 εκατομμύρια. Στην πραγματικότητα το κράτος της Κούβας περιλαμβάνει περίπου 1.600 νησιά και νησάκια, το μεγαλύτερο από τα οποία είναι το Νησί της Νεολαίας (πρώην νησί των Πεύκων (Λος Πίνος).

Ο Κολόμβος βρήκε στην Κούβα τρεις φυλές που βρίσκονταν στη λίθινη εποχή: τους Ταϊνος, τους Σιμπονέγιες και τους Γκουαναταμπέγιες. Οι ιθαγενείς δεν άντεξαν τη σκληρή ζωή της σκλαβιάς και εξαφανίστηκαν γρήγορα χωρίς να αφήσουν κανένα ίχνος στον πολιτισμό των καταχτητών και των απογόνων τους. Οι Ισπανοί "κονκισταδόροι" για να αντικαταστήσουν τα χαμένα εργατικά χέρια έφεραν για πρώτη φορά στην αμερικανική ήπειρο Αφρικανούς. Από τις αρχές του 16ου αιώνα μέχρι το 1880 που καταργήθηκε η δουλεία μεταφέρθηκαν στην Κούβα ή πέρασαν σ' αυτή από το διπλανό νησί της Ισπανιόλας περίπου 800.000 μαύροι.

Σύμφωνα με τον Κουβανό ιστορικό Σέργιο Αγκουίρε, το κουβανικό έθνος κάνει την εμφάνισή του κάπου στο τέλος του 18ου ή στην αρχή του 19ου αιώνα. Την περίοδο αυτή αρχίζει να διαμορφώνεται ένας μιγαδικός πληθυσμός με τα ίδια οικονομικά συμφέροντα και πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Η υπό διαμόρφωση αστική τάξη της Κούβας αποτελούμενη από μεγάλους γαιοκτήμονες και αφέντες δούλων, αρχίζει να διεκδικεί την ανεξαρτησία από τους Ισπανούς. Πρώτα έγινε ο αγώνας για οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις, τις οποίες, όμως, η μητρόπολη αρνήθηκε. Επειτα έγινε το κίνημα για την προσάρτηση της Κούβας στις Ενωμένες Πολιτείες που επίσης απέτυχε. Τέλος έγινε η ένοπλη εξέγερση που ξέσπασε το 1868 υπό την καθοδήγηση του Κάρολου Μανουέλ ντε Σέσπεδες. Ο πόλεμος εκείνος ονομάστηκε "μεγάλος" και "δεκαετής" και τέλειωσε το 1878 με ήττα των Κουβανών. Δεκαεφτά χρόνια αργότερα, στις 24 του Φλεβάρη του 1895, ξέσπασε ξανά ο πόλεμος, που αυτή τη φορά εμψύχωνε ο μεγάλος Κουβανός εθνικός ήρωας, Χοσέ Μαρτί. Η επαναστατική δύναμη στην περίπτωση αυτή δεν ήταν η αστική τάξη, όπως το 1868, αλλά οι μεσαίες τάξεις μαζί με το προλεταριάτο.

Ο Χοσέ Μαρτί οργάνωσε, υποστήριξε και συμμετείχε σε μια λαϊκή εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση. Χωρίς να υπάρχει ακόμα η επίδραση μιας εξελιγμένης και συνειδητής εργατικής τάξης, ο Μαρτί μίλησε από τότε για διανομή της γης σε μια κοινωνία που ήταν ακόμα σε μεγάλο βαθμό φεουδαρχική και για ισότητα ανάμεσα στις φυλές, μόλις λίγα χρόνια μετά την κατάργηση της δουλείας για τους Αφρικανούς. Κατηγόρησε τον αντιδραστικό κλήρο και ξεσκέπασε την πολιτική των ΗΠΑ για την Κούβα, που σκοπό είχε την προσάρτησή της. Οι ξεκαθαρισμένες απόψεις του Χοσέ Μαρτί για την κοινωνικοπολιτική κατάσταση στην Κούβα επηρέασαν βαθιά τη σκέψη του Φιντέλ Κάστρο.

Ο Χοσέ Μαρτί σκοτώθηκε σε μια ενέδρα τον πρώτο μήνα του πολέμου, στις 19 Μάρτη του 1895. Ενώ πλησίαζε η ήττα των Ισπανών, οι ΗΠΑ επενέβησαν στον ισπανοκουβανικό πόλεμο το 1898 με τη δικαιολογία πως ήθελαν να βοηθήσουν την Κούβα. Σε μικρό χρονικό διάστημα νίκησαν τον ισπανικό στόλο και παραβαίνοντας την υπόσχεσή τους, κατέλαβαν για τέσσερα χρόνια και την Κούβα, αποσύροντας τα στρατεύματά τους μόνο αφού προστέθηκε στο Σύνταγμα του νεαρού κράτους μια ταπεινωτική ρήτρα που έμεινε στην ιστορία σαν τροπολογία Πλατ, από το όνομα του Βορειοαμερικανού γερουσιαστή που την εισηγήθηκε. Η ρήτρα αναγνώριζε στην κυβέρνηση των ΗΠΑ το δικαίωμα να επεμβαίνει στην Κούβα κάθε φορά που το θεωρούσε απαραίτητο. Και πραγματικά τα στρατεύματα των ιμπεριαλιστών αποβιβάστηκαν τρεις φορές στην Κούβα με βάση την τροπολογία Πλατ - το 1906, το 1912 και το 1917.

Κατά την περίοδο της "ψευτοδημοκρατίας" ο ιμπεριαλισμός ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα για να διεισδύσει οικονομικά στην Κούβα. Μα δεν ήταν αυτή η πραγματική πρόθεσή του. Στην πραγματικότητα, όπως αποδείχνει ο Κουβανός ιστορικός Ρουάζ ντε Λιούτσερινγ, ήδη από το 1805 που ήταν Πρόεδρος των ΗΠΑ ο Τζέφερσον, η κυβέρνηση αυτής της χώρας σκόπευε να κατακτήσει την Κούβα αν ξεσπούσε πόλεμος με την Ισπανία. Το 1823 ο Πρόεδρος Μονρόε εξάγγειλε το γνωστό δόγμα που φέρνει το όνομά του, σύμφωνα με το οποίο οποιαδήποτε απόπειρα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να επεκτείνουν το σύστημά τους σε οποιοδήποτε σημείο του δυτικού ημισφαιρίου θα θεωρούνταν από τις ΗΠΑ ενέργεια επικίνδυνη για την ασφάλειά τους. Ο υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Μονρόε, Τζον Κουίνσι Ανταμς, είχε προβλέψει πως η Κούβα θα έπεφτε αναπόφευκτα "σαν ώριμος καρπός" στο καλάθι της Αμερικανικής Ενωσης. Η ευνοϊκή περίσταση παρουσιάστηκε με τον ισπανοκουβανικό πόλεμο. Αν οι Αμερικανοί κήρυξαν τον πόλεμο το 1898 στην Ισπανία, βέβαιοι πως θα τη νικήσουν, το έκαναν για να κουνήσουν το δέντρο όπου βρισκόταν ο καρπός και να προκαλέσουν το πέσιμό του. Τελικά οι Ισπανοί τους παραχώρησαν το Πουέρτο Ρίκο, το Γκουάμ και τις Φιλιππίνες, καθώς και την κατοχή της Κούβας. Η τροπολογία Πλατ πρόβλεπε και την παραχώρηση στις ΗΠΑ ναυτικών διευκολύνσεων επ' αόριστον. Από κει προέκυψε και η αμερικανική ναυτική βάση του Γκουαντάναμο.

Η "ανεξάρτητη" Δημοκρατία της Κούβας άρχισε τη ζωή της υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα ο πραγματικός πρόεδρος ήταν ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αβάνα. Το αμερικανικό κεφάλαιο μονοπώλησε την παραγωγή ζάχαρης, σε μια χώρα με γεωργική μονοκαλλιέργεια τη ζάχαρη και βασική βιομηχανία τη βιομηχανία ζάχαρης. Η "Γιουνάιτεντ Φρουτ" έβαλε στο χέρι 70.000 εκτάρια για να εγκαταστήσει δύο διυλιστήρια ζάχαρης. Κάθε εταιρία είχε το δικό της οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, τους δικούς της Βορειοαμερικανούς διαχειριστές και τη δική της αστυνομία. Ο πουλημένος εθνικός κουβανικός στρατός έγινε στήριγμα του ξένου κεφαλαίου. Ο πρώην ανεξάρτητος Κουβανός καλλιεργητής τώρα έγινε ένα γρανάζι της ιμπεριαλιστικής μηχανής παραγωγής ζάχαρης. Το κεφάλαιο των ΗΠΑ από κοινού με το βρετανικό κεφάλαιο κατέλαβε και τους τομείς του ηλεκτρισμού, της τηλεφωνίας και των σιδηροδρόμων. Ο κουβανικός λαός γνώρισε στο διάστημα αυτό σκληρές τυραννίες, όπως του Ματσάντο και του Μπατίστα.

***

Συνεχίζεται την Πέμπτη