"Η κυρία από τη θάλασσα" στο "Θέατρο οδού Κεφαλληνίας"

Ο Ιψεν δεν παραμένει μόνο ένας μεγάλος ποιητής της δραματουργίας - θεμελιωτής του κοινωνικού - κριτικού ρεαλισμού στην τέχνη του θεάτρου από το 19ο αιώνα, αλλά και ακαταμάχητος υπερασπιστής των δικαιωμάτων και της χειραφέτησης του ατόμου, ιδιαίτερα του πιο αδύναμου και καταπιεσμένου στην εποχή του, της γυναίκας. Ακαταμάχητος υπερασπιστής του, γιατί έπλαθε τους ήρωές του όχι μόνο μέσα από ένα βαθύτατο αίσθημα δικαιοσύνης για τα ανθρώπινα, μέσα από γνώση και κριτική τόλμη για τις δομές της κοινωνίας και την επίδραση αυτών των δομών στην ψυχολογία, την κοινωνική αντίληψη και στάση, τη συμπεριφορά του ατόμου και στις σχέσεις του με το στενό οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο, αλλά και με μοναδική ικανότητα να ψυχογραφεί το άτομο, να εισδύει στα βάθη του είναι του. Να κατανοεί τις υπαρξιακές αγωνίες του, τις προσδοκίες του, τα ανικανοποίητα όνειρά του, τους αθεράπευτους καημούς του, τις παλινδρομήσεις του ανάμεσα στο επιθυμητό και στο επιβεβλημένο, στο "θέλω" και στο "πρέπει". Να πονά με τον ακούσιο, πολύ περισσότερο για τον εκούσιο ψυχολογικό καταναγκασμό του, και με το αίσθημα της στέρησης της ελευθερίας των συναισθημάτων του, των σκέψεών του, των επιλογών του.

Στον κύκλο των έργων που έγραψε ο Ιψεν με επίκεντρο τα δικαιώματα και την ψυχολογική και κοινωνική χειραφέτηση της γυναίκας, εντάσσεται και "Η κυρία από τη θάλασσα" (1888). Εργο που - όπως και ο συμβολικός τίτλος του παραπέμπει στην απεραντοσύνη της θάλασσας και στις "σειρήνες" της, που σαγηνεύουν τον άνθρωπο - εμφορείται από την απεραντοσύνη της έννοιας ελευθερία και "διεκδικεί", με ένα έξοχο ποιητικό και ταυτόχρονα ρεαλιστικό "μύθο", το δικαίωμα του ανθρώπου στην "περιπέτεια" για την κατάκτηση και αυτοδιαχείριση της ελευθερίας του. Και διεκδικεί αυτό το δικαίωμα - όπως συμβαίνει με όλα τα έργα του Νορβηγού δραματουργού - στο διακριτικό φόντο συγκεκριμένου κοινωνικού πλαισίου και ταξικών αναφορών. Η ηρωίδα του, η Ελίντα, "τέκνο" της θάλασσας, ερωτευμένη στην πρώτη νιότη της μ' ένα ναυτικό, που κατηγορήθηκε για ένα φόνο και τον οποίο πήρε μακριά της η θάλασσα, σαν μόνη διέξοδο από την ορφάνια και την ανέχεια, παντρεύτηκε με τον κοινωνικά ανώτερό της χήρο και πατέρα δύο ενήλικων, πλέον, θυγατέρων, γιατρό Βάγκελ. Στη σύμβαση αυτού του γάμου δεν μπορεί να βρει την ευτυχία. Συνεπαρμένη από το στοιχείο της, τη θάλασσα, και με "στοιχειωμένο" στην ψυχή της τον ανεκπλήρωτο έρωτα, βασανίζεται από τον καημό μιας χαμένης ευτυχίας, από την αίσθηση ότι στερήθηκε την ελευθερία της με τη σύμβαση ενός γάμου. Μόνο η "φυγή" της στη θάλασσα, ή επιστροφή από αυτήν του "έρωτά" της, μπορούν να της αποδώσουν την ελευθερία της να αποφασίσει η ίδια για τη ζωή της. Ο Ιψεν, σαν κοινωνικοποιημένος δημιουργός, ήταν φυσικό να μην επιλέξει την υπέρβαση της πραγματικότητας, αλλά την ορθολογική προσαρμογή σ' αυτήν, διακηρύσσοντας το σεβασμό και την ελευθερία του ανθρώπου. Ο αλλοτινός έρωτας της Ελίντας επιστρέφει και την καλεί μαζί του στην "ελευθερία" του άγνωστου "κόσμου" του. Τελικά, ο σεβασμός της ελευθερίας της από τον άνδρα της, η ανθρώπινη κατανόησή του, η γήινη, άνευ όρων, αγάπη του, θα την κερδίσει. Θα την κερδίσει, γιατί εκείνη ελεύθερα τον επέλεξε.

Ευτύχημα μεταφραστικό, σκηνοθετικό και ερμηνευτικό είναι η παράσταση του έργου από το θίασο "Πράξη" στο "Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας".ΟΜίνως Βολανάκης με τη θέρμη και τη θεατρική "γλυκύτητα" της μετάφρασής του, με τη ρεαλιστική και ταυτόχρονα ποιητικά ατμοσφαιρική σκηνοθετική "ανάγνωσή" του, με τη λεπτομερειακή δουλιά του στην υποκριτική των ηθοποιών, απέδωσε όλη τη μυθοπλαστική, ψυχογραφική και κοινωνιολογική ακτινοβολία του - αδικημένου ερμηνευτικά κατά το παρελθόν - ιψενικού αυτού έργου. Πολύτιμος συμπαραστάτης του στην υψηλή αισθητική της παράστασης υπήρξε ο Γιώργος Πάτσας,με το ευφυές (από λειτουργική άποψη) και υποβλητικό (από εικαστική) σκηνικό και τα καλαίσθητα κοστούμια του.

Η Μπέττυ Αρβανίτη,σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες της, πλάθει με ακρίβεια και ψυχοσωματική ευαισθησία ένα "στοιχειωμένο" από τον έρωτα της ελευθερίας πλάσμα, που ευδαιμονεί στο τέλος με την κατάκτησή της. Ο Γιάννης Βόγλης,έξοχα λιτός και ανθρώπινος, είναι η ερμηνεία (η καλύτερη της παράστασης) που προβάλλει καθάρια το ρεαλιστικό χαρακτήρα του έργου. Η Χρύσα Σπηλιώτη ακτινοβολεί με την αισθαντικότητα και αλήθεια της. Ο Σοφοκλής Πέππας "κεντά" με πικρό χιούμορ την αμφιβολία, αλλά και ελπίδα ν' αγαπηθεί. Η Χριστίνα Παπαμίχου διαθέτει στέρεη υποκριτική στόφα. Ο Δημήτρης Σίνης,παρότι άπειρος, είχε καλά αποτελέσματα σ' ένα δύσκολο ρόλο, χρειάζεται, όμως, ακόμη πολλή δουλιά. Δημιουργική είναι η ερμηνευτική συμβολή των Διονύση Μανουσάκη και Κίμωνα Ρηγόπουλου.

ΘΥΜΕΛΗ