Ενα σημαντικό ζήτημα είναι η πολιτική των τιμών που ουσιαστικά σε μερικές χώρες συμβάλλει στην κατασπατάληση των υδάτινων πόρων. Σύμφωνα με μελέτες διεθνών ινστιτούτων, στις περισσότερες χώρες που χρησιμοποιούνται αρδεύσεις οι ιδιοκτήτες των εκμεταλλεύσεων πληρώνουν από το 1/5-1/10 της τιμής του νερού, με τη βοήθεια άμεσων ή έμμεσων επιδοτήσεων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του γιγαντιαίου σχεδίου άρδευσης της κεντρικής πεδιάδας στην Καλιφόρνια. Οι αγρότες (σ.σ. φυσικά μιλάμε για ιδιοκτήτες τεράστιων εκτάσεων) απέδωσαν μόνο το 5% του κόστους τα τελευταία 40 χρόνια! Κι επειδή το νερό ήταν τόσο φτηνό το 1/3 της ποσότητας το χρησιμοποίησαν σε καλλιέργειες ακατάλληλες. Η κοστολόγηση του νερού πρέπει να γίνεται αναλόγως των επικρατουσών συνθηκών, αλλά οπωσδήποτε με τέτοιο τρόπο, ώστε να γίνεται η αναγνώριση της αξίας του.

Τα νερά μολύνονται από πολλές πηγές, που μπορεί να είναι αστικά λύματα, γεωργικά ή βιομηχανικά απόβλητα. Ακόμα και στις αναπτυγμένες χώρες, όπου υφίσταται νομοθεσία για την προστασία των γλυκών νερών, η μόλυνση παραμένει πρόβλημα. Στον Τρίτο Κόσμο τα ποτάμια, οι λίμνες, μολύνονται από τοξικά απόβλητα «βρώμικων βιομηχανιών», που ανήκουν στις πλούσιες χώρες. Στη Βόρια Αμερική και τη Δ.Ευρώπη οι βιολογικοί καθαρισμοί και οι έλεγχοι μείωσαν τις επιπτώσεις στα ποτάμια και τις λίμνες. Τα επίπεδα οξυγόνο έχουν βελτιωθεί αισθητά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, αλλά τα προβλήματα παραμένουν. Ενα πολύ μικρό ποσοστό ? του πληθυσμού των χωρών του ΟΟΣΑ χρησιμοποιεί εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων. Ο Ρήνος, που διαπερνά μια από τις πλέον βιομηχανικά αναπτυγμένες περιοχές μέχρι τη δεκαετία του '70 ήταν τόσο μολυσμένος από τα χημικά απόβλητα, που τα ψάρια είχαν εξαφανιστεί. Μετά από μεγάλη προσπάθεια που απαίτησε πακτωλό επενδύσεων σήμερα η κατάσταση βελτιώθηκε. Τα βαρέα μέταλλα ελαττώθηκαν και πολλά ψάρια έκαναν ξανά την εμφάνισή τους. Ομως, ο Ρήνος δεν είναι καθαρός. Το πρόβλημα σήμερα προέρχεται από τα χλωριούχαάλατα των μεγάλων γεωργικών εκμεταλλεύσεων και της εξορυκτικής βιομηχανίας. Φυσικά, δεν απουσιάζουν και διάφορα χημικά από χημικές βιομηχανίες, πολλά από τα οποία είναι επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Η κατάσταση του Ρήνου είναι μια εικόνα που μπορεί να τη δει κανείς σ' όλη την Ευρώπη.

Τα κράτη του ΟΟΣΑ μπορεί να σημείωσαν κάποια επιτυχία στον «έλεγχο της ρύπανσης» από σημεία πηγών, δηλαδή από καταμετρημένες πηγές απορροής αποβλήτων, αλλά ακόμα μαστίζονται από την ονομαζόμενη διάχυτηρύπανση. Δηλαδή, από τις ποσότητες διαρροής αγροχημικών και το νερό των καταιγίδων που μεταφέρει από πόλεις και χωριά απόβλητα, βαρέα μέταλλα, λάδια, σκουπίδια, χημικά, σκόνες κ.ά. Αυτές οι πηγές είναι δύσκολο να ελεγχθούν και προξενούν μεγάλη ζημιά σε ποτάμια και λίμνες της Ευρώπης και της Αμερικής. Ειδικά οι λίμνες γίνονται ευτροφικές, εξ αιτίας των λιπασμάτων και των ζωικών αποβλήτων. Από τη δεκαετία του '50 οι συγκεντρώσεις φωσφορικών - νιτρικών αλάτων στα νερά των λιμνών - ποταμών αυξήθηκαν εντυπωσιακά. Το 60% των ρυπαντών προέρχεται από τα λιπάσματα και τα ζωικά απόβλητα. Οι λίμνες Μπαλατού (Ουγγαρία) και Τζενίβα είναι θύματα αυτής της μορφής ρύπανσης. Τα νερά τους είναι μολυσμένα και η ζωή (ψάρια) έχει εξαφανιστεί.

Τα νιτρικά άλατα στο πόσιμο νερό μπορεί να προκαλέσουν δηλητηρίαση του αίματος σε βρέφη, υπέρταση σε παιδιά, γαστρικούς καρκίνους σε ενήλικες και εμβρυακές δυσμορφίες. Ο συνδυασμός υψηλών νιτρικών αλάτων με φυτοφάρμακα -φαινόμενο συνηθισμένο- μεταφράζεται με καρκίνο. Τα νιτρικά άλατα αυξάνονται στα Ευρωπαϊκά ποτάμια - λίμνες τα τελευταία 40 χρόνια. Στο Ρήνο το επίπεδο βρίσκεται λίγο κάτω από αυτό που προσδιορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ως επικίνδυνο. Μέχρι το 1990 1,7 εκατ. Αγγλοι έπιναν νερό που βρίσκεται πάνω από το όριο αυτό. Οι αστικέςδιαρροές είναι μια ακόμα απειλή των γλυκών νερών σε ορισμένες περιοχές. Η μολυσμένη ροή από τους δρόμους της πόλης στη Φλόριντα υπολογίζεται σε πάνω από το 50% της μόλυνσης του νερού της πολιτείας και σχεδόν το 85% όλων των βαρέων μετάλλων που βρίσκονται στους βάλτους και τα ποτάμια της.

Οι ποταμοί της Ινδίας μοιάζουν με ανοιχτές χαβούζες, μεταφέροντας ακατέργαστα λύματα στη θάλασσα από αστικές περιοχές, από βιομηχανικές μονάδες κι αγροτικές καλλιέργειες. Πάνω από το 70% των επιφανειακών νερών της χώρας αυτής είναι μολυσμένα. Από 3.119 κωμοπόλεις και πόλεις μόνο 217 έχουν εγκαταστάσεις μερικής ή ολικής επεξεργασίας λυμάτων. Ο Γάγγης, ιερός ποταμός για τους Ινδούς κι ένας από τους γνωστότερους του κόσμου, δίνει μια εικόνα του προβλήματος. Τα 600 από τα 2.525 χιλιόμετρά του είναι μολυσμένα από ανθρώπινα και ζωικά απόβλητα, αλλά και από τοξικές ουσίες. Μόνο 12 από τις 132 βιομηχανικές εγκαταστάσεις που διοχετεύουν απόβλητα κατευθείαν στο ποτάμι έχουν εγκαταστάσεις επεξεργασίας των λυμάτων τους. Ελάχιστες, επίσης, από τις πόλεις που βρίσκονται κατά μήκος των οχθών του ποταμού διαθέτουν βιολογικούς καθαρισμούς. Ο ποταμός Βίτουλας, που διασχίζει την καρδιά της Πολωνίας είναι τόσο πολύ ρυπασμένος από τα εργοστάσια, που τα νερά του είναι ακατάλληλα ακόμα και για βιομηχανική χρήση. Το ίδιο συμβαίνει στα περισσότερα ποτάμια του Τρίτου Κόσμου και πολλά της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Η Ινδία έχει διαθέσει 195 εκατ.$ για ένα πενταετές πρόγραμμα καθαρισμού. Σε μια προσπάθεια αναζωογόνησης των ποταμών της, θα αναβαθμιστούν οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων και θα κατασκευαστούν νέες. Τα ζωικά απόβλητα θα συγκεντρωθούν στις αστικές περιοχές και θα επιχειρηθεί καλύτερη χρήση στα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα. Οι ποταμοίτης Ασίας είναι οι πιο υποβαθμισμένοι στον κόσμο. Οι πιέσεις από την αύξηση του πληθυσμού έχουν επιπτώσεις στην ποιότητα των νερών. Καθώς απλώνονται οι πόλεις και οι βιομηχανικές δραστηριότητες χωρίς κατάλληλες εγκαταστάσεις - τα ποτάμια χρησιμοποιούνται σαν δέκτες των αποβλήτων τους. Από τα 78 ποτάμια που ελέγχονται στην Κίνα τα 54 εμφανίζουν προβλήματα. Ο Χουανπουζιάν που είναι βασικός υδροδότης της Σαγκάης από τα λύματα γίνεται ολοένα και πιο προβληματικός. Πάνω από τους 40 μεγαλύτερους ποταμούς της Μαλαισίας η μόλυνση από τα βιομηχανικά και γεωργικά λύματα συμπεριλαμβανομένων του φοινικέλαιου, χημικών και υλικών κατεργασίας ελαστικών τούς έχει καταστήσει βιολογικάνεκρούς.

Ο μόνος τρόπος που αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες μπορούν να ελπίζουν στην αντιμετώπιση της αυξανόμενης μόλυνσης των υδατικών τους αποθεμάτων είναι η ανάπτυξη και η πραγματοποίηση ολοκληρωμένωνστρατηγικώνδιαχείρισης, που όχι μόνο βοηθούν στον καθαρισμό της πορείας των υδάτων, αλλά εμποδίζουν τη ρύπανση στις αρχικές πηγές. Ελάχιστες χώρες το κατορθώνουν σήμερα. Η Σουηδία, που διαθέτει μια από τις καλύτερες «καταγραφές ελέγχου ρύπανσης» από τις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες, προσεγγίζει την ολοκληρωμένη διαχείριση μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος αδειών. Στην ουσία ο Σουηδικός περιβαλλοντικός νόμος απαιτεί από 37 τύπους ρυπογόνων βιομηχανιών -που περιλαμβάνουν 800 εταιρίες- να κάνουν αίτηση λειτουργίας από το για Εθνικό Συνέδριο Παροχών την Προστασία του Περιβάλλοντος. Μέσω αυτού του συστήματος αδειών, οι βιομηχανίες πρέπει να δίνουν λεπτομερείς αναφορές που αφορούν τα απόβλητα ή τις εκπομπές προς τη Γη, το νερό και τον αέρα που προκύπτουν από τις διαδικασίες παραγωγής τους. Η άδεια αναθεωρείται από το Συνέδριο Παροχών που λειτουργεί σαν Περιβαλλοντικό Δικαστήριο. Από τη στιγμή που θα εκδοθεί η άδεια, οι βιομηχανίες πρέπει να συμμορφώνονται με τους όρους του, διαφορετικά αντιμετωπίζουν σκληρά πρόστιμα και συχνά κλείσιμο. Η άδεια είναι ένα είδος «συμβολαίου» ανάμεσα στο εργοστάσιο και την κοινωνία, όπως έλεγε ένας γνωστός περιβαλλοντολόγος της χώρας αυτής. Και συμπληρώνει «έχουμε πολύχρονη παράδοση του να χρησιμοποιούμε μια προσέγγιση συμφωνίας ως προς τον έλεγχο εκπομπών των εργοστασίων. Η ιδέα είναι να επιτρέπουμε τη λειτουργία της βιομηχανίας, αλλά ταυτόχρονα να βεβαιωνόμαστε ότι καλύπτονται οι περιβαλλοντικές απαιτήσεις».

Δυστυχώς, η πραγματική ολοκλήρωση της διαχείρισης του νερού, ο έλεγχος της ρύπανσης και η διαχείριση της γης δεν έχει καταστεί δυνατή στη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών. Ακόμα και στη Σουηδία υπάρχουν σοβαρά προβλήματα από τις πιέσεις του οικονομικού λόμπι που κατακρίνει το σύστημα ως «γραφειοκρατικό» και πιέζει για τη φιλελευθεροποίησή του. Παρά τα προβλήματα, είναι σαφές ότι για να προστατέψουμε τα υπάρχοντα αποθέματα νερού, η ολοκληρωμένη διαχείριση νερού και γης πρέπει να γίνει ο κανόνας και να μην αποτελεί την εξαίρεση.