Η περίοδος χάριτος και μεγάλων οικονομικών ρίσκων από τις λεγόμενες τίγρεις της νοτιοανατολικής Ασίας φαίνεται πως εξέπνευσε. Τώρα, ήρθε η ώρα για το ξεκαθάρισμα λογαριασμών σε εθνικό, περιφερειακό αλλά και διεθνές επίπεδο.

Ας θυμηθούμε τα βαθιά χτυπήματα που δέχτηκε το περασμένο καλοκαίρι η οικονομία της Μαλαισίας, τα εθνικά νομίσματα των Φιλιππίνων και της Ταϊλάνδης, η ισοτιμία των οποίων έναντι του αμερικανικού δολαρίου κατρακύλησε σε επίπεδα ρεκόρ! Ο Μαλαισιανός πρωθυπουργός, Μαχαθίρ Μοχάμαντ, ήταν από τους πρώτους που διαμαρτυρήθηκε - μάλλον μάταια - για τις έξωθεν πιέσεις που δέχεται η οικονομία της χώρας του, ενώ η λεγόμενη "τίγρη" της Μπανγκόνγκ, μετά από ταραχώδεις πολιτικές κρίσεις και διαδηλώσεις, αναγκάστηκε να βάλει την υπογραφή της σε πρόσφατο δάνειο ύψους 16,7 δισ.δολαρίων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) με όρους που φωτογράφιζαν νέα μέτρα αληθινά σκληρής λιτότητας...

Πριν περίπου ενάμιση μήνα, η "οικογενειοκρατική" οικονομία των "ημετέρων" του Ινδονήσιου "προέδρου" Σουχάρτο δέχτηκε νέα ένταση των πιέσεων που ασκούν εναντίον της ισχυροί διεθνείς οικονομικοί παράγοντες για άνοιγμα "αγορών" και τομέων βιομηχανικής παραγωγής με πρώτη την αυτοκινητοβιομηχανία. Οταν η Τζακάρτα δε φάνηκε να καταλαβαίνει τη σοβαρότητα των απειλών (και γι' αυτό δεν ενέδωσε άμεσα) είδε τον οικονομικό της ορίζοντα να παίρνει τόσο μελανά χρώματα που αναγκάστηκε βραχυπρόθεσμα να ζητήσει και να πάρει - κάτω από αληθινά δυσβάσταχτους, σαφώς αντιλαϊκούς όρους - δάνειο αρκετών εκατομμυρίων δολαρίων από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Πριν αναφερθούμε στην είδηση της περασμένης βδομάδας σχετικά με τη χρεοκοπία του ιαπωνικού χρηματιστηριακού ομίλου "Γιαμαϊτσι" και στην απόφαση της Νότιας Κορέας να ζητήσει δάνειο ύψους αρκετών εκατομμυρίων δολαρίων από το ΔΝΤ, δε θα μπορούσαμε να ξεχάσουμε την "μπόρα" που χτύπησε πριν μερικές βδομάδες τη χρηματαγορά του Χονγκ Κονγκ και την αστραπιαία επίδρασή της στη Γουόλ Στριτ, μέχρι τον αντίχτυπο στο ελληνικό χρηματιστήριο της οδού Σοφοκλέους (κυρίως, εξαιτίας του εσπευσμένου έξωθεν πανικού αρκετών μικροεπενδυτών).

Ολα αυτά τα περιστατικά κάνουν τους περισσότερους οικονομικούς αναλυτές να μιλούν για την εκδήλωση επιδημίας "Ασιατικής γρίπης" στις οικονομίες των μέχρι πρότινος εύρωστων "τίγρεων" της Νοτιοανατολικής Ασίας. Σίγουρα, δε θα πρέπει κανείς να αμφισβητεί την αλληλεπίδραση λειτουργίας των σημερινών οικονομικών συστημάτων στο πλαίσιο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, αλλά δε θα πρέπει να αρκεστεί μόνον σ' αυτό για να φθάσει στους ακόλουθους προβληματισμούς: Γιατί η κρίση εκδηλώνεται με τόση δριμύτητα τώρα; Γιατί οι άλλοτε αγέρωχες "τίγρεις" μοιάζουν βαθιά τραυματισμένες; Γιατί μέχρι στιγμής απέφυγε την "Ασιατική γρίπη" η Κίνα; Είναι, άραγε, "τυχαία" ή μεμονωμένα περιστατικά αυτά που διαδραματίζονται αυτή την περίοδο στο οικονομικό πεδίο της νοτιοανατολικής Ασίας; Τι ρόλο παίζουν οι ΗΠΑ σ' αυτή την υπόθεση;

Την περασμένη Δευτέρα, διευθύνοντα στελέχη του ιαπωνικού χρηματιστηριακού ομίλου "ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ", του τέταρτου μεγαλύτερου στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, ανακοίνωσαν την αδυναμία του οργανισμού να αντεπεξέλθει στην εκπλήρωση οικονομικών υποχρεώσεων εξαιτίας δυσθεώρητων χρεών ύψους 23,6 δισ. δολαρίων. Ομως, αυτή η είδηση - βόμβα ήταν μόνον μία από άλλες παρόμοιες που είχαν ως θύματα ιαπωνικές τράπεζες, οικονομικούς επιχειρησιακούς ομίλους, μικρότερους χρηματιστηριακούς ομίλους... Τι επιπτώσεις είχε η χρεοκοπία του ομίλου "ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ";

Σε πρώτο επίπεδο, η πτώχευση του ομίλου "ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ" ήταν σημαντική, γιατί ο συγκεκριμένος χρηματιστηριακός οργανισμός ήταν ο τέταρτος σε μέγεθος μεγαλύτερος στην Ιαπωνία. Επειτα, η είδηση προκάλεσε τη δεύτερη μεγαλύτερη πτώση του δείκτη "Νικέι" στο Χρηματιστήριο του Τόκιο (περίπου 5%) μέσα στον τρέχοντα χρόνο και επηρέασε δυσμενώς τις χρηματαγορές των Φιλιππίνων, της Ταϊλάνδης, της Νότιας Κορέας, του Χονγκ Κονγκ, της Σιγκαπούρης, της Ινδονησίας και της Μαλαισίας. Σ' αυτές δηλαδή τις χώρες, όπου η ισοτιμία των εθνικών νομισμάτων το τελευταίο διάστημα δαμάζεται έναντι του αμερικανικού δολαρίου... Τέλος, και ίσως σπουδαιότερο, η είδηση χρεοκοπίας του ομίλου "ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ" έκανε το αμερικανικό δολάριο να πωλείται προς 127,47 γιεν στην αγορά του Τόκιο, φθάνοντας έτσι στο υψηλότερο επίπεδο έναντι του ιαπωνικού νομίσματος από τον Αύγουστο του 1992.

Ωστόσο, παρά τον εύλογο πανικό των πελατών του ομίλου "ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ", ούτε η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, ούτε εκείνη του Ιάπωνα πρωθυπουργού, Ριουτάρο Χασιμότο, ανησύχησαν, την ώρα που κάποιοι άλλοι "έσπευδαν" να εκφράζουν φόβους ότι ενδεχομένως κάποια στιγμή... το Τόκιο να φθάσει στο μάλλον εξευτελιστικό σημείο να ζητήσει δάνειο από το ΔΝΤ, κάτι που έφθασε, την περασμένη βδομάδα, να κάνει η νοτιοκορεατική κυβέρνηση που έχει την 11η ισχυρότερη οικονομία του κόσμου!

Υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του ιαπωνικού υπουργείου Οικονομικών διαμήνυαν πως το Τόκιο "έχει αρκετό ρευστό για να αντιμετωπίσει τη χρεοκοπία ύψους 23,6 δισ. δολαρίων του χρηματιστηριακού ομίλου "Γιαμαϊτσι" και να αποτρέψει την περαιτέρω αποσταθεροποίηση, όχι μόνον στις ιαπωνικές χρηματαγορές, αλλά και σ' αυτές των χωρών της νοτιοανατολικής Ασίας".

Ενας απ' αυτούς, ο Χαρουκίκο Κουρόντα, επισήμανε, στο πλαίσιο των εργασιών της διάσκεψης των 18 χωρών του ΑΣΕΑΝ στο Βανκούβερ του Καναδά, ότι τα δρώμενα στα ιαπωνικά χρηματιστήρια δε θα έχουν καταιγιστικές "επιπτώσεις ντόμινο" σε άλλες ασιατικές οικονομίες, με τα ακόλουθα επιχειρήματα: πρώτον, ο όμιλος "Γιαμαϊτσι" παραμένει ικανός να διευθετήσει τις περισσότερες υποχρεώσεις του εξαιτίας του γεγονότος ότι διαθέτει πλεονάζοντα κεφάλαια ρευστά και μη, και δεύτερον, η Ιαπωνία "είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής τυ χρόνο με 1 τρισ. δολάρια σε ξένες επενδύσεις και ατού".

Την ίδια ώρα, ο υφυπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Λάρι Σάμερ, διαβεβαίωνε προσωπικά ότι "σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να προσφύγει η Ιαπωνία στο ΔΝΤ", καθώς όπως υποστήριξε "η ιαπωνική περίπτωση είναι εντελώς διαφορετική από την κατάσταση των οικονομιών στην υπόλοιπη περιοχή" της Ασίας.Ο ίδιος υπογράμμισε, με την ευκαιρία αυτή, την "πελώρια δύναμη" της ιαπωνικής οικονομίας, "η οποία χαρακτηρίζεται από το τεράστιο αποταμιευτικό δυναμικό, τη χαμηλή ανεργία και μία εξαιρετικά εντυπωσιακή παραγωγικότητα".

Σ' αυτό το σημείο βρίσκεται η απάντηση στο γιατί η χρεοκοπία του ομίλου "ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ" δεν πήρε διαστάσεις σαρωτικής χιονοστιβάδας στις γείτονες χώρες - "τίγρεις".

Ο όμιλος "ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ" χρεοκόπησε γιατί η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ριουτάρο Χασιμότο αποφάσισε πως ήρθε η ώρα για ξεκαθάρισμα λογαριασμών σε οργανισμούς, δραστηριότητες που μεταξύ άλλων περιλάμβαναν μυστικές δοσοληψίες, ή "ξέπλυμα" μαύρων χρημάτων. Σύμφωνα με τους λονδρέζικους "Φαινάνσιαλ Τάιμς" της 25ης Νοέμβρη, ήρθε πράγματι "η ώρα που η κυβέρνηση Χασιμότο αποφάσισε πως πρέπει να φύγουν από το παιχνίδι οι αδύναμοι"!

Ο όμιλος "ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ" ήταν μεν ο τέταρτος μεγαλύτερος χρηματιστηριακός οργανισμός στην Ιαπωνία, αλλά διέθετε ένα ισχυρό μειονέκτημα: ήταν ο πιο αδύναμος και ο πιο "προβληματικός" από τους υπόλοιπους τρεις...

Δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι είχαν προηγηθεί οι χρεοκοπίες άλλων τραπεζικών ή οικονομικών οργανισμών. Μέσα στο προσεχές διάστημα θα ενταθεί ο πόλεμος ανάμεσα στους ισχυρούς και λιγότερο δυνατούς της ιαπωνικής οικονομίας. Οι σχετικές ενδείξεις προϋπήρχαν και δεν είναι άσχετες με τη χρεοκοπία του ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ, η οποία στο κάτω κάτω της γραφής δεν είναι παρά η κορυφή του "παγόβουνου"!

Στις 3 Νοέμβρη χρεοκόπησαν οι "Ασφάλειες Σάνιο",καθώς στάθηκε αδύνατον να αντεπεξέλθει στα χρέη της. Πριν μιάμιση βδομάδα η "Χοκάιντο Τακουσόκου", μεγάλη ιαπωνική εμπορική τράπεζα, έκλεισε λόγω... οικονομικών δυσκολιών. Η κατάρρευση ενός ομίλου του μεγέθους του οργανισμού "Γιαμαϊτσι" θεωρούνταν στο παρελθόν "απίθανο ενδεχόμενο", εξαιτίας του προτεξιονισμού (υποστήριξης) που παρείχαν οι ιαπωνικές κυβερνήσεις σε μεγάλους χρηματιστηριακούς οργανισμούς.

Σήμερα η κατάρρευση του "Γιαμαϊτσι" εκλαμβάνεται στην Ιαπωνία (τουλάχιστον από τους κυβερνητικούς παράγοντες) ως ένδειξη εκσυγχρονισμού της χώρας προς την κατεύθυνση του "αληθινού ανταγωνισμού"...

Γι' αυτό και ορισμένοι, κυρίως, Αμερικανοί οικονομικοί αναλυτές προβλέπουν πως η χρεοκοπία του "Γιαμαϊτσι" θα προκαλέσει προβλήματα ως επί το πλείστον στις εταιρίες και στους επενδυτές που είχαν άμεσες σχέσεις δοσοληψίας. Βλέπουν, μάλιστα, με σχετική ανησυχία το γεγονός ότι η χρεοκοπία ΓΙΑΜΑΪΤΣΙ προκάλεσε πτώση της ισοτιμίας του γιεν έναντι του αμερικανικού δολαρίου. Αυτό το τελευταίο δεν είναι διόλου "κακό" για την Ιαπωνία, μιας που η εξέλιξη αυτή κάνει ακόμη πιο ανταγωνιστικά τα ιαπωνικά προϊόντα στις αγορές των ΗΠΑ και της ΕΕ...

Τα τεκταινόμενα στις χρηματαγορές των χωρών της νοτιοανατολικής Ασίας του τελευταίου τετραμήνου, δεν πρέπει να θεωρούνται ασύνδετα μεταξύ τους. Δεν είναι μόνον αποτέλεσμα του παιχνιδιού "ντόμινο" που παίζουν πανίσχυροι κερδοσκόποι, αλλά και ξένοι επενδυτές στις πλάτες των άλλοτε εύρωστων "τίγρεων" (Μαλαισία, Ινδονησία, Ν. Κορέα, Ταϊλάνδη, Σιγκαπούρη, Ταϊβάν, Φιλιππίνες κλπ.). Η περίπτωση της Ιαπωνίας έδειξε πως το ξεκαθάρισμα λογαριασμών διαδραματίζεται, σε ένα μεγάλο μέρος, και σε εθνικό επίπεδο. Η απόφαση της Νότιας Κορέας να ζητήσει δάνειο 20 ή 60 δισ. δολαρίων από το ΔΝΤ δεν ήταν μόνον αποτέλεσμα της πολιτικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα ενόψει των εκλογών της 18ης Δεκέμβρη, καθώς, σύμφωνα με μία μερίδα αναλυτών, η όλη κατάσταση φανερώνει πως τέτοιες χώρες αδυνατούν πλέον - και για πολιτικούς λόγους - να διατηρούν φθηνό εργατικό δυναμικό, το οποίο και λειτουργεί ως ισχυρό "κίνητρο" για τους ξένους επενδυτές...

Θα πρέπει πλέον να θεωρείται σίγουρο πως αυτά τα "τραύματα" δε θα επουλωθούν μέσα στο 1998! Οι πληγές θα παραμείνουν ανοιχτές και εάν το κατάλληλο "φάρμακο" δε βρεθεί, τότε... η κατάσταση θα γίνει αληθινά ανησυχητική.

Η σύναψη δυσβάσταχτων δανείων αυτών των χωρών με το ΔΝΤ διαγράφει με βεβαιότητα τα νέα αντιλαϊκά μέτρα λιτότητας που θα κληθούν να πάρουν οι ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις. Είναι κάτι παραπάνω από βέβαιη η χρεοκοπία και άλλων τραπεζικών και οικονομικών οργανισμών στην Ιαπωνία και δε θα πρέπει κανείς να διαθέτει μαντικές ικανότητες για να πει πως θα ενταθούν οι εισαγγελικές έρευνες σε βάρος επιφανών διευθυντικών στελεχών οικονομικών κολοσσών στη Νότια Κορέα... "Οπου δεν υπάρξει στασιμότητα, θα επιδεινωθούν τουλάχιστον οι οικονομικοί δείχτες, καθώς θα φανούν οι επιπτώσεις πολιτικών αποφάσεων και ριψοκίνδυνων ανοιγμάτων που πάρθηκαν τα τελευταία χρόνια", αναφέρει ο βρετανικός "ΕΚΟΝΟΜΙΣΤ" στο ειδικό τεύχος "Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟ 1998" σε σχέση με τις οικονομίες των "τίγρεων" της ΝΑ Ασίας και του Ειρηνικού. Και δεν έχει άδικο. Βραχυπρόθεσμα θα γίνουν φανερές, εάν δεν είναι ήδη αναπόφευκτες, κοινωνικές εντάσεις, ιδίως σε χώρες που σύναψαν τα δυσβάσταχτα δάνεια του ΔΝΤ, καθώς ορισμένα στρώματα των αστικών τάξεων αυτών των χωρών είχαν συνηθίσει να ζουν και να επενδύουν σε ρυθμούς ετήσιας ανάπτυξης γύρω στο 8%!

Ο ιός που προκαλεί αυτή την ιδιότυπη οικονομική "Ασιατική γρίπη" θα πρέπει να αναζητηθεί μάλλον στις ΗΠΑ, οι οποίες επιχειρούν να εξασφαλίσουν το μεγαλύτερο κομμάτι στην πίτα του παγκόσμιου εμπορίου. Ο πονοκέφαλος του γεγονότος ότι οι ιαπωνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ είναι πολύ μεγαλύτερες (φθάνοντας αρκετά δισ. δολάρια!) σε σχέση με τις εξαγωγές των Αμερικανών, είναι πολύ πιο ισχυρός απ' ό,τι κανείς μπορεί να φανταστεί. Οι αντιστάσεις υπάρχουν ακόμη. Το γεγονός ότι ορισμένες ασιατικές χώρες (καλή ώρα η Κίνα) δεν έχουν γευτεί τα παλιρροϊκά κύματα αυτής της κρίσης, αφορά μόνον και μόνον το παρόν. Προς το παρόν, οι επιπτώσεις της ασιατικής γρίπης στον "Γίγαντα του Πεκίνου" είναι ορατές, αλλά όχι απειλητικές. Ηδη, η οικονομική αναταραχή στη ΝΑ Ασία προκαλεί "ταραχή" στις εμπορικές επενδύσεις και εξαγωγές της Κίνας, επηρεάζοντας επομένως και τους βραχυπρόθεσμους ρυθμούς ανάπτυξης αυτής της χώρας. Το πώς και εάν το Πεκίνο θα ανταποκριθεί σ' αυτή την υπόθεση, θα καθορίσει εάν τελικώς θα πέσει και αυτό άμεσο θύμα της "Ασιατικής γρίπης". Μήπως το ίδιο δε συμβαίνει σήμερα και με τις "τραυματισμένες" τίγρεις της περιοχής;

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ