Νίκος Σκαλκώτας, Γιάννης Χρήστου, Γιάννης Ξενάκης.Κορυφαίες μορφές της ελληνικής μουσικής πρωτοπορίας του 20ού αιώνα. Θεμελιωτές της "Νέας Ελληνικής Σχολής",που άνθισε στον αιώνα μας, προσφέροντας μεγάλες στιγμές μουσικής δημιουργίας. Αυτό το μεγάλο κεφάλαιο της ελληνικής μουσικής, που περικλείει την κατάθεση δεκάδων σημαντικών, αλλά άγνωστων στο πλατύτερο κοινό συνθετών, είναι το αντικείμενο της έκδοσης με τίτλο "Από την Ελληνική Μουσική Πρωτοπορία του 20ού αιώνα" του γνωστού μουσικολόγου και προέδρου του Κέντρου Σύγχρονης Μουσικής Ερευνας Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου.Μια έκδοση, που περιλαμβάνει ένα βιβλίο με κείμενα του Γ. Γ. Παπαϊωάννου για την ελληνική μουσική από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και κυρίως για τα επιτεύγματα της "Νέας Ελληνικής Σχολής" και τους συνθέτες που την αποτελούν. Επίσης, περιλαμβάνει πέντε CD, συνολικής διάρκειας 6,5 ωρών, όπου ανθολογούνται έργα 34 Ελλήνων συνθετών του 20ού αιώνα. Μέσα από αυτήν εικονογραφείται η πρωτοποριακή ελληνική μουσική του αιώνα μας, η οποία αποτελεί ένα σπουδαίο κεφάλαιο στη μακραίωνο ιστορία της ελληνικής μουσικής, αλλά και μια πρωτότυπη όψη, μια ξεχωριστή ερμηνεία της διεθνούς πρωτοποριακής μουσικής στον 20ό αιώνα. Ενδεικτικό του ειδικού βάρους της σύγχρονης ελληνικής μουσικής δημιουργίας σε παγκόσμια κλίμακα είναι η μνεία ελληνικών ονομάτων στη διεθνή μουσική βιβλιογραφία, η οποία το 1981 ήταν ήδη σε τριπλάσιο επίπεδο από το μέσο όρο των "προηγμένων" χωρών (Ευρώπη, ΗΠΑ, Ιαπωνία), αυτών δηλαδή που αποτελούν το σύνολο σχεδόν της μνείας στη διεθνή βιβλιογραφία.

Ενδεικτικές, εξάλλου, της μεγάλης αξίας των συνθετών της ελληνικής μουσικής πρωτοπορίας, είναι οι κρίσεις διαπρεπών ξένων μουσικολόγων. Αναφερόμενοι στον Νίκο Σκαλκώτα,δε διστάζουν να τον αποκαλέσουν "Μότσαρτ του καιρού μας" (Busch). Αλλοι δηλώνουν: "Δεν ξέρω αν στην ιστορία του θεάτρου, της λογοτεχνίας ή των άλλων τεχνών έχει σημειωθεί κάτι παρόμοιο, ξέρω όμως θετικά πως στην παγκόσμια ιστορία της μουσικής ποτέ δεν έχει ξανασυμβεί κάτι τέτοιο" (Goehr), ενώ για άλλους ο Σκαλκώτας είναι ισάξιος των Σένμπεργκ, Στραβίνσκι και Σοστακόβιτς, καθώς πρόκειται για "τέσσερις κορυφαίους" (Keller).

Οσον αφορά τον Ξενάκη,πλήθος διεθνών στατιστικών τον φέρουν σε υψηλότερη θέση από όλους τους μεταπολεμικούς συνθέτες, πάνω από τους Ligeti και Cage και πολύ υψηλότερα από τους Boulez, Stockhausen, Penderecki, Berio, Nono κ. ά.

Για τον Χρήστου αναφέρουν ότι "Οι Πύρινες Γλώσσες" είναι "ένα από τα κορυφαία αριστουργήματα του 20ού αιώνα" (Slonimsky), ενώ για τα "6 Τραγούδια σε ποιήματα Τ. Σ. Ελιοτ" είναι "τα ωραιότερα τραγούδια με ορχήστρα του αιώνα μας" (Peggy Glanville - Hicks). Αξίζει να σημειωθούν και τα λόγια Αμερικανού μεταπτυχιακού σπουδαστή: "Ακουσα τον "Πιανίστα" στη Βοστώνη. Υπήρξε η συγκλονιστικότερη εμπειρία της ζωής μου από την ακρόαση οποιουδήποτε μουσικού έργου".

Οι κρίσεις τέτοιου είδους, που δεν περιορίζονται στους τρεις παραπάνω συνθέτες, αλλά αφορούν και πολλούς άλλους, επιβεβαιώνουν το υψηλό επίπεδο στο οποίο τοποθετούν ξένοι ειδικοί τους Ελληνες δημιουργούς.

Η "Νέα Ελληνική Σχολή" χαρακτηρίζεται από τον Γ. Γ. Παπαϊωάννου ως "φαινόμενο" και "κρυμμένο κεφάλαιο, θαυμαστό και ανυπολόγιστης αξίας", καθώς η σπουδαιότητά της παραμένει "ένα γεγονός που η Ελλάδα οφείλει να το γνωρίσει σωστά στον εαυτό της και στον έξω κόσμο". Δεν έχουν γίνει αυτά που πρέπει, ώστε μια τόσο σπουδαία πολιτισμική κατάκτηση της χώρας μας να επισημανθεί, αναλυθεί και προβληθεί όπως της αξίζει."Η χώρα τούτη, σημειώνει ο Γ. Γ. Παπαϊωάννου, βρισκόταν συνεχώς εμβαπτισμένη, κατά την τεράστια τούτη διάρκεια, σ' έναν δικό της μουσικό κόσμο, τελείως άσχετη από τη Δυτική Μουσική, που συχνά κατέκτησε υψιπετέστατες κορυφές μουσικών επιτευγμάτων". Αναφερόμενος ειδικότερα στη "Νέα Ελληνική Σχολή", υπογραμμίζει την πρωτοτυπία της καθώς δε μιμείται δουλικά τα δυτικά πρότυπα, αλλά αντίθετα αποστασιοποιείται από αυτά."Η "ΝΕΣ", αναφέρει, βασίζεται όλο και περισσότερο, καθώς περνά ο χρόνος, στην παραδοσιακή (αρχαία, βυζαντινή, δημοτική) ελληνική μουσική, άμεσα ή έμμεσα. Αυτό της προσδίδει έναν τελείως καινοφανή, ιδιότυπο χαρακτήρα, πολύ μακριά από τα "τρέχοντα" δυτικά πρότυπα: εξερευνά έτσι περιοχές μουσικής σύλληψης, φιλοσοφίας, κοσμοθεωρίας, τεχνικών και εκφραστικότητας, ριζικά διαφορετικές από κείνες της δυτικής μουσικής, γενικά".

Ανάμεσα στα πολλά ιδιαίτερα γνωρίσματα της "ΝΕΣ", ο γνωστός μουσικολόγος σημειώνει την προϊούσα στροφή προς τις παραδοσιακές ρίζες της ελληνικής μουσικής. "Εδώ και 9.000 χρόνια, αναφέρει, με θαυμαστή συνέχεια και συνέπεια, απαντούν πρώτα 6.500 χρόνια προϊστορικής, συχνά σπουδαίας μουσικής, για να φτάσωμε στην "Κλασική" εποχή της αρχαίας ελληνικής μουσικής, κορυφαία εθνικά και διεθνώς, που με την παρεμβολή τής πολύ μακρύτερης ελληνιστικής και αργότερα παλαιοχριστιανικής μουσικής, θα οδηγήσει σ' άλλη μια σπουδαία κορυφή, σχεδόν 2 χιλιετίες Βυζαντινής εποχής, μαζί με τη θαυμαστή επίσης δημοτική μας μουσική. Κι ενώ παλιότερα οι συντηρητικότερες σχολές χρησιμοποιούν στοιχεία δημοτικά (ή βυζαντινά) "παρείσακτα" μέσα σ' ένα μεταρομαντικό ιδίωμα, ως "φολκλορικές ευκαιρίες", η "ΝΕΣ" εξερευνά την ελληνική μουσική παράδοση σε βάθος, εισδύοντας στα ουσιαστικότερα μυστικά της κι αναδεικνύοντας την πρωτοτυπία της. Το κίνημα τούτο ξεκίνησε δειλά στις αρχές της "ΝΕΣ" και δυναμώνει θετικά όσο περνά ο καιρός, με αφετηρίες την αρχαία Ελλάδα (Ξενάκης, Λογοθέτης), τη βυζαντινή (Αδάμης, Βασιλειάδης, Τερζάκης) και σε πολύ περισσότερους συνθέτες τη δημοτική μουσική (Μαμαγκάκης, Δραγατάκης κ. ά.)".

Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ