Η καραμέλα της "κακοδαιμονίας" του δημόσιου τομέα συνολικά, και των ΔΕΚΟ ειδικότερα - μία από τις πλέον αγοραίες προσεγγίσεις του όλου θέματος για να διευκολυνθεί η διαδικασία ιδιωτικοποίησής τους - περιφέρεται στη σφαίρα των συνειδήσεών μας, από τις αρχές σχεδόν της προηγούμενης δεκαετίας. Από τότε, δηλαδή, που με τη μέθοδο των "κρατικοποιήσεων" είχε ολοκληρωθεί το "ξελάσπωμα" εκπροσώπων της αφρόκρεμας της μεταπολεμικής αστικής τάξης (Ανδρεάδηδες, Ωνάσηδες, Τσάτσοι, Μποδοσάκηδες κ. ο. κ.), που αφού είχαν κατακλέψει τις επιχειρήσεις τους, τις παρέδωσαν στο δημόσιο. Από τότε, δηλαδή, που και στην Ελλάδα καταστρώνονταν "επί χάρτου" τα επόμενα βήματα για την ανασυγκρότηση του καπιταλισμού.

Οταν τον Ιούνη του 1987 ο Κ. Σημίτης με την ιδιότητα του υπουργού Εθνικής Οικονομίας διατυμπάνιζε ότι "για την κακοδαιμονία των ΔΕΚΟ δε φταίει το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς, αλλά η πολιτική που εφαρμοζόταν για χρόνια", έλεγε τη μισή αλήθεια. Αλλά, όταν την ίδια εποχή κατακεραύνωνε τον τότε πρόεδρο του ΣΕΒ Θ. Παπαλεξόπουλο,που ορθά - κορφά (χωρίς να υπολογίζει τους συσχετισμούς εκείνης της εποχής) αξίωνε ιδιωτικοποιήσεις, λέγοντας ότι "το ιδιοκτησιακό καθεστώς αποτελεί εγγύηση για δικαιότερη κατανομή της εξουσίας και πόρων στην κοινωνία" και ότι "ο εκσυγχρονισμός και η ανάπτυξη των ΔΕΚΟ θα γίνει χωρίς αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος", είναι φανερό ότι έλεγε ψέματα. Αλλοι ήταν οι απώτεροι κυβερνητικοί στόχοι, όμως το μαζικό λαϊκό κίνημα και η αποφασιστική αντίθεση του συνόλου των εργαζομένων στα σχέδια ξεπουλήματος εξανάγκαζε τους κυβερνώντες να ακολουθήσουν "ηπιότερους" ρυθμούς από εκείνους που απαιτούσαν οι μεγαλοεπιχειρηματίες.

Η αστική τάξη της χώρας, οι εκπρόσωποι δηλαδή της θεωρίας της Ψωροκώσταινας, για το τελευταίο που ενδιαφέρονταν, αμέσως μετά τον πόλεμο, ήταν οι μεγάλες επενδύσεις. Η χαμηλή βεβαίως συσσώρευση κεφαλαίων, αλλά κύρια η ανυπομονησία να αποσπάσουν, όσο γίνεται γρηγορότερα, τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη, "ανάγκασε" το δημόσιο να προχωρήσει στην ίδρυση των μεγάλων ΔΕΚΟ. Επιχειρήσεις, που εν πολλοίς θα δημιουργούσαν τις αναγκαίες για τη δραστηριότητα του κεφαλαίου υποδομές και θα εξασφάλιζαν ορισμένους από τους στοιχειώδεις όρους αναπαραγωγής φτηνής εργατικής δύναμης. Στον τρόπο όμως που οικοδομήθηκαν οι επιχειρήσεις αυτές, όπως επίσης στα κριτήρια λειτουργίας και αποδοτικότητάς τους τις επόμενες δεκαετίες, μπορεί και πρέπει να αναζητήσει κανείς τις ρίζες της κακοδαιμονίας τους. Μια κακοδαιμονία, στην οποία αν συνυπολογίσουμε την πολιτική που ακολούθησαν απέναντι στις ΔΕΚΟ οι εκάστοτε κυβερνώντες, με ευκρίνεια βλέπουμε τα αίτια και τους ενόχους για την κατάσταση που ταλανίζει σήμερα ολόκληρο το δημόσιο τομέα.

Η σφραγίδα της "κακοδαιμονίας" στη ΔΕΗ,για παράδειγμα, μπήκε από το 1950, όταν η ίδρυσή της αποφασίστηκε από τις ΗΠΑ,ανατέθηκε στην αμερικανική ΕΜΠΑΣΚΟ και καθορίστηκε από τη σύμβαση του ελληνικού δημοσίου με την αμερικανική εταιρία. Ενα χρόνο πριν, η δημιουργία του ΟΤΕ σημαδεύτηκε από την παρέμβαση Πιουριφόι,που πρακτόρευε τα συμφέροντα της ΙΤΤ στην Ελλάδα και της Φρειδερίκης που ενδιαφερόταν για τη ΖΗΜΕΝΣ.Το ίδιο, ή κάτι παρόμοιο, έγινε και με τις άλλες επιχειρήσεις, εκτός βέβαια από εκείνες που ως "κόκαλο" άφησαν στο δημόσιο αργότερα διάφοροι "διαπρεπείς"... μεγιστάνες. Οσο κι αν τα παραπάνω μπορεί να φαντάζουν σαν παρελθοντολογία, αποτελούν μια πραγματικότητα, η σημαντικότητα της οποίας προσδιόρισε όλες τις πλευρές των εξελίξεων στις ΔΕΚΟ από τη δεκαετία του '50 μέχρι σήμερα.

Είναι φανερό ότι γύρω από τις ΔΕΚΟ όλα αυτά τα χρόνια έχει στηθεί ένα τρελό πανηγύρι υπερκερδών για το μεγάλο κεφάλαιο. Οι εργαζόμενοι της χώρας στο σύνολό τους, με πρώτους και καλύτερους τους απασχολούμενους στις επιχειρήσεις αυτές, έχουν προσφέρει ανυπολόγιστους πόρους, οι οποίοι εύκολα υπολογίζονται, απλά και μόνο με τα επίσημα μεγέθη όλων των δεικτών των ΔΕΚΟ. Βέβαια, σημαντικό μέρος από τους πόρους αυτούς, στα χέρια των εκάστοτε κυβερνώντων, γίνονταν και γίνονται "παροχές" "μελέτες", "προμήθειες", "έργα", "επενδύσεις" κλπ., που αποκλειστικό στόχο είχαν και έχουν να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα, τόσο στη χώρα όσο και το εξωτερικό.

Δεν είναι μόνο αυτό. Μέσω των ΔΕΚΟ για πολλά χρόνια και στο όνομα δήθεν της "κοινωνικής πολιτικής" εξυφαίνονταν και επιβάλλονταν πολιτικές οικονομικής - και όχι μόνο - αφαίμαξης των επιχειρήσεων αυτών. Από αυτή την άποψη καλό είναι να έχουμε υπόψη μας όχι μόνο τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια χρέη των μεγαλοεπιχειρηματιών, που με ευθύνη των κυβερνήσεων ποτέ δεν πληρώθηκαν στις ΔΕΚΟ. Αντίστοιχα είναι τα ποσά που το ίδιο το δημόσιο, οι διάφορες κυβερνήσεις δηλαδή, επισυσσώρευσαν, κατά καιρούς, σε βάρος των ΔΕΚΟ. Μια τακτική που επακόλουθο είχε την εξώθηση των ΔΕΚΟ σε υπέρμετρο δανεισμό, από το εσωτερικό στην αρχή, από το εξωτερικό στη συνέχεια. Πολιτικές, που με σειρά τους οδήγησαν στα γνωστά και μεγάλα ελλείμματα, τα οποία ξεδιάντροπα τώρα επικαλούνται όσοι έχουν βάλει στο μάτι τις ΔΕΚΟ.

Η γιγάντωση των επιχειρήσεων αυτών αποτέλεσε το έδαφος για τη δημιουργία των ρουσφετολογικών μηχανισμών,που με κάθε τρόπο και ποικίλες μορφές εκμεταλλεύτηκαν οι διαφόρων απόχρωσης κυβερνήσεις. Και εδώ δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο το κατά δεκάδες χιλιάδες "βόλεμα" των ημετέρων. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και παίζει η συστηματική προσπάθεια των κυβερνώντων για εφ' όρου ζωής ομηρία ολόκληρων οικογενειών, που με το ρουσφέτι καταφέρνουν να λύνουν το στοιχειώδες δικαίωμα για εργασία, ή η υποταγή πολλαπλάσιων που βλέπουν διέξοδο στο ρουσφέτι που ΘΑ γίνει. Την ίδια στιγμή, όπλο στα χέρια εκείνων που βρίσκονται στη διακυβέρνηση, αποτελεί ο εκμαυλισμός των συνειδήσεων, αλλά και η κατασυκοφάντηση εκείνων που βρέθηκαν να απασχολούνται στο δημόσιο τομέα, των υπόλοιπων εργαζομένων και των ανέργων.

Η κατάσταση στην οποία σήμερα βρίσκονται όλες οι ΔΕΚΟ κάθε άλλο παρά μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική. Αντίθετα, για πολλές από αυτές θα έπρεπε να ζητηθούν πολιτικές - και όχι μόνο - ευθύνες από όλους εκείνους που βρέθηκαν κατά καιρούς στην εξουσία. Ακόμα και ο ΟΤΕ που υποτίθεται πως αποτελεί την πλέον θετική εκδοχή και τη βιτρίνα των ΔΕΚΟ,μια οικονομοτεχνική ανάλυση θα αποδείκνυε ότι "όφειλε" να παρουσιάζει εντελώς διαφορετική εικόνα... Αλλο βέβαια οι παραπάνω αλήθειες και εκ διαμέτρου αντίθετη η "εκσυγχρονιστική" προσπάθεια - από όποιο κόμμα κι αν αυτή εκπορεύεται - να ταυτιστεί η "κακοδαιμονία" με τον ιδιοκτησιακό χαρακτήρα των επιχειρήσεων αυτών.

Το παράδειγμα του ΟΤΕ είναι πασίγνωστο. Παρά το γεγονός ότι για δεκαετίες οι κυβερνήσεις ακολουθούσαν μια πολιτική αγκίστρωσής του στα ξένα πολυεθνικά μονοπώλια. Αν και εμποδίστηκε την προηγούμενη δεκαετία να παράγει τεχνογνωσία. Αν και υπονομεύτηκε η υπόθεση του εργοστασίου της ΕΛΒΗΛ. Αν και τον "πάντρεψαν" με την ΙΝΤΡΑΚΟΜ και τη ΖΗΜΕΝΣ. Αν και του απαγόρευσαν να μπει στην αγορά της κινητής τηλεφωνίας. Αν και επί δεκαετίες αποτέλεσε στίβο ρουσφετολογικής αναμέτρησης ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. Αν και... τόσα και τόσα άλλα, η επιχείρηση κατάφερε να έχει ετησίως εκατοντάδες δισεκατομμύρια κέρδη, να κάνει επενδύσεις τρισεκατομμυρίων. Κι αυτά βέβαια έγιναν ενόσω η επιχείρηση αποτελούνταν από μία μετοχή - όπως αρέσκονταν να λένε πριν ελάχιστα χρόνια οι εκπρόσωποι του ΠΑΣΟΚ - που τώρα τη "μετοχοποιούν".

Πάνω - κάτω έτσι έγινε με όλες τις ΔΕΚΟ. Ανάλογα με τους κάθε φορά στόχους της άρχουσας τάξης, ενισχυόταν ή υπονομευόταν η λειτουργία τους. Ανάλογα με τους σκοπούς που ήθελαν να εξυπηρετήσουν οι κυβερνώντες, τις "κανάκευαν" ή τις "κατασυκοφαντούσαν", προσδιορίζοντας τα αντίστοιχα κριτήρια αποδοτικότητάς τους. Η πολιτική που ακολούθησαν όλα αυτά τα χρόνια αποδείχτηκε μια καλοστημένη μηχανή συστηματικής προσέγγισης των στρατηγικών στόχων του κεφαλαίου, που αυτοί γνώριζαν καλύτερα από τον οποιοδήποτε άλλο: Μόλις ολοκληρωθεί ο κύκλος για τον οποίο δημιουργήθηκαν, να παραδοθούν σε αυτούς που κατά τη δική τους αντίληψη και φιλοσοφία είναι οι "φυσικοί ιδιοκτήτες" τους, δηλαδή στους εκπροσώπους του κεφαλαίου.

Αυτή είναι η σημερινή "κακοδαιμονία" και το κακό ριζικό των ΔΕΚΟ. Ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους σαν μονοπώλια που δημιουργήθηκαν με επενδύσεις κεφαλαίων, τα οποία με νόμους και διατάγματα αποσπάστηκαν από το σύνολο του λαού, και αφού έχουν αποκτήσει ένα ικανοποιητικό βαθμό απόδοσης, μπορούν - μέσω της ιδιωτικοποίησης, της εκποίησης, της παραχώρησης, ή της "μετοχοποίησης" - να προσφέρουν απευθείας κέρδη στους μεγαλοεπιχειρηματίες. Αλλωστε, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σ' αυτή τη φάση το υπερσυσσωρευμένο σε όλο και λιγότερα χέρια κεφάλαιο, είναι ο εντοπισμός και εξασφάλιση τομέων προσοδοφόρων τοποθετήσεων. Οι ιδιωτικοποιήσεις, από αυτή την άποψη, αποτελούν πεδίο... υπερκερδών λαμπρό! Ολα τα άλλα τα... δεισιδαιμονικά αποτελούν απλά το προπέτασμα καπνού, πίσω από το οποίο θέλουν να καμουφλάρουν την ειλημμένη τους απόφαση να ξεπαστρέψουν τις Δημόσιες Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας.

Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ