Αποτελεί κοινή διαπίστωση πλέον από όλες τις πολιτικές δυνάμεις, μη εξαιρουμένης και της ίδιας της κυβέρνησης, ότι το 2ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ), γνωστό περισσότερο και ως πακέτο Ντελόρ, πάει από το κακό στο χειρότερο.

Ενώ τις μέρες αυτές κλείνουν τέσσερα χρόνια εφαρμογής του προγράμματος - άρχισε να εφαρμόζεται από το 1994 - και ενώ απομένουν ακόμα δύο για να ολοκληρωθεί, έχει πραγματοποιηθεί μόλις το 35% των προγραμματισμένων επενδύσεων, έναντι 65%-70% που θα έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί. Για να είναι δηλαδή συνεπής η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει, θα πρέπει κατά την περίοδο 1998-1999 να πραγματοποιήσει το υπόλοιπο 65% του συνολικού έργου, πράγμα πολύ δύσκολο έως αδύνατο. Σημαντικά τομεακά προγράμματα για την ανεργία, την παιδεία, το Εθνικό Κτηματολόγιο, τον πολιτισμό - τουρισμό, τον εκσυγχρονισμό των ταχυδρομείων, την υγεία - πρόνοια κλπ. πάνε από το κακό στο χειρότερο. Σημαντικά έργα, όπως είναι το Μετρό της Αθήνας και το αεροδρόμιο των Σπάτων, έχουν βουλιάξει σε δίνες, καθώς οι εργολάβοι - μεγάλες πολυεθνικές στο χώρο των κατασκευών - εκβιάζουν απροκάλυπτα και, επικαλούμενοι υπαρκτά και ανύπαρκτα προβλήματα, απαιτούν και πετυχαίνουν αναθεώρηση των αρχικών συμβάσεων, κάτι που μεταφράζεται σε επιπλέον κέρδη δεκάδων και εκατοντάδων δισ. για τους ίδιους και αντίστοιχη επιβάρυνση του δημοσίου και φυσικά της τσέπης των εργαζομένων που πληρώνουν τα έργα αυτά.

Οι σημαντικές χρονικές υστερήσεις και τα πολύ μεγάλα προβλήματα, κυρίως χρηματοοικονομικά, για την υλοποίηση του μεγαλεπήβολου εγχειρήματος "μεγάλα έργα" είναι εξόφθαλμες. Το ερώτημα όμως που προκύπτει είναι γιατί τα έργα "δεν τρέχουν". Σοβαρή απάντηση στο ερώτημα αυτό, δεν έχουν δώσει ούτε η κυβέρνηση ούτε και η ΝΔ, η οποία παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις όποιες εξελίξεις. Και οι δύο συμφωνούν και υποστηρίζουν ότι η κύρια αιτία των καθυστερήσεων εντοπίζεται στην αδυναμία της δημόσιας διοίκησης να προωθήσει ένα τόσο σημαντικό έργο, όπως το ΚΠΣ, συνολικού ύψους 19 δισ. ECU ή 5,7 τρισ. δραχμών. Αν στην καθόλου πειστική αυτή επιχειρηματολογία - και θα αποδείξουμε στη συνέχεια γιατί - προσθέσουμε και την κριτική της ΝΔ, ότι τα έργα δεν προχωρούν επειδή το ΠΑΣΟΚ... είναι ανίκανο, καθώς και την κριτική του ΠΑΣΟΚ ότι η ΝΔ καθυστέρησε να καταθέσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις προτάσεις του προγράμματος για την περίοδο 1994-1999, τότε εξαντλείται και η επιχειρηματολογία τους για την κακοδαιμονία των "πακέτων". Και οι δύο πολιτικές δυνάμεις αποφεύγουν να θίξουν το μείζον θέμα της εισβολής των ιδιωτικών γραφείων στη διοικητική και θεσμική δομή του ΚΠΣ. Και αποφεύγουν να το θίξουν, επειδή είναι οι ίδιες οι οποίες έβαλαν τους ιδιώτες από την πόρτα στα χρυσοφόρα κοινοτικά προγράμματα. Το τι επακολούθησε όλα αυτά τα χρόνια, είναι κάτι που έχει σχέση με ιστορίες καθημερινής τρέλας, καθώς τα μεν έργα έχουν ουσιαστικά βαλτώσει, αλλά οι επίδοξοι διαχειριστές ιδιώτες έχουν κυριολεκτικά θησαυρίσει. Η ιστορία των κοινοτικών προγραμμάτων αποδεικνύεται τελικά μία ιστορία μικρών και μεγάλων σκανδάλων.

Αφού το "κακό" δημόσιο δεν ήταν σε θέση να προχωρήσει την υλοποίηση τόσο σημαντικών προγραμμάτων, θα πρέπει να καλέσουμε την υγιή ιδιωτική πρωτοβουλία για να φέρει σε πέρας μια τέτοια δύσκολη αποστολή. Αυτό σκέφτηκαν και έπραξαν οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, οι όποιες προχώρησαν σε προσκλητήριο ιδιωτών εθνοσωτήρων. Οι οποίοι έσπευσαν - παραγκωνίστηκαν για την ακρίβεια - να διαχειριστούν τα κοινοτικά προγράμματα, αλλά όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, όχι για το καλό της πατρίδας, αλλά για το καλό της δικής τους τσέπης.

Την περίοδο λοιπόν 1990-1997 συντελούνται τα εξής επικίνδυνα και τραγελαφικά:

• Η κυβέρνηση της ΝΔ εισάγει το θεσμό των ενδιάμεσων φορέων. Πρόκειται για ιδιωτικά γραφεία, τα οποία αναλαμβάνουν τη διαχείριση των κεφαλαίων που αφορούν τα κοινοτικά προγράμματα. Μιλάμε φυσικά για διαχείριση δισεκατομμυρίων ή και δεκάδων δισ. δραχμών.
• Μετά από απαιτήσεις και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εισάγεται ο θεσμός των Συμβούλων Διαχείρισης. Πρόκειται για ιδιωτικά και πάλι γραφεία, που προσλαμβάνονται από το δημόσιο για υποβάλουν εκθέσεις και προτάσεις για την πορεία των έργων, την καλύτερη διαχείριση των πόρων, την επιτάχυνση των προγραμμάτων κλπ.
• Οι Τεχνικοί Σύμβουλοι είναι ιδιωτικές τεχνικές εταιρίες, που προσλαμβάνονται από το δημόσιο για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε τεχνικής φύσης προβλήματα.
• Τα Συμβούλια Ελέγχου Ποιότητας. Οι ιδιωτικοί αυτοί σύμβουλοι αποφαίνονται για την ποιοτική αρτιότητα των έργων. Αν δηλαδή οι εργολάβοι έχουν χρησιμοποιήσει σωστές αναλογίες υλικών, την αντοχή των έργων κλπ.
• Οι Αξιολογητές. Οι ιδιώτες αυτοί γνωμοδοτούν και αξιολογούν για το εάν πέτυχαν οι στόχοι του κάθε προγράμματος.
• Οι διαφημιστές. Στα πλαίσια της νέας επικοινωνιακής πολιτικής, η κυβέρνηση έκρινε ότι το έργο του ΚΠΣ θα πρέπει να διαφημιστεί αναλόγως. Στο πρόγραμμα της Τεχνικής Βοήθειας προβλέπονται σημαντικά κονδύλια για διαφήμιση στις εφημερίδες και την τηλεόραση, καθώς και άλλα κονδύλια για τη χρηματοδότηση δημοσιογράφων, που έχουν αναλάβει το ρόλο εξωραϊσμού του κυβερνητικού έργου.
• Η Μονάδα Οργάνωσης και Διαχείρισης (ΜΟΔ), η οποία χαρακτηρίστηκε το σκάνδαλο των σκανδάλων. Δημιουργήθηκε μετά από φορτικές πιέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με στόχο τον παραγκωνισμό του επιτελικού ρόλου της Δημόσιας Διοίκησης, τον οποίο αναλαμβάνει πλέον η ΜΟΔ. Ενάμιση περίπου χρόνο μετά τη δημιουργία της, έχει να επιδείξει ανύπαρκτο έργο, καθώς μέχρι σήμερα η όλη δραστηριότητά της έχει εξαντληθεί στη διενέργεια... διαγνωστικών μελετών. Να προσλαμβάνει δηλαδή ιδιωτικές εταιρίες και να κάνουν μελέτες για τη μέχρι σήμερα πορεία των έργων. Προσλήψεις για τις οποίες πολλά ακούγονται!
• Οι Πρότζεκτ Μάνατζερ (Διευθυντές Σχεδίου). Πρόκειται για μεγάλα μελετητικά γραφεία από το εξωτερικό, συνήθως παραρτήματα τραπεζών, που έχουν προσληφθεί για την επίβλεψη όλων των μεγάλων έργων (μετρό Αθήνας, αυτοκινητόδρομοι Αθήνας - Πάτρας, Εγνατία κλπ.) έναντι ιδιαίτερα υψηλής αμοιβής.
• Οι μελετητές περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Πρόκειται για ιδιωτικά γραφεία που αναλαμβάνουν τη σύνταξη μελετών για τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν στο περιβάλλον από την κατασκευή των έργων.
• Η μηχανοργάνωση του ΚΠΣ. Ενώ έχουν διέλθει τα 2/3 του χρόνου πραγματοποίησης του ΚΠΣ, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ανέθεσε στο ΚΕΠΕ και σε εταιρία του Γ. Κανδαλέπα, πρώην συνεργάτη του υπουργού Εθνικής Οικονομίας Γ. Παπαντωνίου, τη μελέτη του έργου μηχανοργάνωσης του ΚΠΣ. Οπως μάλιστα κατάγγειλαν παράγοντες του ΚΕΠΕ, τους τέθηκε σαν όρος από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, για να υποβάλουν προσφορά, να συνεργαστούν με ιδιωτική εταιρία.
• Και τέλος για να ολοκληρώσουμε την εικόνα ιδιωτικοποίησης του ΚΠΣ, θα πρέπει να αναφέρουμε τους εργολάβους και τους ιδιώτες. Οι μεν εργολάβοι αναλαμβάνουν να κατασκευάσουν τα έργα που τελούν υπό την αιγίδα του δημοσίου (π. χ. οδικός άξονας Πάτρα - Αθήνα - Θεσσαλονίκη) κάτω από διαδικασίες διαγωνισμών, που από πολλές πλευρές έχουν χαρακτηριστεί διάτρητες. Οι δε ιδιώτες εκτελούν έργα για λογαριασμό τους, με εθνική και κοινοτική χρηματοδότηση.

Είναι προφανές ότι όταν θελήσει κάποιος να εξετάσει τους λόγους της στασιμότητας των έργων και προγραμμάτων του ΚΠΣ, δεν μπορεί να το κάνει χωρίς να εξετάσει το ρόλο της "ιδιωτικής πρωτοβουλίας". Η οποία έχει κυριολεκτικά αλυσοδέσει τα προγράμματα. Και μιλάμε για εκατοντάδες εταιρίες ιδιωτών, που... προσφέρουν τις υπηρεσίες τους έναντι αδρής αμοιβής. Και το τραγελαφικό είναι ότι οι ιδιωτικές αυτές εταιρίες έχουν αλληλοκαλυπτόμενους ρόλους. Ετσι είναι αδιευκρίνιστο πού ξεκινούν και πού σταματούν τα όρια ευθύνης των ενδιάμεσων φορέων, των συμβούλων διαχείρισης και των αξιολογητών. Και ποια είναι η σχέση των τελευταίων με τις Επιτροπές Παρακολούθησης των έργων, όπου συμμετέχουν υπάλληλοι του δημοσίου και Κοινοτικοί; Η σημερινή διοικητική, εποπτική δομή του ΚΠΣ δίνει την εντύπωση ότι βάλθηκαν να βάλουν ιδιώτες στα έργα, οι οποίοι όμως δεν έχουν να παρουσιάσουν και σπουδαίο έργο. Αντίθετα εισπράττουν δισ. δραχμές, διαχειρίζονται δεκάδες και εκατοντάδες δισ. δραχμές (μίλησε κανείς για διαπλεκόμενα;), αλλά ελάχιστα βλέπουν το φως της δημοσιότητας, επειδή τα μεγάλα ΜΜΕ έχουν συμφέρον από μια τέτοια αντιμετώπιση των δημοσίων έργων. Και προκύπτει το τραγελαφικό, εκείνοι που καταγγέλλουν το σπάταλο και διεφθαρμένο δημόσιο να το αρμέγουν, προσφέροντας κυριολεκτικά αέρα. Οσοι επιτέθηκαν κατά της δημοσίας διοίκησης, προκειμένου να δικαιολογήσουν την αχαλίνωτη ιδιωτικοποίηση των έργων του ΚΠΣ, διαπιστώνουν σήμερα τα αντίθετα αποτελέσματα. Η ιδιωτικοποίηση αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες της διαφθοράς, εκτροφείο σκανδάλων και βαλτώματος των έργων.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ