Μαύρες σελίδες στην ιστορία της ανθρωπότητας εξακολουθεί να γράφει μία από τις χειρότερες μορφές εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο: η δουλεία. Παρά τα επιτεύγματα του σύγχρονου πολιτισμού, τις προόδους της τεχνολογίας, το δουλεμπόριο εξακολουθεί να υφίσταται σε κάθε ήπειρο της υφηλίου, με τα θύματά της να ανέρχονται - σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς της οργάνωσης "Διεθνής Κατά της Δουλείας" - σε πάνω από 200.000.000 άτομα.

Από το Χαρτούμ μέχρι την Καλκούτα, από τη Βραζιλία μέχρι το Μπαγκλαντές, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε συνθήκες απόλυτης σκλαβιάς. Η διεθνής ειδησεογραφία φέρνει κάθε τόσο ανατριχιαστικές ιστορίες δουλείας:

- Εκατομμύρια παιδιά στη Νοτιοανατολική Ασία πωλούνται και αγοράζονται από "μεσάζοντες εργοδότες", για να τροφοδοτήσουν τις μηχανές του κέρδους, που υπακούουν στις άνομες "αγορές" της αναγκαστικής πορνείας, της ακούσιας εργασίας σε εργοστάσια ή βιοτεχνίες.

- Εκατοντάδες χιλιάδες Νότιοι Σουδανοί, στην πλειοψηφία τους χριστιανοί ή ανιμιστές, είναι σκλάβοι σε σπίτια ισλαμιστών του βορρά σε συνθήκες κόλασης.

- Αλλοι τόσοι παρελαύνουν στα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα της Μαυριτανίας για να υπηρετήσουν τους μουσουλμάνους "αφέντες".

- Χιλιάδες Αϊτινοί απάγονται και εργάζονται για ένα ξεροκόμματο στις φυτείες ζαχαροκάλαμου της "Δομινικανής Δημοκρατίας", εκατοντάδες Λατινοαμερικανοί εργάζονται επί 17 ώρες για λίγα δολάρια στα εργοστάσια ή τις βιοτεχνίες των περιβόητων "Ζωνών Ελευθέρου Εμπορίου".

Γνωστές, λοιπόν, λίγο - πολύ στους περισσότερους οι προσωπικές ιστορίες του Αμπντούλ από το Μπαγκλαντές, ή της Μερσέντες από το Μεξικό, των οποίων τα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής τους στροβιλίζονται γύρω από τις περιπέτειες της αναγκαστικής εργασίας, τον υποχρεωτικό γάμο, τον εξανδραποδισμό λόγω απλήρωτων χρεών, την αναγκαστική εργασία ή την εξώθηση παιδιών στην πορνεία.

Λιγότερο, ωστόσο, γνωστές είναι οι τύχες των Σουδανών του νότου ή ο εξανδραποδισμός των μαύρων στη Μαυριτανία. Τα δικτατορικά ή αυταρχικά καθεστώτα του Χαρτούμ και της Νουκσάι καταγράφουν στο ενεργητικό τους γεγονότα που γυρίζουν πίσω στις μελανές μνήμες των σκλαβοπάζαρων, των γενεών δούλων που υπηρετούν εφ' όρου ζωής αφέντες, λόγω διαφορετικής απόχρωσης στο χρώμα δέρματος ή εξαιτίας διαφορετικής θρησκείας... Εκεί, πολύ συχνά οι σύγχρονες ιστορίες σκλαβιάς διαιωνίζονται από τα διαπλεκόμενα συμφέροντα σύγχρονων δικτατόρων και πολυεθνικών του πετρελαίου ή των βιομηχανιών πολεμικού υλικού.

Στη Μαυριτανία, το σύγχρονο δουλεμπόριο είναι πρακτική αιώνων. Μία αισχρή συναλλαγή ανθρώπων που αντιμετωπίζονται ως ρομπότ, ως πράγματα. Τα σκλαβοπάζαρα της Μαυριτανίας είναι μία αγορά με "υψηλή κινητικότητα" και κωδικοποιημένες πρακτικές αγοραπωλησίας ανθρώπων.

"Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες μαύρων σκλάβων που παραμένουν υπό την κατοχή αφεντάδων, που υπόκεινται στην πλήρη θέληση αυτών, που εργάζονται αμισθί επί ώρες, χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση και κανένα απολύτως πολιτικό δικαίωμα. Η μόνη τους ελπίδα να ξεφύγουν από τη μοίρα του σκλάβου είναι η απόδραση με τίμημα την ίδια τους τη ζωή", αναφέρεται σε πρόσφατη έκθεση της οργάνωσης "Παρατηρητήριο της Αφρικής".

Η ιστορία αυτή ξεκινά από το 1400 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Και αυτό, παρά το διάταγμα του Προέδρου Μοχάμεντ Κχούνα Ουλντ Χαϊντάλαχ (5 Ιούλη 1980), με το οποίο υποτίθεται ότι καταργούνταν η δουλεία, για τρίτη φορά στην ιστορία αυτής της πολυτάραχης χώρας. Οπως, όμως, σχολιάζουν εκπρόσωποι του "Παρατηρητηρίου της Αφρικής", το προεδρικό διάταγμα δεν ήταν παρά μία πρακτική δημοσίων σχέσεων, με σκοπό την εκτόνωση των εσωτερικών ή των έστω και μεμονωμένων διεθνών αντιδράσεων για την ύπαρξη σκλάβων στη χώρα.

Η ομάδα "Ελ Χορ", που συγκροτείται από τους λεγόμενους χαρατίνες, πρώην σκλάβους, εξηγεί πως το τρίτο κατά σειρά διάταγμα για την κατάργηση της δουλείας στη Μαυριτανία δεν οφειλόταν στη θέληση της πολιτικής εξουσίας για εξάλειψη αυτής της απαράδεκτης πρακτικής, καθώς η αφορμή για την έκδοσή του δεν ήταν παρά η αντιπαράθεση που εκδηλώθηκε στη διάρκεια αγοραπωλησίας μίας όμορφης σκλάβας, ονόματι, Μπάρκα, στο Ατάρ της Μαυριτανίας, το Φλεβάρη του 1980. Μετά τις ταραχές που εκδηλώθηκαν εκείνη τη χρονιά, η οργάνωση "Ελ Χορ", που λειτουργούσε με στόχο την παροχή βοήθειας σε άτομα που είχαν γευτεί την πίκρα της σκλαβιάς, τέθηκε εκτός νόμου.

Ομως, η δουλεία δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων παραμένει γεγονός. Σήμερα, στη Μαυριτανία, οι σκλάβοι πωλούνται και αγοράζονται, αλλά με μία διαφορά: χωρίς τη δημοσιότητα και τις απεχθείς συνθήκες ή τις βαριές αλυσίδες των προηγούμενων αιώνων. Το μόνο που ίσως δεν έχει αλλάξει είναι οι πρακτικές "συνετισμού" των σκλάβων: άρνηση τροφής, ξυλοδαρμοί ή έκθεση στο μαρτύριο της "Αγωγής Εντόμου": Είναι τότε που οι αφέντες - τιμωροί γεμίζουν τα αυτιά των ανυπάκουων σκλάβων με δεκάδες μυρμήγκια και στη συνέχεια ταδένουν με πέτρες και σκοινί. Οι ανυπάκουοι γίνονται τυφλά όργανα υπακοής, αφού εκτεθούν, υπό αυτές τις συνθήκες, στον ήλιο μετά από ορισμένες μέρες!

Σήμερα, οι φυλές των μουσουλμάνων βεδουίνων ανταλλάσσουν μεταξύ τους σκλάβους με διάφορα ανταλλάγματα. Οι ονομασίες ευφημισμού εναλλάσσονται ανάλογα με τις περιοχές. Οι σύγχρονοι σκλάβοι δεν αποκαλούνται σήμερα "δούλοι", αλλά "μαθητές" ή "δώρα"! Ο 48χρονος Μουσταφά, μιλώντας σε μέλη του "Παρατηρητηρίου της Αφρικής", θυμάται την περίπτωση του οκτάμηνου βρέφους μίας σκλάβας που δωρίστηκε σε συγγενικό πρόσωπο του αφέντη ως "δώρο" εφ' όρου ζωής, ή τις περιπτώσεις "εσώκλειστων υπηρετών" που εργάζονται 24 ώρες το 24ωρο, χωρίς αμοιβή και χωρίς κανένα απολύτως δικαίωμα. Οι αφέντες τούς συμπεριφέρονται ως σκλάβους, ενώ οι ίδιοι αντιμετωπίζουν τη μοίρα τους ως απολύτως "φυσιολογική", αφού μία ολόκληρη ζωή κανείς δεν τους είπε τίποτε διαφορετικό. Αλλωστε, πολλοί απ' αυτούς γαλουχήθηκαν επί γενεές μέσα σε συνθήκες απόλυτης σκλαβιάς.

Οι πτυχές του σύγχρονου δουλεμπόριου στη Μαυριτανία είναι μάλλον άγνωστες στο ευρύτερο κοινό. Ισως, γιατί οι κάμερες των οπερατέρ ή των φωτογράφων δεν μπορούν να καταγράψουν με ανάγλυφο ή εύγλωττο τρόπο σκηνές από τη ζωή τους. Οι σημερινοί σκλάβοι δε φέρουν αλυσίδες στο κορμί, αλλά στην ψυχή τους. Αυτά τα δεσμά δεν μπορούν να καταγραφούν στις πολύχρωμες σελίδες των περιοδικών ή στις οθόνες των τηλεοράσεων, γιατί δεν είναι ορατά...

Ο πόλεμος ανάμεσα στη δικτατορία του Σουδανού ισλαμιστή στρατηγού αλ Μπασίρ και τους αντάρτες του νότου εξακολουθεί να μαίνεται κάθε μέρα τα τελευταία 15 χρόνια. Ομως, ο πόλεμος αυτός είναι άγνωστος για την πλειοψηφία της διεθνούς κοινότητας. Πόσο μάλλον, η τύχη των εκατομμυρίων θυμάτων του...

Σε τουλάχιστον 5.000.000 καταμετριούνται οι Σουδανοί του νότου (κυρίως χριστιανοί ή ανιμιστές) που εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους λόγω του πολέμου. Πολλοί απ' αυτούς βρέθηκαν να υπηρετούν ως σκλάβοι στα σπίτια των μουσουλμάνων του βορρά. Αλλα δύο εκατομμύρια έχασαν τις ζωές τους από τα πυρά του πολέμου ή σιτοδεία.

Ο εξανδραποδισμός των νότιων Σουδανών αποτελεί σημαντικό μέρος της καταπίεσης του καθεστώτος αλ Μπασίρ. Ερευνητές της οργάνωσης "Συνασπισμός κατά της Σκλαβιάς στη Μαυριτανία και στο Σουδάν" (CASMAS) έγιναν αυτόπτες μάρτυρες των όσων διαδραματίζονται σήμερα στο νότιο της μεγαλύτερης αφρικανικής χώρας, το Σουδάν. Μία συνήθης αποστολή σύγχρονων δουλεμπόρων περιγράφεται μέσα σε λίγες προτάσεις μέλους της οργάνωσης "CASMAS": Εφιπποι βόρειοι μουσουλμάνοι σχηματίζουν ομάδες, εισβάλλουν σε χωριά του νότου, κατακαίουν σπίτια, σφάζουν συνήθως τους άνδρες και εξανδραποδίζουν τις γυναίκες και τα παιδιά.

Τα θύματα αλλάζουν ονόματα, θρησκεία, ταυτότητα. Υποχρεώνονται σε κάθε είδους ευτελισμό. Βιάζονται στην ψυχή και στο σώμα.Μέλος της οργάνωσης "Διεθνής Χριστιανική Αλληλεγγύη" έγινε αυτόπτης μάρτυρας σκηνών φρίκης στη διάρκεια πρόσφατης αποστολής απελευθέρωσης σκλάβων στο νότιο Σουδάν:

"Μικρά παιδιά δεμένα ανά τρία ή τέσσερα σέρνονταν πίσω από τα άλογα. Εφηβοι και γυναίκες, δεμένοι, περπατούσαν προς τους μακρινούς τόπους αιχμαλωσίας με τα πράγματά τους στο κεφάλι, έχοντας αφήσει πίσω άνδρες, αρρώστους και καμένα σπίτια. Χαρακτηριστικά τα όσα είδαμε στο χωριό, Νιαμλέλ, μετά από επιδρομή ανδρών του σουδανικού καθεστώτος. Η πρόσβαση στην περιοχή ήταν απαγορευμένη. Οταν καταφέραμε να φθάσουμε δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε στα μάτια μας: Ολα ήταν καμένα. Τα σπίτια κατεστραμμένα. Ο κόσμος ήταν ακόμη τρομοκρατημένος, αρκετές μέρες μετά την επίθεση. Μιλήσαμε με τους κατοίκους. Πολλοί από τους γείτονές τους είχαν δολοφονηθεί μπροστά στα μάτια τους, άλλοι είχαν απαχθεί κι άλλοι είχαν καταφέρει να κρυφτούν ανάμεσα στα ψηλά χόρτα. Διαπιστώσαμε ότι στα τέλη του 20ού αιώνα η σκλαβιά εξακολουθεί να υπάρχει"...

Η δουλεία θα εξακολουθήσει να υπάρχει όσο οι εκτάσεις του νότου αδειάζουν από τους ανθρώπους του, για να μετατραπούν είτε σε πεδία μάχης, είτε σε διυλιστήρια πολυεθνικών πετρελαίου. Χαρακτηριστικά τα σχέδια της καναδικής εταιρίας "Αράκις" σε περιοχή του νότιου Σουδάν, όπου υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου που εκτιμώνται σε 3,5 δισ. βαρέλια. Μετά το άδοξο τέλος της συνεργασίας της "ΑΡΑΚΙΣ" με την καλιφορνέζικη "OCCIDENTAL", η καναδική πετρελαϊκή εταιρία εξασφάλισε τελικώς τα σχέδια για εκμετάλλευση του μαύρου χρυσού στο νότιο Σουδάν, επικυρώνοντας τη συνεργασία της με δύο πετρελαϊκές εταιρίες από την Κίνα και τη Μαλαισία. Εάν όλα πάνε καλά, τότε μέχρι το 1999 θα παράγονται 150.000 βαρέλια πετρέλαιο την ημέρα, γεγονός που θα γεμίσει τα ταμεία των φανατικών μουσουλμάνων δικτατόρων του Χαρτούμ και θα εξασφαλίσει τη συνέχιση της δουλείας χιλιάδων αμάχων στο νότο.

Η μόνη ελπίδα φαίνεται να υπάρχει στον αγώνα του "Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού του Σουδάν" (SPLA), αλλά και στο συντονισμό των ανταρτών με τις οργανώσεις των Σουδανών του βορρά, που αντιτίθενται στη στυγνή δικτατορία του Αλ Μπασίρ. Ισως, η θετική έκβαση αυτής της σύγκρουσης να είναι η μόνη που θα λύσει κάποτε τα δεσμά των σκλάβων του νότου και των φτωχών θυμάτων του ελ Μπασίρ στο βορρά. Για όσο τουλάχιστον οι σύγχρονες κοινωνίες του "Πρώτου Κόσμου" εξακολουθούν να εθελοτυφλούν μπροστά στο καρκίνωμα της δουλείας και πολλαπλής εκμετάλλευσης φτωχότερων κοινωνιών.

Δ. ΟΡΦΑΝΑΚΗ