Σατούρνο ονόμασαν οι οπαδοί του ημιθέου Ηρακλή,ιδρυτές του Λάτιου - οι κατοπινοί Ρωμαίοι - τον δικό τους Κρόνο (προστάτη της αμπέλου, της σποράς), προς τιμήν του οποίου καθιέρωσαν την αντίστοιχη των ελληνικών Κρονίων βδομαδιάτικη γιορτή τους (μετά τη σπορά του σταριού, το Δεκέμβρη). Τα Σατουρνάλια,όπως και οι αρχαιοελληνικές διονυσιακές γιορτές, συνοδεύονταν με κρασοκατανύξεις, μεταμφιέσεις, τραγούδια (ίσως με τους σατούρνιους λεγόμενους, "άκομψους", "τραχείς" στίχους) και σκώμματα σε πομπή και ανταλλαγή δώρων. Στη γιορτή "εξισώνονταν", δηλαδή συνευρίσκονταν μεταμφιεσμένοι, άρχοντες και λαός. Μετά το 217 π.Χ., τα Σατουρνάλια έγιναν επίσημη αργία και παλλαϊκή γιορτή με δημόσια συμπόσια. Ανακηρυσσόταν ένας "βασιλιάς" των μεταμφιεσμένων (ο σημερινός Καρνάβαλος), ως κορυφαίος της πομπής των οργιαζόντων συμποσιαστών, μεταξύ των οποίων είχαν δικαίωμα να βρίσκονται και οι δούλοι. Οι μασκαρεμένοι γλεντοκόποι αλληλοεύχονταν "Bona Satournalia",ενώ οι πλούσιοι μοίραζαν δώρα στους φτωχούς (λαμπάδες και siggillaria - μικρά αγαλματάκια, σύμβολα της γιορτής).

Τα Σατουρνάλια, δημοφιλής γιορτή και στις ρωμαϊκές αποικίες της Αφρικής, αφιερώθηκαν σε φοινικικής προέλευσης εγχώριο θεό, "συγγενή" με τον θεό Βάαλ.Αργότερα, τα Σατουρνάλια μετατέθηκαν στο Φλεβάρη και καθώς με το "θάνατο" των αρχαίων θεών αφομοιώθηκαν από τη νέα θρησκεία, το χριστιανισμό(ας θυμηθούμε και, το παλιά εκδομένο, πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Ε. Γιαροσλάβσκι "Πώς γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν οι θεοί"), επέζησαν στα μεσαιωνικά, αναγεννησιακά, νεότερα χρόνια και μετεξελιγμένα και στις μέρες μας, με το "θεατρόμορφο" Καρναβάλι της Βενετίας.Το Καρναβάλι (η ονομασία του καθιερώθηκε το 13ο αιώνα στην Ιταλία) "έθρεψε", όχι μόνο ως μορφή, αλλά και ως περιεχόμενο τη λαογέννητη κομέντια ντελ άρτε και το μεγάλο "μάστορά" της, τον Κάρλο Γκολντόνι ("καρναβαλιστής" από γεννησιού του, αφού γεννήθηκε 25 Φλεβάρη). Η κωμωδία του Γκολντόνι "Υπηρέτριες",λ.χ., αναφέρονται στο Καρναβάλι της Βενετίας και στη μοναδική, ετήσια αργία των υπηρετριών τη μέρα του Καρναβαλιού, ώστε κρυμμένες πίσω από προσωπεία και ξένα ρούχα να γλεντήσουν και να ερωτοτροπήσουν, ακόμα και με άρχοντες.

Κατά το Μεσαίωνα, κυρίως στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, οι καρναβαλίστικες γιορτές αλληλοθράφτηκαν με τις ποικιλίες της μεσαιωνικής φάρσας,έχοντας σατιρικό επίκεντρό τους την καθημερινή ζωή. Λ.χ., στη Γερμανία,που είχε μεγάλη επίσης καρναβαλική παράδοση προς τιμήν της βλάστησης ("Der Ursprung des Karnevals"), από το 14ο αιώνα άρχισε η συγγραφική και παραστασιακή επεξεργασία των καρναβαλικών γιορτών και ο εμπλουτισμός του με θέματα της ιπποτικής λογοτεχνίας. Φημισμένος δημιουργός καρναβαλίστικων παραστάσεων ήταν ο Γ. Σαξ.Στη Ρωσία, το καρναβάλι, με την ονομασία Μασλένιτσα,επίσης ξεπροβοδούσε το χειμώνα και όπως σε όλους τους λαούς είχε εθνικό χρώμα.

Οι Βυζαντινοί γλεντούσαν και μασκαρεύονταν στα Κούλουμα και στις Καλένδες τους, αντλώντας στοιχεία από τα Σατουρνάλια και Λουπερκάλια (προς τιμήν του Φαύνου, τραγο-θεού, προστάτη της γονιμότητας). Μεταξύ των άλλων μεταμφιέσεων, είχαν και τη μεταμφίεση δύο νέων παλικαριών στη σφαγή - θυσία τράγων.

Το Καρναβάλι, με την ειδωλολατρική, παγανιστική καταγωγή του, τη "διονυσιακή" ελευθερία του, ενέπνευσε και άλλους δημιουργούς. Πεζογράφους, ζωγράφους, συνθέτες, χορογράφους, δραματουργούς, λιμπρετίστες όπερας. Ενέπνευσε έργα, όχι μόνο κωμικά, αλλά και δραματικά. Τόσο, που την παλλαϊκή αυτή παράδοση τη φοβήθηκε, κάποτε, η άρχουσα τάξη και ως θέμα όπερας. Παράδειγμα, η λογοκριτική κατακρεούργηση, το 1816, του "Κουρέα της Σεβίλλης" του Ροσίνι (βασισμένη στο αντιφεουδαρχικό, επαναστατικό στην εποχή του έργο του Μπωμαρσαί "Οι γάμοι του Φίγκαρο") και το 1858 στον υπέροχο "Χορό των μεταμφιεσμένων" του Βέρντι: Ο αρχές της Νάπολης εξοργίστηκαν με το θέμα του - ένας λαϊκός δολοφονεί τον βασιλιά της Σουηδίας Γκουστάβο ΙΙΙ - φοβούμενες ότι το έργο εμμέσως εξέφραζε τις αντιμοναρχικές εξεγέρσεις της εποχής. Ετσι, αναγκάστηκε ο λιμπρετίστας να αμερικανοποιήσει το μύθο, "μεταποιώντας" τον Γκουστάβο σε "κυβερνήτη" της Βοστόνης, που δολοφονείται σε αποκριάτικο χορό σε ένα αρχοντικό. Ο μεταμφιεσμένος Γουσταύος μαχαιρώνεται από άλλο μεταμφιεσμένο, γιατί δεν υποψιάστηκε ότι πίσω από το προσωπείο κρυβόταν αντίπαλος.

Πρόσωπο και προσωπείο,είναι τα "μέσα" του Καρναβαλιού. "Μέσα" της παντοτινής πανανθρώπινης ανάγκης για ευφρόσυνη απελευθέρωση της ψυχής, της φαντασίας, των ζωικών επιθυμιών του ανθρώπου σε μια λαϊκή γιορτή. "Μέσα" δημιουργικής τροφοδότησης του θεάτρου, αλλά και ένα "παιχνίδι" του "είναι" και του "φαίνεσθαι",που κάποτε γίνεται "πηγή" δυστυχίας του ανθρώπου.