Οι γυναίκες και, μάλιστα, οι γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων είναι αυτές, που χρειάζονται περισσότερο τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας...

Τα εργαστήρια του Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας έδιναν εδώ και αρκετά χρόνια κάποιες δυνατότητες εκπαίδευσης και δουλιάς σε πολλούς νέους και νέες. Ολα αυτά σχεδιάζεται να καταργηθούν με το σχέδιο νόμου για την "ανάπτυξη του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας", που πρόκειται να έρθει για ψήφιση στη Βουλή μέσα στον Ιούνη.

Με πρόσχημα το κόστος λειτουργίας των υπηρεσιών Πρόνοιας, οι υπηρεσίες αυτές, τόσο χρήσιμες για τις απλές γυναίκες (αν και δεν κάλυπταν τις υπάρχουσες πολλαπλές ανάγκες), διαμελίζονται, μεταφέρονται στην αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στους ιδιώτες. Η φροντίδα που παρείχε ειδικευμένο προσωπικό μετατίθεται σε εθελοντές και εθελοντικές οργανώσεις, σε άτομα μη ειδικευμένα, που θα καταρτίζονται μέσω σεμιναρίων και θα ασκούν ένα επάγγελμα υποβαθμισμένο ή θα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν, με αποτέλεσμα, ανάμεσα σε άλλα, και την υποβάθμιση της κοινωνικής πρόνοιας: Αντί να στηριχτεί ουσιαστικά η οικογένεια, καταργούνται ΠΙΚΠΑ και Εθνικός Οργανισμός Πρόνοιας, Κέντρο Βρεφών "Η Μητέρα" και έτσι καταβαραθρώνεται ακόμα και αυτό το ελλιπές σύστημα κοινωνικής πρόνοιας που υπήρχε μέχρι σήμερα. Το κόστος λειτουργίας των υπηρεσιών πρόνοιας μεταφέρεται στους εργαζόμενους... Οσες δημόσιες υπηρεσίες πρόνοιας απομείνουν, θα προορίζονται κυρίως για άπορους και εξαθλιωμένους, ενώ θα παρέχεται στοιχειώδης περιστασιακή φροντίδα για πολύ έκτακτες ανάγκες.

Δύο έρευνες του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών δείχνουν ότι ήταν χρήσιμες για την επαγγελματική κατάρτιση αυτές οι - λίγες έστω - υπηρεσίες που παρείχαν οι φορείς κοινωνικής πρόνοιας σε παιδιά και εφήβους και γυναίκες, σε αντίθεση με τα επιδοτούμενα προγράμματα της ΕΕ, που μόνο στάχτη στα μάτια κυρίως των γυναικών ρίχνουν, δίνοντάς τους μια προσωρινή περιστασιακή λύση και μεταβάλλοντάς τες σε μισοάνεργες, μισοαπασχολούμενες, ωθώντας τες να επιστρέφουν στο βασίλειο του σπιτιού και να είναι και ευχαριστημένες με ένα χαρτζιλίκι, που τους δίνει τη δυνατότητα να "φυλάνε" τα παιδιά τους. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι γυναίκες και νέοι που παρακολούθησαν τέτοια προγράμματα - χρήσιμα συνήθως μόνο για τους κερδοσκόπους - δεν μπόρεσαν να βρουν δουλιά, αφού δε δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, αντίθετα, μειώνονται και οι υπάρχουσες.

Για τις έρευνες αυτές, μας μιλάει η κοινωνιολόγος Ηρώ Δασκαλάκη. Η μία έρευνα αφορούσε ανύπαντρες μητέρες που έψαχναν για δουλιά. Και η άλλη νέους και νέες που έχουν μεγαλώσει σε ιδρύματα και αρχίζουν την επαγγελματική τους ζωή.

Η έρευνα για τις ανύπαντρες μητέρες είχε σχέση με τρία προγράμματα συγχρηματοδοτούμενα από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και την ΕΕ. Το ένα αφορούσε ζαχαροπλαστική και διάρκεσε μόνο ένα χρόνο, το δεύτερο κοπτική - ραπτική και το τρίτο ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τα δύο τελευταία διάρκεσαν δύο χρόνια. Υπεύθυνη της ερευνητικής ομάδας ήταν η Βαλεντίνη Ρήγα.

Μέλος της ίδιας ομάδας, η Ηρώ Δασκαλάκη, κοινωνιολόγος με ειδίκευση στην παραβατική συμπεριφορά, μιλά για την πορεία των προγραμμάτων, αλλά και για τα αποτελέσματα της έρευνας:

"Το πρόβλημα ήταν ότι δεν είχαμε μεγάλες επιλογές, επισημαίνει, γιατί οι γυναίκες της ομάδας αυτής είχαν τελειώσει οι περισσότερες το Δημοτικό Σχολείο και μόνο ελάχιστες Γυμνάσιο. Ηταν γυναίκες 38 - 39 χρόνων οι περισσότερες και είχαν μικρά παιδιά. Δεν ήταν εύκολο να διδαχθούν τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, γιατί, όσο πιο μεγάλος είσαι, τόσο πιο δύσκολα μαθαίνεις. Οι περισσότερες είχαν κάποιο δεσμό για μερικά χρόνια, είχαν κάνει εκτρώσεις και όταν είδαν ότι περνάνε τα χρόνια και ο σύντροφός τους δε φαινόταν να έχει πρόθεση για γάμο, αποφάσισαν να κρατήσουν το παιδί, γιατί επιθυμούσαν να γίνουν μητέρες. Ηταν σαράντα γυναίκες αυτές που είχαμε αναλάβει εμείς, όλες από την επαρχία και ζούσαν στην Αθήνα, όπου εργάζονταν ευκαιριακά. Μια - δυο δούλευαν σαν εργάτριες, όταν όμως έγιναν μητέρες, τα δεδομένα ανατράπηκαν διότι κάποιος έπρεπε να φυλάει το παιδί, την ώρα της εργασίας. Οταν τις ρωτήσαμε "τι θα σας διευκόλυνε", μας είπαν μόνες τους "κοπτική - ραπτική" και όταν τις ρωτήσαμε γιατί, απάντησαν: "Εγώ εργάζομαι αυτή τη στιγμή σε ένα εργοστάσιο. Το παιδί πάει στον παιδικό σταθμό. Ομως, ο παιδικός σταθμός κλείνει στις τέσσερις το απόγευμα (να άλλο ένα πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζεται, λόγω υποβάθμισης της λειτουργίας των παιδικών σταθμών και περικοπών, που σημαίνει ότι δε γίνονται προσλήψεις ειδικευμένου προσωπικού και με δυνατότητες λειτουργίας με βάρδιες). Εγώ σχολάω στις έξι. Το εργοστάσιο δεν είναι δίπλα στο σπίτι, θέλω περίπου μισή ώρα από το εργοστάσιο μέχρι τον παιδικό σταθμό ή μέχρι το σπίτι. Θα έπρεπε λοιπόν να πληρώνω μια γυναίκα που θα πήγαινε στον παιδικό σταθμό να πάρει το παιδάκι στις τέσσερις και να το κρατήσει μέχρι τις 6.30". Αυτό σημαίνει χρήματα και το μεροκάματο δεν ήταν τόσο υψηλό. Και αυτό το έξοδο τη στερούσε από τη διατροφή της, από το ντύσιμο και άλλες ανάγκες. Εκείνο που φόβιζε πολύ τις μητέρες ήταν τι θα γίνει όταν το παιδί πάει στο Δημοτικό Δχολείο που τελειώνει στις 12.30. Τότε θα έπρεπε να έχουν μια γυναίκα από τις 12.30 μέχρι τις εξίμισι το απόγευμα. Ετσι είπαν ότι θέλουν να μάθουν κοπτική - ραπτική για να πάρουν μια μηχανή και να κάνουν φασόν στο σπίτι τους, ώστε να φυλάνε οι ίδιες το παιδί τους. Καταλήξαμε λοιπόν στο πρόγραμμα κοπτικής - ραπτικής.

Σ' ό,τι αφορά τις νέες τεχνολογίες, ήταν δύσκολο για τις μεγαλύτερες να μάθουν. Ορισμένες έφυγαν στη διάρκεια του προγράμματος. Οι νεαρές όμως 24 - 26 χρόνων πήγαν καλά, μάθαιναν γρήγορα και αφομοίωναν ό,τι μάθαιναν. Εμείς τους διδάξαμε τα βασικά και ορισμένα "πακέτα", προγράμματα που κυκλοφορούσαν τότε. Τα είχαν μάθει, ήξεραν να τα χειριστούν. Ομως, η τεχνολογία αλλάζει γρήγορα, αυτά τα πακέτα αλλάζουν κάθε τόσο. Πρέπει να αναπροσαρμόζεις τις γνώσεις σου, είτε αγοράζοντας βιβλία που κοστίζουν, είτε πηγαίνοντας σε κάποια ταχύρυθμη σχολή που διαρκεί 2 - 3 μήνες. Αλλά αυτό απαιτεί χρήματα και χρόνο.

Μην ξεχνάμε ότι από τις ιδιωτικές σχολές βγαίνουν φουρνιές νέων. Θα 'πρεπε να διαρκεί περισσότερο η εκπαίδευση στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ώστε να μαθαίνουν πραγματικά και σε βάθος... Από τις κοπέλες που παρακολούθησαν το πρόγραμμα, όταν κάναμε έρευνα, διαπιστώσαμε ότι μόνο μια βρήκε δουλιά στον τομέα των υπολογιστών, οι άλλες όχι. Μοίραζε φυλλάδια ΠΡΟ - ΠΟ και μου είπε ότι είχε δουλέψει κομπιούτερ πολύ λίγο. Την πήρανε για τέσσερις μήνες αλλά ευκαιριακά, όχι για μόνιμη δουλιά. (σ.σ. εδώ φαίνεται ανάγλυφα και η ουσία του προβλήματος, που δεν είναι κυρίως και μόνο η κατάρτιση, αλλά και έλλειψη θέσεων εργασίας). Σε συνέχεια, της έδειξαν κάποιο άλλο πρόγραμμα και το δούλεψε, αλλά μετά σταμάτησε. Και η αλήθεια είναι ότι μέσα σε 3 - 6 μήνες που διαρκούν συνήθως τα επιδοτούμενα προγράμματα δεν προλαβαίνεις να μάθεις, ακόμα και ιδιοφυία να είσαι. Αλλοι φοιτούν για δυο χρόνια σε σχολή και παίρνουν ένα πτυχίο. (σ.σ. αυτό είναι, επίσης, ένα πρόβλημα που αναδεικνύει την απάτη αυτών των προγραμμάτων). Πιστεύω ότι γενικότερα θα έπρεπε να υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και να υπάρχουν κίνητρα από το κράτος, ώστε να προσλαμβάνονται οι ανύπαντρες μητέρες και γενικότερα τα άτομα που περιθωριοποιούνται λόγω γενικότερων καταστάσεων.

- Τι έγινε με το πρόγραμμα της κοπτικής - ραπτικής;

Οι μητέρες που το παρακολούθησαν πήραν μηχανές και δούλευαν φασόν στο σπίτι τους. Είχαν πρόβλημα στο να προσληφθούν κάπου. Ομως, αυτό που ήθελαν άμεσα, δηλ. να συνδυάσουν δουλιά με τη φροντίδα του παιδιού, το κατάφεραν, τουλάχιστον στοιχειωδώς. Δεν είχαν όμως ασφάλιση ούτε κανένα άλλο εργασιακό δικαίωμα. Η θέση τους ήταν πολύ δύσκολη...

- Ενα, λοιπόν, από τα πρώτα συμπεράσματα της έρευνας που έγινε είναι ότι δεν υπάρχει κρατική μέριμνα για τις ανύπαντρες μητέρες...

Ναι, για τις ανύπαντρες μητέρες δεν προβλέπεται σχεδόν τίποτα. Μόνο που έχουν τη δυνατότητα να βάλουν τα παιδιά τους κατά προτεραιότητα στους παιδικούς σταθμούς και ένα επίδομα που τους δίνει η πρόνοια - τότε ήταν 30.000 - 35.000 ανά δίμηνο. Τι να πρωτοκάνουν με αυτό;

Στο άλλο πρόγραμμα η ομάδα - στόχος ήταν νέοι 14 - 19 χρόνων που ζουν σε ιδρύματα πρόνοιας ή αγωγής. Ονομάζεται "Λεονάρντο" και υπάγεται στο υπουργείο Παιδείας. Στόχος, να διαπιστωθεί τι προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης έχουν γίνει στην Ελλάδα για νέους. Η σχέση με την οικογένεια είχε διαρραγεί στις περιπτώσεις των αγοριών και κοριτσιών που ερευνούσαμε, λέει η Ηρώ Δασκαλάκη. Τα παιδιά αυτά είτε τα είχαν βρει εγκαταλειμμένα και τα είχαν πάει στο ορφανοτροφείο, ύστερα από εντολή εισαγγελέα, είτε οι ίδιοι οι γονείς τους τα παρέδωσαν σε ίδρυμα από πολύ μικρή ηλικία. Οι τελευταίες είναι και οι περισσότερες περιπτώσεις και μ' αυτά τα παιδιά ήρθαμε σε επαφή. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει ειδικά προγράμματα για νέους και ειδικότερα γι' αυτήν την ομάδα.

Πριν αρχίσουν τα επιχορηγούμενα από την ΕΕ προγράμματα κατάρτισης, υπήρχαν κάποια άλλα προγράμματα. Π.χ., ο Εθνικός Οργανισμός Πρόνοιας είχε άλλοτε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, λ.χ. εργαστήρια ξυλουργικής στα οποία η φοίτηση διαρκούσε δυο χρόνια. Ομως, τα εργαστήρια αυτά άρχισαν σιγά - σιγά να φθίνουν και ειδικά από τότε που ξεκίνησαν τα επιδοτούμενα ταχύρυθμα προγράμματα κατάρτισης της ΕΕ, που είναι τρίμηνα, εξάμηνα κλπ. Ετσι, αυτή τη στιγμή, τα εργαστήρια δε λειτουργούν και ένας λόγος είναι ότι, επειδή υπάγονται στο δημόσιο λογιστικό, απαγορεύεται να κάνουν προσλήψεις εκπαιδευτών. Εχουν κάνει κάποια πολιτιστικά προγράμματα, αλλά τα κύρια εργαστήρια - ξυλουργικής και αγγειοπλαστικής - δεν μπορούν να λειτουργήσουν. Η έρευνα έδειξε ότι μετά τα ταχύρυθμα προγράμματα που παρακολούθησαν (τα επιδοτούμενα από την ΕΕ) δεν μπόρεσαν τα παιδιά να βρουν δουλιά και η βεβαίωση των επιδοτούμενων προγραμμάτων δεν αναγνωρίζεται. Μόνο παιδιά που είχαν τελειώσει παλιότερα κάποια σχολή του ΕΟΠ και πήγαν μετά σε ένα ταχύρυθμο εξάμηνο εξειδίκευσης στον ΟΑΕΔ και πήραν χαρτί επίσημο, αυτά βρήκαν δουλιά. Τα υπόλοιπα, αν βρουν δουλιά, είναι μια δουλιά άσχετη με την εκπαίδευση που έκαναν. Τι γίνεται γενικότερα;

Τους προσλαμβάνουν για λίγους μήνες, δήθεν για να τους δοκιμάσουν και μετά τους απολύουν, γιατί δε θέλουν να τους ασφαλίσουν στο ΙΚΑ.

Ορισμένα από τα παιδιά που ερευνήσαμε αν βρήκαν δουλιά ήταν ξυλουργοί, άλλοι μηχανικοί μοτοσικλέτας, άλλοι μηχανικοί αυτοκινήτων και αρκετά - στο Βόλο - ήταν υδραυλικοί και ηλεκτρολόγοι. Μερικά αγόρια που είχαν τελειώσει υδραυλικοί και έκαναν εξειδίκευση στον ΟΑΕΔ στη θερμοϋδραυλική, στα καλοριφέρ, έχουν δουλιά. Αυτοί είχαν παρακολουθήσει τα "κανονικά" παλιά προγράμματα του ΕΟΠ. Ενας άλλος που παρακολούθησε τα τρίμηνα επιδοτούμενα σεμινάρια βρήκε μια δουλιά, αλλά άσχετη, δούλευε σε μια μεταφορική εταιρία, φόρτωνε και ξεφόρτωνε φορτηγά κι ας είχε σπουδάσει υδραυλικός και ηλεκτρολογικά.

Και σ' αυτή την κατηγορία προγραμμάτων το κύριο που αναδεικνύεται δεν είναι ωστόσο και μόνο τα προγράμματα κατάρτισης, ο προσανατολισμός και τα επαγγέλματα, όσο η ανεργία που μαστίζει ιδιαίτερα τους νέους και οι μηδαμινές δυνατότητες να βρουν δουλιά.

Επιμέλεια: Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Τα εργαστήρια του Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας έδιναν εδώ και αρκετά χρόνια κάποιες δυνατότητες εκπαίδευσης και δουλιάς σε πολλούς νέους και νέες. Ολα αυτά σχεδιάζεται να καταργηθούν με το σχέδιο νόμου για την "ανάπτυξη του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας", που πρόκειται να έρθει για ψήφιση στη Βουλή μέσα στον Ιούνη.