"Η Μάρω ν' αρραβωνίζεται και ο Γιάννος ξεψυχάει. Τα πήραν και τα θάψανε σε ένα σταυροδρόμι. Ο γιος φυτρώνει κάλαμο κι η κόρη κυπαρίσσι. Στριφογυρνάει ο κάλαμος, φιλάει το κυπαρίσσι. Για δέστε αυτό το αντρόγυνο το πολυαγαπημένο, που δε φιλήθη ζωντανό φιλιέται αποθαμένο". Ο έρωτας και ο θάνατος, αυτό το αδιαίρετο δίπτυχο, που αφορά στη βαθύτερη τραγικότητα της ζωής και υμνήθηκε από τη λαϊκή μας παράδοση αποτελεί συστατικό στοιχείο των πολυφωνικών τραγουδιών της Ηπείρου. Ενός σπάνιου μουσικού είδους, με αρχέγονες καταβολές, που πολλοί μουσικολόγοι και ανθρωπολόγοι θεωρούν σαν το αρχαιότερο ζωντανό τεκμήριο πολιτισμού στα Βαλκάνια. Η έρευνα και η τεκμηρίωση στην ερμηνεία αυτού του σπάνιου, δύσκολου, μα με μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση μουσικού είδους, αποτελεί αντικείμενο του πολυφωνικού σχήματος "Χαονία".Της μουσικής συντροφιάς, που δημιουργήθηκε πριν δύο χρόνια, δανειζόμενη τ' όνομα του αρχαιότερου από τα 14 ηπειρώτικα φύλα, των Χαόνων.

Δέκα νέοι άνθρωποι, όχι όλοι Ηπειρώτικης καταγωγής αλλά με κοινό "τόπο" το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι, οι Αποστόλης Κορέλης, Αντώνης Εξαρχος, Αλέξανδρος Λαμπρίδης, Βασίλης Θεολόγος, Γιάννης Δανιήλ, Ειρήνη Στάθη, Αγλαϊα Γαλάτα, Ασπασία Ταλιαδόρου, Σύλβια Κουτσουφλάκη και Ειρήνη Τηνιακού αποτελούν τη "Χαονία". Το ρεπερτόριό του το σχήμα το αντλεί από την περιορισμένη μέχρι σήμερα δισκογραφική καταγραφή των πολυφωνικών τραγουδιών, καθώς και από τις έρευνες που πραγματοποιούν τα μέλη του, με αποτέλεσμα μερικά από τα τραγούδια που παρουσιάζονται στις συναυλίες ν' ακούγονται για πρώτη φορά από πλατύ κοινό.

"Το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι", λέει ο Αλ. Λαμπρίδης, "δεν είναι είδος μαζικής κατανάλωσης. Είναι ένα δύσκολο μουσικό είδος, το οποίο όμως έχει πολύ έντονη συγκινησιακή φόρτιση και τρομακτική απήχηση ακόμη και σε ανθρώπους που το ακούνε για πρώτη φορά".

"Γοητεύονται από το πολυφωνικό τραγούδι γιατί έχει μεγάλη δύναμη", λέει η Ασ. Ταλιαδόρου, "είναι μοναδικό είδος, που προσφέρει δυνατές συγκινήσεις" δηλώνει η Σύλβια Κουτσουφλάκη.

"Το ζητούμενο, λέει η Ειρήνη Στάθη, από την παρουσίαση αυτού του είδους είναι ν' ανασκαλέψει ορισμένες μνήμες. Να τις φέρει στην επιφάνεια όχι προκαλώντας νοσταλγία, αλλά φέρνοντάς τη στο παρόν, δημιουργώντας ένα είδος σταθεροποίησης μιας βεβαιότητας που είχαμε και σιγά σιγά τη χάνουμε. Το γεγονός ότι υπάρχουν πάρα πολύ παλιές παραδοσιακές μορφές πολυφωνίας διάσπαρτες σε διάφορα μέρη του κόσμου, ακόμη και σε ένα μικρό νησάκι 30 κατοίκων στην Ταϊτή, (Ινδονησία, Γεωργία, Αιθιοπία κ.ά.) μας προκαλεί να βρούμε το νήμα σύνδεσης αυτών των κοινών εμπειριών, που είναι καταγραμμένες πάνω σε μια συλλογική μουσική μνήμη. Τότε θα κάναμε ένα βήμα μπροστά στο να βρούμε τι κοινά στοιχεία έχουμε με κάποιους άλλους λαούς και πολιτισμούς. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για κάτι τέτοιο και στήριξη".

"Το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι, λέει ο Αντ. Εξαρχος, είναι είδος προς αποκάλυψη και όχι προς ανακάλυψη", σημειώνοντας ότι "η συλλογή των τραγουδιών είναι πολύ δύσκολη, καθώς δεν υπάρχει εμπεριστατωμένη δουλιά. Γίνεται με προσωπική έρευνα κάποιων ανθρώπων, που καταγράφουν ζωντανά τα κομμάτια και στη συνέχεια τους στίχους. Οι πηγές μας είναι από κασέτες".

Σημειώνοντας την απουσία συστηματικής έρευνας και καταγραφής ο Αλ. Λαμπρίδης λέει ότι "έχουν γίνει ελάχιστες εργασίες πάνω στο πολυφωνικό τραγούδι, καθώς η θεωρητική έρευνα για πολλά χρόνια ήταν αποσπασματική, κυριολεκτικά στιγμιαία. Οι πρώτες δουλιές που έγιναν ήταν από τον Σπύρο Περιστέρη και τον Σίμωνα Καρρά,με πιο πρόσφατες κάποιες εργασίες από τα Τμήματα Μουσικολογίας των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Επίσης, σημαντική δουλιά κάνει το Τμήμα Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και ο Βασίλης Νιτσιάκος. Εμείς προσπαθούμε να συμβάλλουμε σε αυτό κασέτα - κασέτα, που μας έρχονται από διάφορους φίλους και με επιτόπιες ηχογραφήσεις γερόντων".

Παρουσιάζοντας τραγούδια, που κυρίως αναφέρονται στην ξενιτιά και την αγάπη στα δύο χρόνια ζωής της η "Χαονία" έχει δώσει αρκετές συναυλίες, με σημαντικότερη αυτή που έγινε στις 3/8/97 στο αρχαίο θέατρο της Γιτάνης, που βρίσκεται στο νομό Θεσπρωτίας, δίπλα στις όχθες του ποταμού Καλαμά και είχε καταστραφεί το 168 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Ανασκάφηκε πριν τρία χρόνια και η μοναδική εκδήλωση που φιλοξένησε ήταν η συναυλία της "Χαονίας", καθώς τον περασμένο χειμώνα πλημμύρισε από υπερχείλιση του ποταμού. "Η προοπτική, λέει ο Αλ. Λαμπρίδης, είναι να πλημμυρίσει και να βυθιστεί, καθώς δύο χιλιόμετρα πιο κάτω θα κατασκευαστεί υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της ΔΕΗ με αποτέλεσμα την υπερχείλιση του ποταμού. Είναι ένα καταπληκτικό θέατρο και η "Χαονία" τις συναυλίες που έδωσε τον περασμένο χειμώνα τις αφιέρωσε στην προσπάθεια διάσωσης του αρχαίου θεάτρου. Κάνουμε γνωστό το πρόβλημα, ενώ στις συναυλίες μας συγκεντρώνουμε υπογραφές (υπάρχουν ήδη αρκετές εκατοντάδες) για τη σωτηρία του. Σε αντίθεση με ανάλογα αρχαία θέατρα, όπως το Μικρό Θέατρο Επιδαύρου, που έχει την εύνοια του γνωστού συγκροτήματος, το αρχαίο θέατρο Γιτάνης το έχουν πνίξει στη λησμονιά".

Το περασμένο καλοκαίρι η "Χαονία" συμμετείχε στην πρώτη συνάντηση ηπειρώτικου πολυφωνικού τραγουδιού, που διοργανώθηκε στο Πολύδροσο Θεσπρωτίας, στην οποία πήραν μέρος πέντε θεωρητικοί του είδους κι ένα σχήμα γερόντων από την Πολύτσανη Β. Ηπείρου. Ελπίδα όλων να διοργανωθεί του χρόνου το καλοκαίρι μια διεθνής συνάντηση λαϊκής πολυφωνίας, με τη συμμετοχή ελληνόφωνων σχημάτων, και από Αλβανία, Κάτω Ιταλία, Κορσική, Γεωργία, Αιθιοπία κ.ά. "Σε αυτή την προσπάθεια, λένε τα μέλη της "Χαονίας", δεν έχουμε ακόμη κάποια συμπαράσταση, πέρα από την Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας και μια εκδήλωση πρόθεσης από την Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση. Είμαστε σε αναζήτηση προσώπων και φορέων που θα τη στηρίξουν, καθώς δεν περιμένουμε κάτι από το ΥΠΠΟ, αν και το παλεύουμε".

Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ