Υπάρχουν ομορφιές εφήμερες, που δεν αντέχουν στο χρόνο ή που οφείλουν την ομορφιά τους μόνο στη δροσιά της νιότης τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τα βιβλία. Ενα βιβλίο μπορεί κάποια στιγμή να μας ενθουσιάσει, αλλά, αν το ξαναδιαβάσουμε χρόνια αργότερα, μας προκαλεί πλήξη. Υπάρχουν κείμενα διαχρονικά. Παντοτινά. Η "Σκακιστική Νουβέλα" του Στέφαν Τσβάιχ, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις "Αγρα", σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου, είναι ένα μικρό αριστούργημα που γράφτηκε λίγο πριν την αυτοκτονία του συγγραφέα και εκδόθηκε στα 1943, δηλαδή ένα χρόνο μετά. Αν πιστέψουμε στις "εκλεκτικές συγγένειες" για τις οποίες έκανε λόγο ο Γκαίτε, τότε σίγουρα, όταν διαβάσουμε τον "Κόσμο του Χθες",το μοναδικό αυτοβιογραφικό έργο του συγγραφέα, και τούτη τη νουβέλα, θα αναγνωρίσουμε πολλά κοινά χαρακτηριστικά να μας συνδέουν με τούτον τον ευγενικό Βιεννέζο άνθρωπο, που έζησε σε άλλη χώρα, τότε, όταν εμείς ήμασταν ακόμη αγέννητοι. Ο Στέφαν Τσβάιχ με τη "Σκακιστική Νουβέλα" αναπτύσσει, με εξαιρετικό τρόπο, το θέμα του πνευματικού εγκλεισμού που βρίσκει διέξοδο στην τρέλα. Σε ένα πλοίο που πηγαίνει από τη Νέα Υόρκη στο Ρίο της Βραζιλίας, όπου αρκετοί επιβάτες αναζητούν με κάθε τρόπο να απομακρυνθούν από τον εφιάλτη του γερμανικού ναζισμού, ελπίζουν σε μια εκούσια εξορία που θα τους χαρίσει τη λήθη. Ο συγγραφέας συναντά δυο εντελώς διαφορετικά, αλλά και συμβολικά άτομα, τα οποία παίζουν μια παρτίδα σκάκι. Τον παγκόσμιο, αλλά σκοτεινό πρωταθλητή και τον δρ. Μπ. Ο πρώτος είναι αργός, αμόρφωτος, βάρβαρος, άξεστος και φιλοχρήματος, ενώ την κάθε του κίνηση την υπαγορεύει μια ψυχρή λογική. Ο δεύτερος, ο δρ. Μπ., είναι εντελώς διαφορετικός. Είναι άνθρωπος ευγενικός, μορφωμένος, με φαντασία και καλούς τρόπους, που έμαθε σκάκι μέσα σε μια ιδιότυπη φυλακή των ναζί. Ενα και μοναδικό βιβλίο, που έπεσε στα χέρια του, ένα εγχειρίδιο με παρτίδες σκακιού, που το έμαθε όλο από μνήμης για να μην τρελαθεί. Και, αφού εξάντλησε το βιβλίο, έκανε από τη φαντασία του άλλες παρτίδες και αναγκάστηκε να "διχάσει" τον εαυτό του. Επρεπε να έχει αντίπαλο, για να απολαμβάνει το παιχνίδι! Το σκάκι είναι όπως ο έρωτας, χρειάζεται να υπάρχουν δύο... Στο εξαιρετικό αυτό αφήγημα απεικονίζεται η μάχη του πνεύματος και της φαντασίας - χαρακτηριστικά του ..."κόσμου του χτες" - ενάντια στον εσωτερικό δαίμονα και την ξερή ανελέητη και στερημένη από φαντασία σημερινή λογική. Τη λογική της βαρβαρότητας. Αυτή τη βαρβαρότητα, που ο ίδιος ο συγγραφέας δεν άντεξε και στις 22 του Φλεβάρη του 1942, όταν μαθαίνει την πτώση της Σιγκαπούρης συγκλονίζεται, και στην Πετρούπολη της Βραζιλίας, όπου ζούσε μαζί με τη δεύτερη γυναίκα του, αποφασίζουν από κοινού να βάλουν τέρμα στη ζωή τους.

Τιτίνα ΔΑΝΕΛΛΗ