Η έκδοση από το "Ριζοσπάστη" και τη "Σύγχρονη Εποχή" του βιβλίου"Η Τρίχρονη Εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας", αποτελεί την πρώτη συλλογική προσπάθεια συγγραφής και παρουσίασης μιας από τις πιο σημαντικές ιστορικές περιόδους του λαϊκού επαναστατικού κινήματος της χώρας. Ο "Ρ" συνεχίζει τη δημοσίευση των ομιλιών που έγιναν κατά την παρουσίαση του βιβλίου. Σήμερα δημοσιεύουμε ολόκληρη την ομιλία του Γ. Χ. Χουρμουζιάδη, καθηγητή αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η ομιλία δόθηκε γραπτή και διαβάστηκε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, αφού για αντικειμενικούς λόγους, ο Γ. Χ. Χουρμουζιάδης δεν μπόρεσε να παρευρεθεί.

1.

Το δεύτερο στοιχείο που συνοδεύει τη συμμετοχή μου στη σημερινή μας συζήτηση και που το χαρακτήρισα ως πλεονέκτημα, είναι το ότι εγώ δεν πήρα μέρος, λόγω ηλικίας σ' αυτή την εποποιία. Κι αυτό σημαίνει πως μέσα στις σελίδες του βιβλίου δεν αναγνώρισα τα περιστατικά της προσωπικής μου ζωής. Αρα όποια συγκίνηση κι αν ένιωσα διαβάζοντάς τες, δεν προκύπτει ούτε από νοσταλγία, ούτε από την αναβίωση μέσα στη συνείδησή μου στιγμών συνδεδεμένων με τα σχήματα ενός προσωπικού δράματος. Μπορώ να ισχυριστώ, επομένως, και να υποστηρίξω αυτόν τον ισχυρισμό μου ότι η κριτική μου γι' αυτή τη σημαντική εκδοτική δουλιά είναι αντικειμενική. Και θέλω να χαρακτηρίσω ως"αντικειμενική" κάθε κριτική εκτίμηση ενός βιβλίου, που θεμελιώνεται πάνω στους βασικούς κανόνες της συγγραφής του. Κι αυτό σημαίνει πως σε άλλους κανόνες θεμελιώνεται η κριτική ενός λογοτεχνικού βιβλίου και σε άλλους ενός επιστημονικού. Και θα μπορούσα ακόμα να πω πως άλλοι είναι οι κανόνες που ορίζουν την αντικειμενικότητα της κριτικής ενός ιατρικού συγγράμματος και άλλοι ενός αρχαιολογικού.

* * *

2.

2.1 "Η τρίχρονη Εποποιία" χαρακτηρίζεται όσον αφορά την ιστοριογραφική της μέθοδο από μια αξιοπρόσεκτη αρετή: η πρώτη ύλη της ιστοριογραφικής ανάλυσης βασίζεται, κατά ένα μεγάλο μέρος, στην περιγραφή των ιστορικών γεγονότων. Οι βασικές επομένως πληροφορίες που αξιοποιεί δεν προέρχονται από τη συνηθισμένη αξιοποίηση ενός οργανωμένου ή ανοργάνωτου αρχειακού υλικού. Μ' αυτή την παρατήρηση θέλω να πω πως το βιβλίο της εποποιίας δεν παρουσιάζει, απλώς, τη μεθοδολογία μιας επιστημονικής συγγραφής. Αποκαλύπτει την αλήθεια συγκεκριμένων ιστορικών στιγμών, όπως αυτές αναπτύσσονται μέσα στο πλαίσιο μιας πολύ συγκεκριμένης πολιτικής και κοινωνικής συγκυρίας. Με τον τρόπο αυτό ο αναγνώστης αποκτάει τη δυνατότητα να παρακολουθεί αβίαστα τις περιγραφές και τις αναλύσεις. Δε χρειάζεται, θέλω να πω, ιδιαίτερη προσπάθεια για να προσεγγίσει και να κατανοήσει το ιστορικό υλικό που του προσφέρεται.

2.2 Η δεύτερη αρετή της "εποποιίας", είναι οι άμεσοι συσχετισμοί που επιχειρούνται των γεγονότων, όχι μόνο με τα ιδεολογικά στοιχεία της Ιστορίας, αλλά και τις κοινωνικοπολιτικές υποστάσεις των προσώπων που εμπλέκονται σ' αυτά. Κι από δω προκύπτει η άλλη δυνατότητα για τον αναγνώστη του βιβλίου. Η δυνατότητα να κατανοεί την ουσία του ιστορικού υλικού που σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να απομακρύνεται από τα υποκείμενα. Αυτή η ιστοριογραφική αρετή της "Εποποιίας" που θέλω να τη χαρακτηρίσω "ανθρωπολογική" και που πρέπει ν' αποτελεί κυρίαρχη μεθοδολογική επιλογή στις σύγχρονες επιστήμες του ανθρώπου, εμπλουτίζει το βιβλίο με την αμεσότητα ενός νέου ανθρωπισμού. Ενός ανθρωπισμού, με άλλα λόγια, που στις συνθήκες μιας καπιταλιστικής κοινωνίας αποκτάει καίριες σημασίες.

2.3 Μια τρίτη αρετή, τέλος, της "Εποποιίας" είναι η αμεσότητα του λόγου. Κι αυτό ανεξάρτητα από τις καθαρά γλωσσικές ενστάσεις που θα μπορούσε κάποιος να διατυπώσει. Χρησιμοποιούνται λέξεις, σχήματα λόγου, επιλογές στίξης κλπ. που καθιστούν τις περιγραφές και τις απλές αναφορές ανάγλυφες, γωνιώδεις και παλέτα φωτισμένη τα επιμέρους πεδία της ιστορικής ανάλυσης.

3.