Το γέλιο που κλαίει

"Ο Ουγκώ είναι ο κατεξοχήν ρομαντικός ποιητής, ο άνθρωπος που αναμφίβολα θα συνοψίσει το δέκατο ένατο γαλλικό αιώνα στα μάτια των μεταγενέστερων (...)", έγραφε ο Παλαμάς, κι ο Ρενουβιέ ότι ο Ουγκώ "είναι ο πρώτος κι ο μόνος που έχει δικαίωμα κύριο και απόλυτο στον τίτλο ποιητής",αλλά και "μπασμένος στον κύκλο των μεγάλων και των σπάνιων ανθρώπων όλων των αιώνων και όλων των θεών". Ποιητής διαιώνιος ο δημιουργός των "Αθλίων", είναι ζωτικά αναγκαίος τώρα, ώστε η χαραυγή του 21ου αιώνα να καταπολεμήσει τον τρόμο που της αφήνει δύοντας ο 20ός και να πορευτεί ελπιδοφόρα. Χρειαζόμαστε τον επαναστατικό και διεθνιστικό ρομαντισμό του έργου του Ουγκώ. Χρειάζεται να ξαναδιαβάσουμε ή και να πρωτοδιαβάσουμε τον Ουγκώ, τον "καθοδηγητή" και μαχητικό υπερασπιστή της ελληνικής επανάστασης, αλλά και των εξεγέρσεων και απελευθερωτικών επαναστάσεων όλων των καταπιεσμένων λαών στην ευρωπαϊκή και αμερικάνικη ήπειρο, κατά το 19ο αιώνα. Να τον διαβάσουμε όλον, ιδιαίτερα όμως τον Ουγκώ της εξορίας, της πιο σπουδαίας, πιο ταξικής και διεθνιστικής συγγραφικής περιόδου του. Ο Ουγκώ, ζώντας εξόριστος στα αγγλονορμανδικά νησιά Νιου Τζέρσεϊ και Γουέρνσεϊ από το 1852 έως το 1870 (όποτε εκθρονίστηκε ο Ναπολέων Γ και επέστρεψε στην πατρίδα του), έγραψε την "Ιστορία ενός εγκλήματος", το πολιτικό φυλλάδιο "Ναπολέων ο μικρός", την ποιητική "Τιμωρία" - "καθοδηγήτρια" των παρισινών κομμουνάρων και τα μυθιστορήματα "Οι Αθλιοι", "Οι εργάτες της θάλασσας" και "Ο άνθρωπος που γελά".

Το τελευταίο, "Ο άνθρωπος που γελά",το πιο αποσιωπημένο από τους αστούς ιστορικούς της λογοτεχνίας, ακριβώς γιατί είναι ο πιο δυνατός, πιο ταξικός λίβελος του Ουγκώ κατά της τυραννικής αριστοκρατίας, της απάνθρωπης ολιγαρχίας του πλούτου και της εξουσίας, που εξαθλίωνε πολύμορφα τον αγγλικό λαό, κυκλοφόρησε από τη "Σύγχρονη Εποχή",σε ρέουσα, εύγλωττη μετάφραση (Ντορέτα Πέππα). Ενα μυθιστόρημα που απαιτεί χρόνο (677 σελ. ), αλλά συναρπάζει με τον ποιητικό ρεαλισμό του, με τα διαχρονικά πρόσωπά του, με τη μεγαλοφυή σύλληψη και το πλάσιμο του κεντρικού προσώπου, του Γκουινπλέιν, που παραπέμπει στον παλιάτσο του σαιξπηρικού "Βασιλιά Ληρ", στον "Τρελό" που λέει σοφές αλήθειες. Οταν ο Γκουινπλέιν βγάζει τη μάσκα του γέλιου και απευθύνει το συγκλονιστικό "κατηγορώ" του στη Βουλή των λόρδων, εκφράζει τον πόνο, το δάκρυ, την οργή κάθε λαού κατά των εκμεταλλευτών του.

Αρ. ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ