Λίγο πριν το 2000, την ΟΝΕ, το ΕΥΡΩ και όλα τα άλλα "ορόσημα" της κυβέρνησης, των επιχειρηματικών, των τραπεζιτικών κύκλων, καθώς και των λοιπών... ευρω-οραματιστών, το ωράριο εργασίας, οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις των τραπεζοϋπαλλήλων και μια σειρά νόμοι και διατάξεις, που σκοπό έχουν να διασφαλίσουν ως ένα βαθμό τα δικαιώματα των εργαζομένων στις τράπεζες, δεν εφαρμόζονται.

Η πραγματικότητα αυτή συνοδεύεται από την εξαιρετικά μεγάλη αύξηση των καθαρών κερδών των τραπεζών, τη δυσανάλογη αύξηση των αποδοχών των εργαζομένων και την αύξηση της απασχόλησης που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στον κλάδο. Είναι χαρακτηριστικό το αποτέλεσμα μελέτης των ισολογισμών των τραπεζών, που δείχνει ότι το 1997 οι μέσες ετήσιες πραγματικές δαπάνες προσωπικού ανά υπάλληλο, σε όλες τις τράπεζες, αυξήθηκε κατά 2,9%,ενώ τα μέσα ετήσια πραγματικά καθαρά κέρδη αυξήθηκαν κατά 22,3%!Η ανοδική τάση των καθαρών κερδών συνεχίστηκε και το 1998.

Η απασχόληση είναι ένα καίριο θέμα σήμερα για τις τράπεζες. Ολα δείχνουν ότι όχι μόνο θα σταματήσει την ανοδική της πορεία που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, αλλά και θα αρχίσει να μειώνεται εξαιτίας της ΟΝΕ, του ΕΥΡΩ και των αλλαγών που η νέα τεχνολογία αναμένεται να προκαλέσει στη λειτουργία των τραπεζών, ιδιωτικών και όσων κρατικών θα έχουν απομείνει. Η EYROFIET,το ευρωπαϊκό συνδικαλιστικό όργανο των τραπεζοϋπαλληλικών οργανώσεων, εκτιμά ότι κινδυνεύουν περισσότερες από 300.000 θέσεις εργασίας τραπεζοϋπαλλήλων στην Ευρώπη από τη θέσπιση του ΕΥΡΩ.Για τους τραπεζίτες αναδεικνύεται μια καλή ευκαιρία για παρέμβαση προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης "ευελιξίας" των εργασιακών σχέσεων και του ωραρίου εργασίας.

Στην Ελλάδα οι τραπεζοϋπάλληλοι υπολογίζονται σε περισσότερους από 52.000,με μια εντυπωσιακή αύξηση σε ποσοστό. Την περίοδο 1990 - 1995, αύξηση της απασχόλησης σημειώθηκε στη Γερμανία (11,78%), στην Ιρλανδία (7,94%), στην Αυστρία (3,69%), στην Ιταλία (4,21%), στο Λουξεμβούργο (12,27%). Μείωση έχει παρατηρηθεί στη Γαλλία (6,28%), στη Σουηδία (20%), στη Βρετανία (9,6%), στο Βέλγιο (3,42%), στην Ισπανία (12%), στην Ολλανδία (9,33%), στην Ελβετία (4,94%), στην Πορτογαλία (1,01%), στη Νορβηγία (25%) και στη Δανία (14,8%)!

Οι νέες συνθήκες ανταγωνισμού ωθούν τις τράπεζες να βρουν νέους τρόπους αύξησης των κερδών τους, κάτι που αντικειμενικά επηρεάζει τις εργασιακές σχέσεις. Ο απλούστερος, μα σημαντικός, δείκτης σχετίζεται με τη μείωση του λεγόμενου εργασιακού κόστους. Αργότερα, καθώς οι τράπεζες θα εφευρίσκουν και θα εμπορεύονται νέα προϊόντα, θα χρειαστεί το προσωπικό τους να αλλάξει τρόπο εργασίας. Η αλλαγή αυτή προβλέπεται να έχει σημαντικές συνέπειες στα δικαιώματα των εργαζομένων, στις αποδοχές, στο χρόνο εργασίας, στην εξέλιξη, στην απασχόληση.

Σε σχετική μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της ΟΤΟΕ, για τις νέες ειδικότητες στον τραπεζικό τομέα, σημειώνεται ότι μια από τις σημαντικότερες τάσεις στον τραπεζικό κλάδο είναι αυτή της "ευέλικτης τράπεζας",που ως συνέπεια έχει και την "αλλαγή του εργασιακού προτύπου με έμφαση σε πιο ανεξάρτητους, καινοτόμους και δημιουργικούς εργαζόμενους - συνεργάτες - συμβούλους - πωλητές. Πρότυπο μη συμβατό με μια παραδοσιακά γραφειοκρατική, έντονα ιεραρχική, διοικητική κουλτούρα - πρακτική".

Ακόμα πιο σαφής είναι η μελέτη στο θέμα των τάσεων αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς προβλέπεται "εμφάνιση νέων μορφών και σχέσεων εργασίας, συνδεόμενων με την ανάπτυξη του κυβερνοχώρου και των πληροφοριακών δικτύων (π.χ. εργασίας από απόσταση)".

Επίσης, σύμφωνα με άλλη μελέτη του ΙΝΕ, μεταβολή θα υπάρξει και στην απασχόληση ανάλογα με τα είδη εργασιών. Καθώς στις εργασίες γκισέ θα απασχολείται στο μέλλον το 20 - 25% των εργαζομένων σε σχέση με το 40%,σήμερα. Μείωση θα παρουσιαστεί και στις εργασίες διεκπεραίωσης, στις οποίες σήμερα απασχολείται το 45% του προσωπικού και στο μέλλον αναμένεται να μειωθεί στο 25%.Αντίθετα, ιδιαίτερη αύξηση αναμένεται να παρουσιαστεί (επιβεβαιώνοντας τις προηγούμενες τάσεις) στον τομέα πωλήσεων - παροχής συμβουλών, που από 15% θα φτάσει στο 45 - 50%!

Παρατηρείται ακόμη η εκχώρηση σε άλλες επιχειρήσεις εργασιών συντήρησης, ασφάλειας, καθαριότητας, διακίνησης τίτλων, υλικού και χρημάτων, η τηλεφωνική εξυπηρέτηση...

Ομως, οι σύγχρονες "τάσεις" έχουν να κάνουν και με την "ευελιξία" της απασχόλησης, που κερδίζει συνεχώς έδαφος στην Ευρώπη. Ετσι, στη Γερμανία η μερική απασχόληση στις τράπεζες κυμαίνεται στο 12%,στη Γαλλία στο 10,3%,στη Σουηδία στο 27%,στην Ιρλανδία στο 6,25% με ένα 15% των εργαζομένων να είναι έκτακτο προσωπικό, στο Βέλγιο 14,5%,στην Ολλανδία 25% με τα συνδικάτα του χώρου να δίνουν 40%,στην Ελβετία 16%,στην Αυστρία 8%, στην Ιταλία 3,7% με τα συνδικάτα να δίνουν 5 - 7%,στην Πορτογαλία 1,5%,στη Νορβηγία 23% και στη Δανία 13%.Επίσης, στις περισσότερες από αυτές τις χώρες ισχύει η απασχόληση με βάρδιες σε ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό, και άλλα συστήματα ευελιξίας ωραρίων και ανταλλαγής υπερωριών με ελεύθερο χρόνο, δηλαδή μια μορφή διευθέτησης του χρόνου εργασίας!

Αυτός είναι για τους τραπεζίτες ένας τρόπος μείωσης των επιπτώσεων των αλλαγών στην απασχόληση των τραπεζοϋπαλλήλων, οι οποίοι μπορεί έτσι να χάσουν άλλα δικαιώματά τους, αλλά τόσο το χειρότερο γι' αυτούς!

Η πλειοψηφία της διοίκησης της ΟΤΟΕ ικανοποιείται να επαναλαμβάνει ότι οι κλαδικές συμβάσεις που έχει προωθήσει διασφαλίζουν το εισόδημα και τα δικαιώματα των εργαζομένων. Την ίδια στιγμή όμως, οι παραβιάσεις των συμβάσεων και των νόμων είναι τέτοιου μεγέθους, που και η ίδια αναγκάστηκε να διαμαρτυρηθεί και ύστερα από συνάντηση του προεδρείου της με τη ΓΣΕΕ, να ζητήσει τη δραστηριοποίηση των Επιθεωρήσεων Εργασίας και την ένταση των ελέγχων στις τράπεζες. Γεγονός είναι όμως, ότι το ανώτερο συνδικαλιστικό όργανο των τραπεζοϋπαλλήλων δεν έχει κατορθώσει να παρέμβει αποτελεσματικά στην προστασία των εργασιακών τους δικαιωμάτων και ούτε πρόκειται να το πράξει με τη συμβιβαστική τακτική που ακολουθεί, η οποία "σέβεται" και τα "επιχειρήματα" της άλλης πλευράς...

Σημαντικά σε αυτό έχει συμβάλει η αντίληψη της πλειοψηφίας της διοίκησης της ΟΤΟΕ, ότι οι αγωνιστικές κινητοποιήσεις είναι ξεπερασμένες μορφές πάλης, που πρέπει να αντικατασταθούν από ένα "ουσιαστικό" και "πειστικό" διάλογο με την εργοδοσία... Φωνές, όπως αυτή της ΕΣΑΚ Τραπεζών,που υποστηρίζουν ότι καμία διεκδίκηση δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική χωρίς τον ενωμένο και συντονισμένο αγώνα όλων των τραπεζοϋπαλλήλων, χωρίς τη χρησιμοποίηση κάθε μορφής πάλης, ανάλογα με την περίπτωση, χωρίς την αντιπαράθεση με συγκεκριμένες πολιτικές που περικόπτουν τα εργασιακά δικαιώματα, αγνοούνται συστηματικά και διαβάλλονται από αυτή την πλειοψηφία.

Ετσι, στο τελευταίο συνέδριο της ΟΤΟΕ, το βάρος στον προγραμματισμό δράσης είχε δοθεί στην ενίσχυση των θεσμών του "κοινωνικού διαλόγου",στη διεύρυνση των δραστηριοτήτων του ΙΝΕ της ΟΤΟΕ, στη σύνθεση με "ικανούς" διαπραγματευτές των ομάδων που θα συνομιλούν με τους εργοδότες. Οι άλλες απόψεις "αναθεματίζονται" στο όνομα του "εκσυγχρονισμού", η πραγματικότητα όμως ξεπερνά τους "εκσυγχρονιστές" της πλειοψηφίας και τους αμφισβητεί.

Δείγμα αυτής της τακτικής τους είναι και η πρόταση του Γενικού Συμβουλίου της ΟΤΟΕ για την καταγγελία της κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας. Για τις οικονομικές διεκδικήσεις δεν αποφασίστηκε συγκεκριμένο αίτημα. Για το 35ωρο, χρησιμοποιείται η γενικόλογη διατύπωση "μείωσης του εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, χωρίς μείωση αποδοχών", αντί του 35ωρου - 7ωρου - 5ήμερου. Για το ασφαλιστικό και ειδικότερα το ενιαίο Ταμείο, είναι συζητήσιμη μια "λύση που να εξυπηρετεί και τα δυο μέρη"!