Η απασχόληση στο χώρο των τραπεζών και των χρηματιστηριακών εταιριών, γενικότερα, τα επόμενα χρόνια θα αναδειχτεί στο υπ' αριθμό ένα πρόβλημα για τους τραπεζοϋπάλληλους.

Η φράση αυτή, η οποία ανήκει σε σημερινό στέλεχος κρατικής τράπεζας και γνώστη του τραπεζικού χώρου, επαναφέρει στο προσκήνιο ένα σημαντικό ζήτημα. Την προοπτική των εργασιακών σχέσεων, της απασχόλησης και της ανεργίας σε ένα χώρο, ο οποίος ακόμα και σήμερα θεωρείται "προνομιούχος". Σε ελεύθερη μετάφραση ο συγκεκριμένος τραπεζίτης απλώς ήθελε να πει ότι τα επόμενα χρόνια η κρίση θα χτυπήσει για τα καλά την πόρτα και στα "λευκά κολάρα" - για να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση που κυριαρχούσε κατά τη δεκαετία του '70 - της ελληνικής εργατικής τάξης.

Οι δυσοίωνες αυτές προοπτικές, και για τους τραπεζοϋπάλληλους, στηρίζονται στις ακόλουθες τρεις παραμέτρους:

• Στις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στους όρους ανταγωνισμού μεταξύ του ελληνικού και ξένου τραπεζικού κεφαλαίου στη μετά "απελευθέρωση" της κίνησης κεφαλαίων εποχή, αλλαγές δυσμενείς για το ελληνικό τραπεζικό κεφάλαιο.
• Στην είσοδο νέας τεχνολογίας στις τράπεζες που θα κάνει περιττές πολλές θέσεις εργασίας.
• Στη δρομολόγηση εξελίξεων, που προωθούνται από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ σε συνεργασία με τις διοικήσεις των κρατικών τραπεζών και φυσικά τις μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες του χώρου, με στόχο τη δημιουργία μεγάλων χρηματοπιστωτικών ομίλων. Μεγάλων με βάση τα ελληνικά δεδομένα, βέβαια. Πρόκειται για τους τρεις καθοριστικούς παράγοντες, που μελλοντικά θα επηρεάσουν αρνητικά την "αγορά εργασίας" των τραπεζοϋπαλλήλων.

Ιδιωτικοποιήσεις -συγχωνεύσεις τραπεζικών ομίλων

Η κυβέρνηση από το 1996 ακόμα έχει δρομολογήσει σχέδιο αλλαγών στις κρατικές τράπεζες, ώστε οι τελευταίες να "εξυγιανθούν" και να γίνουν ανταγωνιστικότερες, με βασικό, βέβαια, κριτήριο την κερδοφορία τους.

Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς αυτούς, οι μεγάλες κρατικές τράπεζες θα πρέπει να προχωρήσουν σε "εξυγίανση" του χαρτοφυλακίου τους, μέσω της απαλλαγής τους από τις επιχειρήσεις, στις οποίες διατηρούν σήμερα πακέτο μετοχών. Αλλαγές προβλέπεται ότι θα υπάρξουν και στη μετοχική σύνθεση των μεγάλων κρατικών τραπεζών (Εθνική, Εμπορική), όπου η συμμετοχή του δημοσίου σταδιακά θα υποχωρεί, με στόχο τη διατήρηση ενός πακέτου μετοχών που θα επιτρέπει στην εκάστοτε κυβέρνηση τη... διακριτική παρακολούθηση των εξελίξεων. Σε ό,τι αφορά τις άλλες, περιφερειακού χαρακτήρα, τράπεζες, προωθείται η ιδιωτικοποίησή τους. Σ' αυτή την κατηγορία ανήκουν η "αμαρτωλή" Τράπεζα Κρήτης, η Μακεδονία - Θράκης και η Τράπεζα Κεντρικής Ελλάδος, ενώ το τελευταίο διάστημα επανέρχεται το σενάριο για την ιδιωτικοποίηση και της Ιονικής Τράπεζας. Υποψήφιοι αγοραστές των κρατικών αυτών τραπεζών φέρονται σήμερα όλες οι ιδιωτικές τράπεζες, ενώ μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από ξένους τραπεζικούς ομίλους, οι οποίοι δείχνουν να"σνομπάρουν" την "υπανάπτυκτη" τραπεζική αγορά της Ελλάδας. Από τους εναπομείναντες ιθαγενείς επεκτατικές διαθέσεις έχουν δείξει ο Ομιλος της Τράπεζας Πίστεως, η ηγεσία της οποίας δεν κρύβει τη φιλοδοξία της να εκτοπίσει από την πρωτοκαθεδρία της κρατικές σήμερα τράπεζες, με πρώτη και καλύτερη βέβαια την Εθνική. Στο παιχνίδι συμμετέχουν επίσης η Τράπεζα Εργασίας, ο Ομιλος Λάτση, καθώς και η Τράπεζα Πειραιώς του κ. Σάλλα. Η τελευταία ήταν και η μοναδική, η οποία έκανε προσφορά για την εξαγορά της Τράπεζας Κρήτης, την απέσυρε, όμως, καθώς δεν τα "βρήκαν" με την κυβέρνηση στον τρόπο πληρωμής. Οι όροι του διαγωνισμού πρόβλεπαν κατώτατο τίμημα τα 40 δισ. δραχμές και εφ' άπαξ καταβολή του, ενώ ο Σάλλας ήθελε να καταβάλει το τίμημα αυτό σε μακροχρόνιες δόσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας ετοιμάζεται να επαναπροκηρύξει διαγωνισμό για την Τράπεζα Κρήτης, με προσαρμογή των όρων στις απαιτήσεις των υποψηφίων αγοραστών...

Η περίπτωση της Ιονικής

Δεν είναι πρώτη φορά που διαρρέουν στον Τύπο πληροφορίες για την ιδιωτικοποίηση της Ιονικής Τράπεζας, κάτι που αν συμβεί θα αλλάξει άρδην το σκηνικό στο τραπεζικό πεδίο. Κατά καιρούς έχουν ακουστεί διάφορα ονόματα υποψηφίων αγοραστών, από τον Κωστόπουλο της Πίστεως, μέχρι και τον Κόκκαλη... Η αρχαιότερη τράπεζα της χώρας έχει μετατραπεί σήμερα σε όμιλο με πάνω από 200 υποκαταστήματα σε ολόκληρη την Ελλάδα, με την Ιονική Ζωής στο χώρο των ασφαλειών, καθώς και εταιρίες Αμοιβαίων Κεφαλαίων, Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών, Χρηματοδοτικής Μίσθωσης, Είσπραξης Επιχειρηματικών Απαιτήσεων και 5.000 εργαζόμενους. Με λίγα λόγια πρόκειται για χρυσωρυχείο, το οποίο πολλοί εποφθαλμιούν. Οσο και αν φέρεται παράξενο η ιδέα της συγχώνευσης της Ιονικής με την Εμπορική, (η τελευταία κατέχει το 62% του μετοχικού κεφαλαίου της Ιονικής) δεν έχει και φανατικούς οπαδούς στην Εμπορική, ή για να ακριβολογούμε, οι πληροφορίες θέλουν τη διοίκησή της να αντιδρά αρνητικά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Τα στελέχη της Εμπορικής Τράπεζας προβάλλουν το επιχείρημα ότι συγχώνευση των δύο μεγάλων τραπεζών θα δημιουργήσει πολλά και δύσκολα προβλήματα. Οπως υποστηρίζουν, αν και η Ιονική είναι θυγατρική της Εμπορικής, η πρώτη συμπεριφέρεται σαν αυτόνομος και ανταγωνιστικός όμιλος προς τη μητρική εταιρία, παρά σαν συνεργαζόμενη. Συγχώνευση των δύο Ομίλων - αναφέρουν οι ίδιες πληροφορίες - συνεπάγεται το κλείσιμο πολλών υποκαταστημάτων, ίσως και 100, και κατά συνέπεια δημιουργείται πρόβλημα με το μισό και πλέον δυναμικό (υποδομής και έμψυχο) που απασχολεί σήμερα η Ιονική. Σε ό,τι αφορά, πάντως, το προσωπικό που με την υλοποίηση ενός τέτοιου σεναρίου θα καταστεί πλεονάζον, οι αρμόδιοι υποστηρίζουν ότι δεν τίθεται θέμα απολύσεων, επειδή αυτό δεν επιτρέπεται από το υφιστάμενο σήμερα καθεστώς. Ενα καθεστώς, βέβαια, που με την πρώτη ευκαιρία θα επιδίωκαν ν' αλλάξουν οι κυβερνώντες.

Είτε όμως έτσι, είτε αλλιώς, η σημερινή διοίκηση της Εμπορικής δείχνει ότι θα προτιμούσε τη μεταφορά της θυγατρικής της, στον ιδιωτικό τομέα... Στη φάσηαυτή αναζητούν εταιρία - χρηματοοικονομικό σύμβουλο - από το εξωτερικό, για την αποτίμηση της αξίας του ομίλου της Ιονικής, γεγονός που δείχνει ότι οι εξελίξεις έχουν πλέον δρομολογηθεί.

Το κύμα, βέβαια, συγχωνεύσεων και εξαγορών είχε ξεκινήσει από την προηγούμενη δεκαετία σε ΗΠΑ, Ιαπωνία και Ευρώπη όπου είδαμε να συγχωνεύονται ή να εξαγοράζονται ακόμα και επιχειρήσεις κολοσσοί. Είναι ένα φαινόμενο γνωστό στην οικονομική ιστορία, με ιδιαίτερη έξαρση σε μεταβατικές περιόδους, σαν και αυτή που διανύουμε σήμερα. Αν και οι εξαγορές - συγχωνεύσεις αποτελούν προϊόν άλλων οικονομικών διεργασιών (ένταση του ανταγωνισμού, συγκέντρωση και συγκεντροποίηση του κεφαλαίου) το πρόβλημα είναι ότι σε κάθε περίπτωση τα μεγάλα θύματα των εξελίξεων αυτών είναι πάντα οι εργαζόμενοι, καθώς το πρώτο μέτρο μετά τους... γάμους διαφόρων εκπροσώπων του κεφαλαίου, είναι η αναδιάρθρωση της επιχείρησης, που ταυτίζεται με απόλυση του πλεονάζοντος προσωπικού και την προσπάθεια εξεύρεσης φτηνότερης εργατικής δύναμης με... "ελαστικά" συστήματα εργασιακών σχέσεων.

Ανταγωνισμός -νέες τεχνολογίες

Η "απελευθέρωση" της κίνησης κεφαλαίων, απλοποίησε τόσο πολύ την είσοδο των ξένων τραπεζικών ομίλων στη χώρα μας, ώστε για να κλείσουν δουλιές δε χρειάζεται πλέον η ύπαρξη υποκαταστημάτων, αλλά οι τραπεζικοί... πράκτορες, οι οποίοι ταξιδεύουν από χώρα σε χώρα διαλαλώντας την πραμάτεια τους.

Οι τελευταίοι μπορούν να έρθουν στη χώρα μας (π.χ. η τράπεζα Μιτσουμπίσι) και με μία βόλτα στην ακτή Μιαούλη με την τσάντα υπό μάλης, να συναντηθούν με τους πλοιοκτήτες και να τους εξηγήσουν τους όρους τους, προκειμένου να τους χορηγήσουν δάνειο. Δάνεια με αισθητά πιο χαμηλό επιτόκιο από τα αντίστοιχα ελληνικά, με αποτέλεσμα οι ελληνικές τράπεζες να χάνουν τους"καλούς" πελάτες υπέρ των ξένων. Πελάτες των διεθνών αυτών τραπεζών είναι σήμερα όλες οι επιχειρήσεις οι οποίες - σύμφωνα με τα κριτήρια των ξένων - διαθέτουν υψηλή πιστοληπτική ικανότητα.

Τα περιθώρια αντίδρασης των ελληνικών τραπεζών στη νέα αυτή κατάσταση, με δεδομένη τη λογική της πολιτικής που ασκείται από τις κυβερνήσεις του "μονόδρομου", είναι αρκετά περιορισμένα, αφού και τα μεγέθη - ποιοτικά και ποσοτικά - ελληνικών και ξένων τραπεζών δεν αντέχουν στην παραμικρή σύγκριση. Επιχειρούν πάντως να κινηθούν στην κατεύθυνση που κινούνται οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες (οι πλησιέστεροι ανταγωνιστές) και στα πλαίσια αυτά προωθούν προγράμματα για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό τους. Η προώθηση όμως της νέας τεχνολογίας σημαίνει μείωση των θέσεων εργασίας, καθώς στον καπιταλισμό, από την εποχή του κινήματος των Λουδιτών ακόμα, η τεχνολογία και οι τεχνολογικές αλλαγές, αντί να βελτιώνουν τις συνθήκες εργασίας, έχουν αποκτήσει χαρακτηριστικά "κατάρας" για την εργατική τάξη.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ