Ενα λιμάνι ιστορικό και πανέμορφο, ένα λιμάνι, που στο άκουσμά του έρχεται στο νου μας η Μεγάλη Αικατερίνη και ο "εκλεκτός" της Ποτέμκιν, η Φιλική Εταιρεία με τον Σκουφά, τον Ξάνθο και τον Τσακάλωφ, αλλά και ο μικρανιψιός του καρδιναλίου Ρισελιέ, καθώς και ο Αϊζενστάιν με το αθάνατο αριστούργημά του: "Θωρηκτό Ποτέμκιν".Ενα λιμάνι, μια πόλη, χιλιάδες αναμνήσεις και συνειρμοί. Φυσικά, αναφερόμαστε στην Οδησσό που κείται στη βορειοδυτική ακτή της Μαύρης Θάλασσας, που κάποτε λεγόταν Κατισμπέη και ήταν ένας ταταρικός οικισμός. Σύμφωνα, όμως, με τη Συνθήκη Ειρήνης του Ιασίου το 1791, το Χατζημπέη μετονομάστηκε σε Οδησσό. Από το 1805, η Οδησσός έγινε πρωτεύουσα της ακραίας περιοχής του Νοβοροσίσκ - κυβερνείο, που κυβερνήτες του ήταν οι: Α. Ε. Ρισελιέ και Μ. Σ. Βοροντσόφ.

Μια σειρά οχτώ ημίωρων επεισοδίων, που ξεκινά τη Δευτέρα στη ΝΕΤ, σε σκηνοθεσία Γιώργου Εμιρζά, θα μας ξεναγήσει στις 10.30 στην "Οδησσό: Μια ξεχασμένη πατρίδα" (έρευνα - κείμενα - παρουσίαση: Μαρία Καραβία). Στην πρώτη εκπομπή θα δούμε την Οδησσό, το σκηνικό του παλιού καιρού, στο οποίο ένα σύγχρονος κόσμος αγωνίζεται να επιβιώσει. Μια πόλη χτισμένη από τον Ποτέμκιν, κατόπιν διαταγής της Μεγάλης Αικατερίνης, μια πόλη ανάμεσα στην απέραντη ουκρανική στέπα και τη Μαύρη Θάλασσα, διατηρεί ακόμα τα ιστορικά κτίρια, τα παλάτια της, την ανάμνηση των Ελλήνων που μεγαλούργησαν, που κρατούσαν στα χέρια τους το εμπόριο της Μαύρης Θάλασσας και οραματίστηκαν την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό, ιδρύοντας τη Φιλική Εταιρεία. Η τηλεοπτική κάμερα ανακαλύπτει τις κατακόμβες, τις στοές, που χρησιμοποιήθηκαν για τη διαφυγή των λαθρεμπόρων και έγιναν αργότερα κρησφύγετα αγωνιστών. Επισημαίνει ανάμεσα στα ερειπωμένα μέγαρα και τα δενδροφυτεμένα ηγεμονικά βουλεβάρτα, δημιουργήματα του Ρισελιέ και της ομάδας του, τα σημερινά προβλήματα, που, όμως, δεν μπορούν να μειώσουν τη γοητεία της Οδησσού, η οποία συγκαταλέγεται ανάμεσα στις ωραιότερες πόλεις του κόσμου, της Οδησσού που ενέπνευσε χρόνια αργότερα τον Οσμάν να κάνει το Παρίσι ένα αντίγραφό της.

Η δεύτερη εκπομπή, που θα προβληθεί την Τρίτη, την ίδια ώρα, είναι αφιερωμένη στους Ελληνες, που παρέμειναν στην Οδησσό και κατοικούν ακόμη γύρω από την Γκρετσέσκαγια, την ιστορική "Οδό των Ελλήνων".Ο τηλεοπτικός φακός μάς οδηγεί στο ταπεινό σπίτι, όπου έκαναν τις πρώτες συνεδριάσεις τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Εκεί, στον ίδιο χώρο, όπου ο Νίκος Καζαντζάκης βρήκε το 1927 εγκαταστημένο ένα τσαγκαράδικο, στεγάζεται, όπως είναι γνωστό, σήμερα το Ιδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού και το Μουσείο Φιλικής Εταιρείας. Οι παλιοί ιδιοκτήτες διηγούνται τις αναμνήσεις τους, αυτοί που στα παιδικά τους χρόνια είχαν το χώρο ως προσκυνηματικό και λιγοστοί Γραικοί εναπομείναντες δεν αφήνουν το χρόνο να αλλοιώσει τις μνήμες τους, αλλά ούτε επιτρέπουν σε κανέναν να τους πάρει την ελληνικότητα της ψυχής τους. Θα παρουσιαστούν επίσης πρόσωπα του παλιού καιρού και σπάνιο αποδεικτικό υλικό από το δημιουργικό πέρασμα των Ελλήνων, που παρέμεινε άθικτο, παρά τα κοσμογονικά γεγονότα που συγκλόνισαν την περιοχή.

Το ταξίδι στην Οδησσό θα συνεχιστεί και στις επόμενες εκπομπές, που θα μιλούν για εκείνους τους Ελληνες, που έφυγαν κατατρεγμένοι από την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και κατάφεραν να επιζήσουν, αλλά και να ζήσουν πολύ καλά στην Οδησσό. Στην Οδησσό, όπου για 16 ολόκληρα χρόνια δήμαρχος ήταν ο Γρηγόριος Μαρασλής, ο εμπνευσμένος φιλότεχνος που έχτισε την περίφημη Οπερα της Οδησσού, ένα εξαιρετικό κτίριο, πανομοιότυπο με αυτό της Σκάλας του Μιλάνου, τη μεγάλη βιβλιοθήκη και άλλα ιδρύματα. Ακόμη θα επισκεφτούμε το παλιό μοναστήρι της Κοιμήσεως Θεοτόκου στη Μαύρη Θάλασσα και θα μάθουμε για τη ζωή και το έργο του Ελληνα ζωγράφου του 19ου αιώνα, του Κυριάκου Κωνστάντη, καθηγητή της Σχολή Καλών Τεχνών της Οδησσού και πρώτου διευθυντή της Πινακοθήκης της πόλης.