Ο ανώτατος πολιτειακός παράγοντας μπορεί να μην έχει τις υπερεξουσίες που του έδινε το Σύνταγμα του 1975, αλλά δεν είναι καθόλου αμελητέα η ιδεολογικοπολιτική συμβολή του στο πολιτικό σύστημα. Ακριβώς για να ανταποκριθεί καλύτερα σε αυτή την αποστολή, ο θεσμός περιβάλλεται με κύρος, ενώ δε λείπει και η καλλιέργεια μύθων γύρω από το πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας, ώστε να διευκολύνεται η απήχηση των "λόγων" και "νουθεσιών" του.

Στην πραγματικότητα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκφράζει την κυρίαρχη ιδεολογία, αλλά και είναι ένθερμος υποστηρικτής των γενικότερων γραμμών και επιλογών της εκάστοτε κυβέρνησης, στο βαθμό που συμβαδίζουν με τους "εθνικούς στόχους". Η υποστήριξη αυτή εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους και δημόσιες παρεμβάσεις και όχι μόνο στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, αλλά και για την οικονομική πολιτική, ακόμα και για τρέχοντα θέματα επικαιρότητας. Η "ουδετερότητα" του ανώτατου πολιτειακού παράγοντα θα "έσπαγε" μόνο αν εξέφραζε θέσεις... αντίθετες με τις πολιτικές που υλοποιεί η εκάστοτε κυβέρνηση. Αντίθετα, όσο συμβαδίζει με αυτές και τις υποστηρίζει, τότε είναι "ουδέτερος" και "ασκεί άψογα τα καθήκοντά του".

Στους παραπάνω κανόνες κινήθηκε και ο Κ. Στεφανόπουλος στη μέχρι τώρα θητεία του. Ο έμπειρος, συντηρητικών αντιλήψεων, πολιτικός δεν είχε σοβαρό πρόβλημα "συμβίωσης" με τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και ειδικά με αυτή του Κ. Σημίτη. Μάλιστα ήταν αρκετές οι περιπτώσεις που από το Προεδρικό Μέγαρο εκπορευόταν ανοιχτή στήριξη των κυβερνητικών επιλογών.

Παραθέτουμε, στη συνέχεια, ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα για τη στάση του Κ. Στεφανόπουλου σε κρίσιμα θέματα.

Αδιάλειπτη και με συνεχείς παρεμβάσεις ήταν η υποστήριξή του στην ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ, επισημαίνοντας ταυτόχρονα την ανάγκη να πετύχει η κυβερνητική πολιτική, προκειμένου να επιτευχθούν οι "ευρωπαϊκοί στόχοι". Η τοποθέτηση αυτή δε γινόταν μόνο με την ευκαιρία κάποιων μηνυμάτων (Πρωτοχρονιά, κ. λπ.), αλλά και κατά τη διάρκεια των περιοδειών του σε διάφορες πόλεις και μάλιστα σε δύσκολες στιγμές για την κυβέρνηση. Σημειώνουμε τις τοποθετήσεις του Κ. Στεφανόπουλου στα Μέγαρα στις 17 Μάη 1998, στη Φλώρινα στις 6 Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου, στο Λιτόχωρο Πιερίας το Φλεβάρη του 1997 και τον ίδιο μήνα στο Πύργο Ηλείας. Οι προεδρικές παρεμβάσεις στις δύο τελευταίες πόλεις έχουν ξεχωριστή σημασία, γιατί ήταν σε εξέλιξη οι αγροτικές κινητοποιήσεις. Μάλιστα στον Πύργο, αναφερόμενος στις κινητοποιήσεις των αγροτών και άλλων εργαζομένων, παραδέχτηκε το δίκαιο των αιτημάτων τους, αλλά "όλοι πρέπει να κατανοήσουν την κυβέρνηση, η οποία προσπαθεί με θυσίες να διατηρήσει την ένταξή μας στην ΟΝΕ, καθώς και τη γραμμή της κυβερνητικής πολιτικής που έχει χαράξει". Και τόνισε: "Είμαστε αναγκασμένοι να ανήκουμε στην ΕΟΚ, η οποία εγγυάται τη σταθερή κατάσταση σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Και είναι ευτυχές που όλες οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου έχουν συγκλίνει πάνω σε αυτή την άποψη. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που διαφωνούν και ευτυχώς που υπάρχουν αντίθετες φωνές, γιατί έτσι λειτουργεί η δημοκρατία. Οι φωνές που διαμαρτύρονται έχουν κάθε δικαίωμα να το κάνουν και εγώ σέβομαι την άποψη του καθενός, πόσο περισσότερο όταν πρόκειται για το ΚΚΕ".

Στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και κυρίως για τα Ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό εξέφραζε σταθερά τις πάγιες "ελληνικές θέσεις". Ωστόσο ήδη από το Μάρτη του '96 στη Ρόδο δήλωνε: "Αν ζητούμε διαρκώς από την Τουρκία να αναλάβει εκείνη την πρωτοβουλία της προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δε θα κάνουμε τίποτα. Δεν πρόκειται να πάει ποτέ η Τουρκία. Μήπως πρέπει να αλλάξουμε τη διατύπωση και από το να ζητάμε από την Τουρκία να δηλώσουμε διεθνώς ότι είμαστε διατεθειμένοι, εάν συμφωνήσει η Τουρκία, να πάμε στη Χάγη;".

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι τοποθετήσεις του απέναντι στο βρώμικο πόλεμο του ΝΑΤΟ κατά της Γιουγκοσλαβίας. Από την Αυστρία, τον περασμένο Φλεβάρη δήλωνε: "Δεν είναι χρήσιμη μια στρατιωτική πολεμική επέμβαση στο Κόσσοβο". Ταυτόχρονα, όμως, "η Ελλάδα θα παράσχει διευκολύνσεις στο ΝΑΤΟ, σε περίπτωση που η Ατλαντική Συμμαχία αποφασίσει ανάπτυξη χερσαίων δυνάμεων στο Κόσσοβο".

Στις 28 Μάη από τη Βουλγαρία διακήρυσσε ότι "η χώρα μας υποστηρίζει εξ ολοκλήρου τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας για τον τερματισμό της κρίσης στο Κόσσοβο. Πιστεύουμε ότι οι αρχές του σχεδίου της ομάδας των 8 που θα αποτελέσουν τη βάση ψηφίσματος του ΟΗΕ θα θέσουν την αρχή της ειρηνικής διευθέτησης". Ενώ στο μήνυμά του με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου εκτιμούσε ότι "Αργά ή γρήγορα είμαι βέβαιος ότι οι αξίες αυτές (σ. σ. ευρωπαϊκός προσανατολισμός και προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων) θα επικρατήσουν στην ταραγμένη περιοχή μας".

Παράλληλα, ιδιαίτερη προσπάθεια κατέβαλε ο Κ. Στεφανόπουλος στη στήριξη των επιχειρηματικών "ανοιγμάτων" κυρίως σε χώρες της Βαλκανικής και σε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, όπου πραγματοποίησε τα περισσότερα ταξίδια του. Οπως ο ίδιος έχει δηλώσει, το ελληνικό κράτος πρέπει να ενισχύει τις δραστηριότητες των Ελλήνων επιχειρηματιών και να καταργεί κάθε εμπόδιο για την ανάπτυξή τους. Η γενικότερη αντίληψή του συμπυκνώνεται στη φράση που συχνά έχει επαναλάβει ότι "όπου ευημερούν οι επιχειρηματίες, ευημερούν τα κράτη".

Αίσθηση προκάλεσε και η συστράτευση του Κ. Στεφανόπουλου στο πλευρό της κυβέρνησης την περίοδο των μαθητικών κινητοποιήσεων, παρέμβαση που έγινε και μέσα από το πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του: "Παρακολουθώ με θλίψη αυτό τον καιρό τις αντιδράσεις των νέων μας κατά της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Επικαλούμαι την ηλικία μου και όχι την ιδιότητά μου για να τους υπενθυμίσω ότι η σύγχρονη εποχή αξιώνει περισσότερη μελέτη και ότι ενέργειες σαν κι αυτές που έχουν διαλέξει δεν τους καθιστά υπεύθυνους πολίτες. Αντί καταλήψεων και αποκλεισμών δρόμων, χρειάζεται ένταση και συστηματοποίηση των προσπαθειών τους".

Ανάλογη υποστήριξη πρόσφερε και σε άλλα κυβερνητικά νομοσχέδια, όπως π. χ. για τον "Καποδίστρια". Στο Κιλκίς στις 28 Οκτώβρη του 1997 δήλωνε: "Πρέπει να δείξετε κατανόηση στα σχέδια που προωθεί η κυβέρνηση, όπως και κάθε κυβέρνηση για τον εκσυγχρονισμό της χώρας", για τον υπαλληλικό κώδικα των δημοσίων υπαλλήλων κ. ά.

Μετά τα παραπάνω, εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό γιατί ο Κ. Σημίτης έσπευσε να υποστηρίξει με θέρμη την εκ νέου υποψηφιότητα του Κ. Στεφανόπουλου για την Προεδρία της Δημοκρατίας, αλλά και το θαυμασμό που εκφράζει η ηγεσία της ΝΔ για το πρόσωπό του.

Παναγιώτης ΚΑΚΑΛΗΣ