Κυρίες και κύριοι βουλευτές, επειδή η πολιτική αντιπαράθεση είναι πολύ εύκολο να περάσει στο παιχνίδι των λέξεων και επειδή και αυτές τις ημέρες, όσο μπόρεσα να παρακολουθήσω τη συζήτηση, το παιχνίδι των λέξεων βρέθηκε στην αποθέωσή του - ακούμε κρατισμός, αντικρατισμός, δογματισμός, ανανέωση, φιλελευθερισμός κ.λπ. - θέλω να πω μια εκτίμηση που δε γίνεται για λόγους εντυπωσιασμού αλλά για λόγους ουσίας.

Δεν ξέρω αν μπορούμε σήμερα, αυτήν την περίοδο, να λέμε ότι η κορυφαία στιγμή συζήτησης πολιτικών ζητημάτων, κοινωνικών ζητημάτων, γραμμής κ.λπ. είναι η συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού. Ο κρατικός προϋπολογισμός κάθε χρόνο, χωρίς να χάνει το ρόλο του σαν εργαλείο μιας ταξικής πολιτικής για μας, χάνει όλο και περισσότερο τη σημασία του. Γιατί υπάρχουν πολύ περισσότερα εργαλεία στα χέρια μιας κυβέρνησης, μιας εξουσίας, του κράτους, όπου ασκείται πολιτική, έξω από τον κρατικό προϋπολογισμό, έξω ακόμα και από το Κοινοβούλιο. Χρόνο με το χρόνο, μάλιστα, και, εφόσον δεν έχουμε πολιτικές αλλαγές, θα συρρικνώνεται, κατά την πρόβλεψή μας, και το αντικείμενο του κρατικού προϋπολογισμού.

Παραδείγματος χάριν, πριν αρκετά χρόνια, όταν υπήρχαν οι κρατικές επιχειρήσεις - δεν μπαίνω τώρα στη λογική πώς λειτουργούσαν και τι έκαναν - ένα μέρος του κρατικού προϋπολογισμού ήταν αφιερωμένο και σε αυτές, στη λειτουργία των κρατικών επιχειρήσεων. Τώρα που οι κρατικές επιχειρήσεις γίνονται ιδιωτικές φεύγουν από τον κρατικό προϋπολογισμό, στο όνομα της λεγόμενης αποκέντρωσης. Μια σειρά από τομείς έχουν φαινομενικά φύγει από την ευθύνη του κράτους και της κυβέρνησης και έχουν περάσει, τάχα μέσω αποκέντρωσης, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση κ.λπ.

Το ίδιο γίνεται με το Δ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Μήπως η διαχείρισή του περνάει μέσα στον κρατικό προϋπολογισμό; Και πρόκειται για δισεκατομμύρια.

Ο κρατικός προϋπολογισμός από γεννησιμιού του ουδέποτε ασχολήθηκε με τους μισθούς, τα εισοδήματα των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Διότι ο ιδιωτικός τομέας είναι έξω από την ευθύνη του κράτους. Ασχολήθηκε εμμέσως, με το ΙΚΑ και με τα άλλα συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης που υπήρχαν. Σε λίγα χρόνια, ένα μικρό μέρος των δημοσίων υπαλλήλων θα βρίσκεται μέσα στον κρατικό προϋπολογισμό, καθώς οι εργασιακές σχέσεις ιδιωτικού δικαίου υπάρχουν και στο Δημόσιο, οι εργασιακές σχέσεις αλλάζουν και όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι θα βρίσκονται έξω από την τυπική συζήτηση του κρατικού προϋπολογισμού.

Με αυτήν την έννοια λέμε: Ας μην υπερβάλλουμε, λέγοντας ότι μιλάμε για κορυφαία συζήτηση. Είναι ένα εργαλείο το οποίο συρρικνώνεται και χάνει, αν θέλετε, τη μεγάλη του σημασία και τα επόμενα χρόνια όλο και χειρότερα θα είναι.

Ας πάρουμε όμως μια πλευρά. Ο κρατικός προϋπολογισμός, αυτός που συζητούμε σήμερα, ο ταξικός, ο αντιλαϊκός - δε φοβόμαστε και δεν είναι παιχνίδι των λέξεων να το πούμε, τα πιστεύουμε αυτά - είναι μια εξειδίκευση της γενικότερης προγραμματικής κατεύθυνσης, που έχει η ΝΔ και την οποία, εδώ που τα λέμε, διαφανώς την έχει προβάλει και δεν υπάρχει λόγος να μιλάμε για μυστικά χαρτιά που έχει η ΝΔ ή που είχε στο παρελθόν το ΠΑΣΟΚ.

Το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων της Νέας Δημοκρατίας είναι η βάση που καθορίζει και την εξειδίκευση στον κρατικό προϋπολογισμό. Επομένως, προτάσεις βελτίωσης του κρατικού προϋπολογισμού και αλλαγής της γραμμής πλεύσης δεν έχουν σημασία, αν ταυτόχρονα - έστω στο επίπεδο των διεκδικήσεων ή και των προτάσεων - δε θιγεί το γενικότερο προγραμματικό πλαίσιο της Νέας Δημοκρατίας.

Κοιτάξτε να δείτε: Και εμείς εδώ μπορούμε να καταθέσουμε τα πάντα, ωραιότατες προτάσεις για τις γυναίκες, για τη νεολαία, τους αγρότες, την τρίτη ηλικία, για τους ανθρώπους που είναι μακροχρόνια ασθενείς. Μιλάμε για ριζικές αλλαγές. Και το κάνουμε αυτό στη Βουλή και θα το κάνουμε. Δεν υπάρχει θέμα. Επειδή, όμως, μιλάμε τώρα για τον κρατικό προϋπολογισμό ως κορυφαία στιγμή της συζήτησης στη Βουλή, δεν μπορεί να κάνουμε προτάσεις χωρίς να πάρουμε θέση στο κεντρικό ζήτημα, αν συμφωνούμε με τον πυρήνα, με τη γενική κατεύθυνση αυτού που λέει η ΝΔ «Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων». Ανάλογο πρόγραμμα με άλλο τίτλο είχε και το ΠΑΣΟΚ και κάθε κυβέρνηση θα έχει.

Ποια είναι η ουσία του προγράμματος μεταρρυθμίσεων της Νέας Δημοκρατίας; Αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας, ενίσχυση των εξαγωγών κεφαλαίου και εμπορευμάτων - μάλιστα βάζει τον τίτλο «εξωστρέφεια» και έτσι είναι - βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, δηλαδή κρατικά κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις.

Αυτό είναι η ραχοκοκαλιά του προβλήματος. Ε, αυτό το πρόγραμμα ως ραχοκοκαλιά - δεν μπαίνουμε στο ψαχνό και στα μικρά κόκαλα - έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με τις πραγματικές, τις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων. Χειροτερεύει τα πράγματα και ως σημερινή πραγματικότητα και ως αυριανή τάση, αν δεν έχουμε αλλαγές και αν ο λαός δεν αποφασίσει να πει τα επόμενα χρόνια την τελευταία του λέξη. Αυτό το πρόγραμμα πλήττει τη ζωή της μεγάλης πλειοψηφίας.

Βεβαίως, άλλος θα πει ότι αυτός ο άξονας είναι σωστός, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί φιλολαϊκά. Αλλος μπορεί να πει ότι αυτός ο άξονας έχει φύση φιλολαϊκή μέσα του. Η ΝΔ έτσι λέει, ότι, αν προχωρήσει αυτό το πρόγραμμα, θα έχουμε αυτόματα βελτίωση της θέσης των εργαζομένων, το λεγόμενο «κοινωνικό μέρισμα», δεν ξέρω πώς ακριβώς το ονομάζει, τα μπερδεύω γιατί ΠΑΣΟΚ και ΝΔ έχουν τους ίδιους όρους και το μπερδεύω αν το λέει «κοινωνικό μέρισμα» και η ΝΔ. Το ΠΑΣΟΚ προφανώς λέει ότι αυτή η γραμμή, εν πάση περιπτώσει αυτό το πλαίσιο, κάτω από την μπαγκέτα της ΝΔ, θα έχει αντιλαϊκό περιεχόμενο και μπορεί να αποκτήσει φιλολαϊκό περιεχόμενο με μια άλλη διαχείριση.

Εμείς διαφωνούμε ριζικά, δε θα το αναλύσω αυτό τώρα. Από τη φύση του αυτό το πρόγραμμα είναι αυτόματος πιλότος για τη χειροτέρευση της ζωής των εργαζομένων. Βεβαίως, δεν τα βλέπουμε τα πράγματα παθητικά. Σαφώς πάντα υπάρχουν περιθώρια άμβλυνσης των συνεπειών, μετριασμού των συνεπειών, αλλά επίλυση των προβλημάτων και βελτίωση και -αν θέλετε - μια νέα πορεία της ζωής του ελληνικού λαού και των εργαζομένων, δεν μπορεί να υπάρξει. Και αν θέλετε, εκεί είναι η διαφορά μας. Εμείς δε διαφωνούμε, αν ο λαός με την πάλη του μπορεί κάτι να μετριάσει, βεβαίως και μπορεί, αλλιώς δε θα ήμασταν εδώ, θα είχαμε ένα βάθρο και θα κηρύσσαμε το λόγο του κομμουνιστικού ευαγγελίου στην πλατεία Συντάγματος. Παλεύουμε ακριβώς, γιατί πιστεύουμε ότι μπορεί να υπάρξουν κατακτήσεις και αρκετά πράγματα να αλλάξουν.

Αλλά δεν μπορεί να μιλάμε για επίλυση των προβλημάτων των εργαζομένων. Και αν θέλετε, η αναθεώρηση του άρθρου 16 από εδώ πηγάζει. Δεν είναι ούτε προϊόν μιας αντικρατικίστικης αντίληψης της ΝΔ, ούτε προϊόν μιας νεοτεριστικής αντίληψης του ΠΑΣΟΚ. Από τη στιγμή που η επιστήμη, η γνώση, η Παιδεία, ακόμα πιο αποφασιστικά από όταν μίλαγε ο Μαρξ - για να πάω στο παρελθόν - αποτελεί βασική παραγωγική δύναμη, δεν είναι δυνατόν η Παιδεία να μείνει ως έχει, είναι φανερό. Κι αυτό γιατί λέγονται πολλά για το δογματισμό, το συντηρητισμό, την αγοραία αντίληψη των κομμάτων που υποστηρίζουν την αλλαγή του άρθρου 16. Η ουσία είναι εκεί. Ενδιαφέρονται να αναβαθμίσουν την ανταγωνιστικότητα, την ενίσχυση των εξαγωγών κεφαλαίου και εμπορευμάτων κ.λπ., δηλαδή θέλουν να υπηρετήσουν τις σύγχρονες ανάγκες της αστικής τάξης της χώρας μας, για να το πω με τους όρους που χρησιμοποιούμε εμείς.

Και με την ευκαιρία, πείτε μου: Ολα τα τελευταία χρόνια υπάρχει περίπτωση ο πρωθυπουργός, υπάρχει περίπτωση ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να πάει ένα ταξίδι και να μην ακολουθείται από πενήντα, εκατό επιχειρηματίες, οι οποίοι ενδιαφέρονται, λόγω της συσσώρευσης κεφαλαίου και κερδών που έχουν, να κάνουν επενδύσεις στο εξωτερικό;

Απολύτως φυσικό θα έλεγα. Αλλά, για να δούμε, γιατί κάνουν τις επενδύσεις στο εξωτερικό; Για να φέρουν τα κεφάλαιά τους και να τα μοιράσουν στους εργαζόμενους; Οχι, βέβαια. Για να δώσουν δουλιά στους Βούλγαρους εργάτες, στους Ρουμάνους ή στο Ντουμπάι ή στους Αραβες κ.λπ.; Οχι. Για την κερδοφορία τους το κάνουν. Κι αυτό, για να μη μας κάνει εντύπωση και αρχίζουν οι φωνές «παίρνουν τα λεφτά τους οι επιχειρηματίες», «κλείνουν τις επιχειρήσεις και πάνε έξω», «οι μπαταξήδες», «να δούμε αν τους έβαλε το ΠΑΣΟΚ στον αναπτυξιακό νόμο ή όχι ή αν τους βάζει η ΝΔ». Μα, αυτό κάνουν οι επιχειρηματίες.

Βεβαίως, σε εθνική βάση έχουν τη μεγάλη συσσώρευση και από εκεί και πέρα σήμερα μπορούν σε ένα ευρύτερο επίπεδο και - ας το πω - σε άλλες εθνικές βάσεις, να έχουν νέα συσσώρευση. Και έτσι πετάνε στο δρόμο τους εργαζόμενους, αδιαφορούν για τις θέσεις εργασίας και πάνε στις γειτονικές χώρες. Βεβαίως, υπάρχουν και επιχειρηματίες, οι οποίοι πήραν δάνεια, δεν έκαναν επενδύσεις, τα έφαγαν κι αυτά που έφαγαν τα έκαναν πολυτελή διαβίωση και βγήκαν έξω, αλλά η βασική τάση είναι αυτή.

Θα μου πείτε, είστε αντίθετοι με την εξωστρέφεια; Κοιτάξτε να δείτε. Εμείς υποστηρίζουμε την όσο γίνεται - δεν έχουμε αυταπάτες, ξέρουμε τις διεθνείς συνθήκες - αυτοδύναμη και φιλολαϊκή ανάπτυξη μιας χώρας και από αυτές τις θέσεις να διεκδικήσει θέσεις διεθνούς συνεργασίας. Εξωστρέφεια και εξωστρέφεια έχουν μεγάλη διαφορά, διότι εξωστρέφεια, η οποία διευκολύνει το κεφάλαιο είναι εξωστρέφεια, αλλά δεν έχει σχέση με τη διεθνή οικονομική συνεργασία, η οποία μπορεί να βοηθήσει - εάν θέλετε - λαούς, χώρες σε μια ανάπτυξη, όπου, να χρησιμοποιήσω και εγώ τον όρο, το μέρισμα θα το κερδίσουν οι λαοί. Από την εξωστρέφεια που μιλάμε τώρα θα χάσει και ο ελληνικός λαός και οι λαοί στις χώρες των οποίων επενδύουν οι Ελληνες επιχειρηματίες.

Να βάλω και μια άλλη πλευρά. Γίνεται πολύς λόγος για το σπάταλο κράτος και άλλα σχετικά. Βεβαίως, εμείς δεν έχουμε αντίρρηση, αλλά ας δούμε την ουσία. Λένε, το κράτος είναι σπάταλο, αλλά η καπιταλιστική ανταγωνιστική αγορά δεν είναι σπάταλη. Γι' αυτό, πρέπει τις επιχειρήσεις να τις δώσουμε στους ιδιώτες, για να περικοπεί η σπατάλη. Το κράτος είναι σπάταλο, γιατί είναι κράτος του κεφαλαίου. Αλλά, ας φύγουμε από εκεί. Εχουμε σκεφθεί - εγώ σας λέω ότι και σαν κόμμα χρειάζεται ακόμα περισσότερο να το μελετήσουμε - τι τεράστια σπατάλη χρημάτων, αλλά και φθορά ανθρώπινου παραγωγικού δυναμικού, προκαλεί αυτός ο ανταγωνισμός, ο οποίος δεν είναι ο ελεύθερος ανταγωνισμός της αυγής του καπιταλισμού, είναι ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός.

Πάρτε ένα παράδειγμα: Τα είδη που σε όλους μας είναι προσιτά. Υπάρχουν οι γαλακτοβιομηχανίες. Υπάρχουν οι εταιρείες που κάνουν εισαγωγή καλλυντικών για τη γυναικεία και αντρική ομορφιά. Υπάρχουν οι βιομηχανίες που κατασκευάζουν ηλεκτρονικά μέσα, δηλαδή, εάν θέλετε προϊόντα που οι διαφορές μεταξύ τους είναι ελάχιστες. Η πρώτη ύλη είναι ίδια σχεδόν παντού. Για παράδειγμα, τι αλλάζει στα καλλυντικά; Αν τα προβάλλει η Ορνέλα Μούτι στην τηλεόραση ή κάποια άλλη. Τα υλικά είναι ίδια. Πλασάρουν και φθηνά καλλυντικά για τα λαϊκά στρώματα. Εχετε σκεφθεί πόσα χρήματα χαλιούνται για τη διαφήμιση; Και η διαφήμιση τώρα δεν είναι ένας υπότιτλος. Εδώ γίνονται ολόκληρες κινηματογραφικές ταινίες. Τι σπατάλη χρημάτων γίνεται για τον ανταγωνισμό; Ποια εταιρεία θα πουλήσει τα καλλυντικά, τα μοσχοσάπουνα και τα αρώματα; Χρήμα το οποίο το πληρώνει ο λαός βεβαίως.

Αλλά να σας πω είναι και φθορά παραγωγικού και επιστημονικού δυναμικού. Για να δείτε σε αυτές τις εταιρείες απόφοιτοι πανεπιστημίου, που τελείωσαν επαγγέλματα σημαντικά, θα έλεγα, με επιστημονική μόρφωση και επαγγελματική ειδίκευση σε τομείς που έχουν σχέση με τον άνθρωπο, σπαταλιούνται κυριολεκτικά και δουλεύουν για τα διάφορα διαφημιστικά σποτς για κείνα και για τ' άλλα. Δυστυχώς, να το πω καθαρά, ο καπιταλισμός και βέβαια τα κόμματα - στηρίγματά τους στην Ελλάδα, η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, με την πολιτική τους εξ αντικειμένου συμβάλλουν και στη σπατάλη χρημάτων - χωρίς κατ' ανάγκη να σημαίνει ότι κάποιος τα βάζει στην τσέπη του - στη φθορά και στην απαξίωση σε ορισμένες περιπτώσεις του παραγωγικού δυναμικού.

Πόσοι νέοι, επειδή μιλάμε για την Παιδεία τελειώνουν το πανεπιστήμιο για να γίνουν παιδαγωγοί, αναμορφωτές, κοινωνικοί ψυχολόγοι και δουλεύουν στις διαφημιστικές εταιρείες; Εχουμε σκεφτεί αυτοί που τελειώνουν, για παράδειγμα τη φιλοσοφική, πού απασχολούνται, πέρα από αυτούς που πάνε στην εκπαίδευση και αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Αυτοί που τελειώνουν καλλιτεχνική παιδεία, θεατρολογία κ.λπ. που δουλεύουν; Αυτοί που τελειώνουν δημόσια διοίκηση, ψυχολογία, κοινωνική ψυχολογία και τέτοιες ειδικότητες πού δουλεύουν; Μη μιλάμε λοιπόν, για το σπάταλο κράτος. Βεβαίως υπάρχει, αλλά ...«τεράστια σπατάλη»! Και εκείνο που έχει πιάσει ορισμένους είναι τι θα γίνει με τα ασφαλιστικά ταμεία, που θα καταστραφούν λόγω γήρανσης κ.λπ. Μα, στα ασφαλιστικά ταμεία οι εισφορές είναι από τον ιδρώτα των εργαζομένων. Είτε είναι εισφορά του εργαζόμενου, είτε είναι εισφορά του κράτους, είτε της εργοδοσίας, είναι προϊόν της ταξικής εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Πώς να το κάνουμε δηλαδή. Και με την τριμερή στήριξη, απλά επιστρέφεται ένα μέρος του ποσού, από την υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων στα ασφαλιστικά ταμεία, αλλά από εκεί βγαίνει. Ας μη μιλάμε, λοιπόν, για το σπάταλο κράτος και για τους λόγους για τους οποίους πρέπει να κάνουμε αποκρατικοποιήσεις.

Ας πάρουμε μια άλλη πλευρά. Αυτά δε σχετίζονται με τον κρατικό προϋπολογισμό. Ο κρατικός προϋπολογισμός εξειδικεύει. Σε όλη την Ευρώπη -και παγκόσμια βέβαια - υπάρχει μια μεγαλύτερη, ας πούμε, ομοιογένεια στο επίπεδο ανάπτυξης, παρά τις διαφορές. Εκεί, λοιπόν, επεκτείνονται οι μορφές μερικής απασχόλησης και έχουμε τη διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου. Η ΝΔ είναι εκσυγχρονιστικά μπροστά σ' αυτό το θέμα. Τι δείχνει αυτό, παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα υπάρχει σχετική υστέρηση; Δείχνει ότι αντικειμενικά η παραγωγικότητα της εργασίας έχει φτάσει σε ένα τέτοιο σημείο, που θέτει αντικειμενικά το ζήτημα της συνολικής μείωσης του εργάσιμου χρόνου.

Δε θα μπορούσε το καπιταλιστικό σύστημα, η διαχείριση των συμφερόντων του καπιταλιστικού συστήματος από τα διάφορα κόμματα, να προχωρήσει στη μερική απασχόληση και στη διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου, εάν δεν είχε ανέβει η παραγωγικότητα της εργασίας. Δεν ήταν δυνατόν. Δεν είναι προϊόν μιας γενικά αντιδραστικής λογικής. Είναι προϊόν, βεβαίως, αντιδραστικής ταξικής λογικής, αλλά πατάει σε μια πραγματικότητα.

Αντί, λοιπόν, να μειωθεί ο συνολικά εργάσιμος χρόνος χωρίς να μειωθούν οι αποδοχές - στην Ελλάδα μπορεί να φτάσει στο επτάωρο, ενδεχομένως στη Γερμανία στο εξάωρο ή στο πεντάωρο κάπου αλλού, γιατί δεν είναι εξισωμένα τα επίπεδα παραγωγικότητας - αντί να δοθεί η λύση με αυτόν τον τρόπο, δίνεται με τη μερική απασχόληση, με την απασχόληση μια ώρα το μήνα και με διευθέτηση του εργάσιμου χρόνου, με μείωση των πραγματικών αποδοχών, με αύξηση της εκμετάλλευσης και με πάρα πολλά άλλα, τα οποία πολλές φορές οι βουλευτές του ΚΚΕ πολύ γλαφυρά έχουν περιγράψει από το βήμα της Βουλής.

Αυτή είναι η ουσία, λοιπόν. Εκεί βρίσκεται η διαφωνία μας, όχι στο πώς διαχειρίζεται η ΝΔ τα θέματα. Με την ευκαιρία θέλω να πω το εξής: Η ΝΔ εξηγεί ότι φέρνει αυτόν τον προϋπολογισμό, γιατί η «απογραφή» που έκανε έδειξε τα τεράστια δημοσιονομικά προβλήματα που της κληρονόμησε το ΠΑΣΟΚ.

Δε λέτε την αλήθεια για τον εξής λόγο: Καταρχήν, αυτή η γραμμή πλεύσης υπάρχει σε όλες τις χώρες, ανεξαρτήτως απογραφής. Αλλού έχει προχωρήσει αυτή η αντιδραστική πολιτική πιο γρήγορα, όπως παραδείγματος χάριν στην Ισπανία. Εδώ υπάρχουν αντιστάσεις, υπάρχει κίνημα που «αγοράζει χρόνο» και παρεμποδίζει την εφαρμογή, συν μια σειρά άλλων παραγόντων που δεν είναι της ώρας να τους αναπτύξω.

Παραδείγματος χάριν, είναι γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί στην Ισπανία, που ήταν στο Δημόσιο, τώρα είναι με σχέση ιδιωτικού δικαίου. Τέρμα τα εφάπαξ. Παίρνουν μεγαλύτερο μισθό, αλλά δουλεύουν περισσότερες ώρες. Εκεί φταίει η δημοσιονομική απογραφή που έκανε η τωρινή κυβέρνηση στην προηγούμενη; Οχι, είναι πρόσχημα.

Δεν υπερασπιζόμαστε εδώ το ΠΑΣΟΚ, αλλά δεν είναι η αλήθεια, όπως δεν ήταν η αλήθεια όταν έλεγε το ΠΑΣΟΚ ότι παρέλαβε «καμένη γη» και δεν μπορεί να κάνει την άλφα ή τη βήτα πολιτική. Το αν υπάρχει «καμένη γη», δημοσιονομικά ελλείμματα, αυτά είναι επιμέρους ζητήματα. Δεν είναι αυτά που καθορίζουν το συγκεκριμένο χαρακτήρα του προϋπολογισμού.

Με την ευκαιρία, ας γίνει μια απογραφή στην Ελλάδα. Να δούμε ποιο είναι το μέγεθος του κοινωνικού πλούτου, του υλικού, του πνευματικού, του πλούτου που παράγεται στην Ελλάδα, του εμπράγματου και του εποικοδομήματός του; Ποιος τον παράγει και ποιος τον καρπούται; Ποιος είναι ο βαθμός εκμετάλλευσης;

Αυτά, βεβαίως, δεν μπορεί να τα κάνει καμία κυβέρνηση, γιατί εάν κάνει μια πραγματική απογραφή, τότε - με συγχωρείτε - θα πει: «Γεια σας, τελείωσα». Γιατί εκεί θα αποκαλυφθεί το εξής πράγμα: Οτι υπάρχουν σοβαρές δυνατότητες στην Ελλάδα, που είναι προτελευταία στην Ευρώπη, να ζήσει ο λαός πολύ καλύτερα. Ετσι, το ερώτημα που έχετε βάλει και έχετε δημιουργήσει συγχύσεις και στους εργαζόμενους, από πού θα βρεθούν τα χρήματα να πληρωθεί το άλφα ή το βήτα, οι καλύτεροι μισθοί, η Παιδεία, η Υγεία, με μια τέτοιου τύπου απογραφή θα εύρισκε απάντηση.

Η ΝΔ κατηγορείται για ταξική πολιτική. Βεβαίως. Να βάλουμε, όμως, το εξής ερώτημα: Η ταξική πολιτική καθορίζεται μόνο από το ποσοστό αύξησης ή καθήλωσης των μισθών; Δηλαδή, αν η ΝΔ έλεγε - να κάνουμε μια υπόθεση εργασίας γιατί δεν πρόκειται να το κάνει - εγώ προχωράω στους δημόσιους υπάλληλους, που υποτίθεται ότι είναι η πυξίδα, σε αύξηση 15% - 20%, δεχόταν το δίκαιο αίτημα των εκπαιδευτικών για 1.400 ευρώ κατώτατο μισθό και βέβαια αυτό το αναγνώριζε ανάλογα και στους άλλους δημόσιους υπάλληλους και γινόταν πυξίδα για τον ιδιωτικό τομέα. Θα έπαυε να είναι ταξική πολιτική; Πάλι ταξική θα ήταν, απλώς θα είχαν αμβλυνθεί, ας το πω έτσι, οι συνέπειες αυτής της ταξικής πολιτικής. Το λέω αυτό, γιατί αυτό είναι και το παιχνίδι των λέξεων ταξικός, ταξική, ω ταξικό.

Η πολιτική της Νέας Δημοκρατίας όπως και του ΠΑΣΟΚ, βεβαίως ανεξαρτήτως της συγκυρίας και των παροχών, ήταν πάντα ταξική, με την έννοια ότι συνέβαλλε στην αναπαραγωγή, όχι μιας πολιτικής λιτότητας, αλλά του συνόλου των κοινωνικών εκμεταλλευτικών σχέσεων. Με αυτήν την έννοια, οι εργαζόμενοι βεβαίως δεν μπορούν να ζουν με τη νοσταλγία του παρελθόντος τι είχαμε, τι χάσαμε και να θυμούνται για παράδειγμα τη δεκαετία του '70, μετά τη δικτατορία εννοώ, ή τη δεκαετία του '80, τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ, όπου τότε βεβαίως υπήρχε μια σχετική ή και απόλυτη βελτίωση της ζωής των εργαζομένων. Οχι του συνόλου, ορισμένων τμημάτων. Δεν μπορούμε να ζούμε με αυτήν τη νοσταλγία του παρελθόντος και οπωσδήποτε δεν μπορούμε να ζούμε με το συμβιβασμό στο σήμερα. Από τη σκοπιά του μέλλοντος και των σύγχρονων αναγκών τους και των δικαιωμάτων τους, πρέπει να παλέψουν οι εργαζόμενοι. Και οι δικές μας οι προτάσεις γίνονται απ' αυτή τη σκοπιά και αν θέλετε από αυτή τη σκοπιά μπορείς να πετύχεις, με ένα πραγματικά ισχυρό κίνημα, και απόσπαση παραχωρήσεων και άμβλυνση των οξυμένων προβλημάτων χωρίς να έχουν προηγηθεί μεγάλες και ριζικές αλλαγές.

Εμείς, λοιπόν, συγκρουόμαστε με τη βάση αυτής της πολιτικής και όχι με τη διαχείρισή της. Και να σας πω και κάτι. Ούτε καθίσαμε να ψάξουμε σαν κοινοβουλευτική ομάδα ή σαν κόμμα αν ο προϋπολογισμός που φέρνει η ΝΔ έχει το στοιχείο της αποτελεσματικότητας, αν μπορεί να υλοποιηθεί ή όχι. Εμείς δε θέλουμε να υλοποιηθεί, διότι είναι αντιδραστικός. Αυτό έλειπε να ευχόμαστε να υλοποιηθεί. Κοιτάξτε, υπάρχει θέμα, αλλά αυτό αφορά τη ΝΔ, αν από τη δική της τη σκοπιά είναι η καλύτερη επεξεργασία που έχει κάνει, αλλά αυτό θα το απαντήσουν τα επιτελεία της Νέας Δημοκρατίας.

Επίσης, εμείς δεν καθόμαστε να ασχοληθούμε με το τι υποσχέθηκε η ΝΔ και τι έκανε. Τι υποσχέθηκε, δηλαδή, προεκλογικά η ΝΔ; Και αναφέρομαι στο ΠΑΣΟΚ, που παρακολούθησα και από την τηλεόραση και οι περισσότεροι ομιλητές έλεγαν, «υποσχέθηκε και δεν έκανε» και «υπόσχεται ότι θα κάνει αυτά που δεν έκανε πριν». Τι υποσχέθηκε; Ψίχουλα. Οριακές αυξήσεις στις συντάξεις, στους μισθούς κ.λπ. τα οποία, εγώ σας λέω ότι ακόμα και αν τα υλοποιήσει δεν αλλάζει τίποτα. Εξανεμίζονται σήμερα αυτές οι αυξήσεις. Αν κάποτε χρειαζόταν ένας χρόνος, τώρα εξανεμίζονται σε ένα μήνα. Εμείς δεν πρόκειται να κάνουμε κριτική στη ΝΔ για το τι υποσχέθηκε και το τι έκανε, γιατί είχαμε απορρίψει τις υποσχέσεις της.

Ξέρω ότι θα πει τώρα η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ ότι με την κριτική μας αυτή - και σ' αυτή την κατηγορία έχει διολισθήσει τώρα τελευταία και ο Συνασπισμός - αδυνατίζουμε το μέτωπο με τη ΝΔ, γιατί προβάλλουμε και τι έκανε το ΠΑΣΟΚ. Να το ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, το ζήτημα.

Μακάρι να υπήρχαν κόμματα της αντιπολίτευσης, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, δέκα που να είχαν από ταξική σκοπιά διαφορά με τη ΝΔ, ακόμη και αν είχαμε σοβαρές ιδεολογικές διαφορές για θέματα σοσιαλισμού και άλλες. Η ΝΔ δε θα μπορούσε να παίρνει τέτοια μέτρα. Σε κάθε περίπτωση δηλώνουμε ότι δε θα γίνουμε η «πατερίτσα» κανενός. Ούτε «πατερίτσα» της Νέας Δημοκρατίας για να μη γυρίσει το ΠΑΣΟΚ, ούτε «πατερίτσα» του ΠΑΣΟΚ για να πέσει η ΝΔ. Εχουμε τη δική μας αυτοτέλεια. Μπορεί να έχουμε τις αδυναμίες μας, τις ελλείψεις μας και λάθη μπορεί να κάνουμε - το κοκαλάκι της νυχτερίδας δεν το έχουμε - αλλά «πατερίτσα» δε θα γίνουμε κανενός, ούτε και εφαλτήριο για να ζούμε για πάρα πολλά χρόνια την εναλλαγή των δύο κομμάτων. Αυτό είναι καθαρό!

Η ταξική πολιτική, δε φαίνεται μόνο στον προϋπολογισμό ή στις ιδιωτικοποιήσεις. Κύριε Παπανδρέου, δεν τέμνεστε με τη ΝΔ μόνο στο άρθρο 16. Ελεος! Τέμνεστε σε πάρα πολλά. Εννοούμε στα κεντρικά ζητήματα της πολιτικής. Γιατί ταξική πολιτική είναι και η στάση, ας πούμε, απέναντι στο ΝΑΤΟ, απέναντι στο Σχέδιο Ανάν, απέναντι στα ζητήματα της Τουρκίας, της Ευρωπαϊκής Ενωσης, απέναντι στο Παλαιστινιακό κ.λπ. Γιατί, σε τελευταία ανάλυση, η άλφα ή η βήτα επιλογή έχει να κάνει με τα κέρδη, με τα κεφάλαια. Η ταξική πολιτική, λοιπόν, δεν είναι μόνο σε έναν προϋπολογισμό. Δεν είναι μόνο στους μισθούς των υπαλλήλων, των εργαζομένων κ.λπ. Εκφράζεται στο σύνολο της πολιτικής και στα θέματα των δημοκρατικών ελευθεριών.

Βεβαίως, από το '74 και μετά, αν συγκρίνουμε με παλιότερα, υπάρχουν κατακτήσεις, αυτό που λέμε «μέσα στα πλαίσια της αστικής νομιμότητας». Και αν συγκρίνουμε την Ελλάδα με άλλες χώρες, εντάξει, είμαστε καλύτερα. Υπάρχουν και άλλες χώρες όπου ήδη τα κομμουνιστικά κόμματα απαγορεύεται να δρουν ή ετοιμάζονται να τους το απαγορεύσουν.

Αλλά, για να εξηγήσουμε και για να συζητήσουμε ορισμένα ζητήματα. Για μας κριτήριο της δημοκρατίας δεν είναι το να υπάρχουν τα κόμματα και να έχουν την ελευθερία του λόγου - αυτό το κατακτήσαμε με πάρα πολλές θυσίες - αλλά η δημοκρατία κρίνεται μέσα στους χώρους εργασίας. Και από τη στιγμή που ο εργάτης δεν απεργεί γιατί θα απολυθεί, αυτή η δημοκρατία είναι απελπιστικά στενή.

Τι είναι ελευθερία του λόγου; Να πάμε στα καφενεία, στα ζαχαροπλαστεία και να βρίζουμε τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ και τον Μπους; Την έχουμε. Ομως οι ελευθερίες όλο και συρρικνώνονται. Σήμερα διαβάσαμε στην εφημερίδα ότι τα ΕΛΠΕ του κ. Λάτση λένε ότι απαγορεύονται - λέει - οι ανακοινώσεις κομμάτων, οργανώσεων κ.λπ. στους χώρους δουλιάς. Και το χειρότερο, εδώ τώρα μπαίνουν εμπόδια και στις κοινοβουλευτικές περιοδείες. Κύριε πρωθυπουργέ, πήγα στον ΟΤΕ και μου είπε ο κ. Βουρλούμης το εξής πράγμα: «Σας άφησα να μπείτε μέσα, γιατί είδα ότι είχατε ξαναμπεί, αλλά θα το εξετάσω το θέμα». Τον ρωτάω: «Αν θα έρθει ο πρωθυπουργός;». «Μα, - λέει - είναι πρωθυπουργός». Δηλαδή, θα απαγορευτεί η περιοδεία βουλευτών. Βεβαίως δε λέω να πηγαίνουμε κάθε μέρα στον ΟΤΕ και να κάνουμε μια περιοδεία. Ελεος! Δηλαδή, ο κοινοβουλευτικός έλεγχος πώς ασκείται; Από το βήμα της Βουλής, με λόγια ωραία και με χειρονομίες; Πώς ασκείται κοινοβουλευτικός έλεγχος; Και στον ΟΤΕ και στα ΕΛΠΕ και στα εργοστάσια, οι ιδιώτες δεν αφήνουν. Λένε ότι είναι ιδιωτικός χώρος και απαγορεύεται η περιοδεία.

Εμείς έχουμε πάρει - και εγώ προσωπικά έχω πάρει - απαγόρευση περιοδείας και το συνδικάτο εκεί έχει φοβηθεί να το διεκδικήσει. Και βεβαίως ένας τρόπος είναι - και θα το κάνουμε, κύριε Πολύδωρα - να πάμε έξω από το εργοστάσιο και να μπούμε με το έτσι θέλω. Γιατί δεν το έχουμε κάνει μέχρι τώρα; Γιατί θέλεις οι ίδιοι οι εργαζόμενοι να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να αντιδράσουν. Δεν το κάνουμε για φιγούρα. Πρέπει όμως να το διεκδικήσουν οι εργαζόμενοι, να μπει και το ΠΑΣΟΚ, να μπει και ο Συνασπισμός και όλοι. Δε λέμε ειδικά για το ΚΚΕ. Και το ξεκαθαρίζω ότι δεν είναι απαγόρευση μόνο σ' εμάς, αλλά στην ουσία θέλουν να απαγορεύσουν να πάρουν κουράγιο οι εργαζόμενοι, μέσα και απ' αυτές τις περιοδείες. Και κάθε χρόνο είναι όλο και λιγότερα τα εργοστάσια -έχουν μείνει ελάχιστα - που μπορούμε να επισκεφθούμε.

Ξαναλέω ότι το κάνουμε με προειδοποιήσεις. Στέλνουμε γράμμα ότι «κύριε πρόεδρε του Διοικητικού Συμβουλίου, ενδιαφερόμαστε την άλλη βδομάδα να έρθουμε...». Δεν μπαίνουμε έτσι, γιατί μας ήρθε. Ομως θα το κάνουμε αυτό και θα μας πείτε ότι είμαστε στα όρια της νομιμότητας.

Με την ευκαιρία θα πω ότι πολύ καλά κάνει ο Συνασπισμός και αντιδρά σ' αυτό, σ' όλη αυτή τη φιλολογία. Και εμείς αντιδράσαμε. Απλώς θέλω να θυμίσω ότι δεν είναι η πρώτη φορά που μπήκε ζήτημα ορίων νομιμότητας. Μπήκε για το ΚΚΕ, από τα συλλαλητήρια, τότε για το όνομα των Σκοπίων, που ήμασταν το μόνο κόμμα που δεν παίρναμε μέρος, αλλά κυρίως μπήκε με την επίσκεψη Κλίντον και με τις αγροτικές κινητοποιήσεις. Δε θέλω τώρα να αναφερθώ. Βλέπω τώρα απέναντί μου το στέλεχος του ΠΑΣΟΚ που είπε: «Απορώ πώς τους αφήνετε και κυκλοφορούν στο δρόμο». Και τότε ήταν υπουργός. Δεν το λέω σε αντιπερισπασμό με αυτό που είπε ο Συνασπισμός, αλλά πραγματικά όλοι πρέπει να έχουμε μνήμη και να προσέχουμε.

Θέλω, λοιπόν, να ξεκαθαρίσω και στον κ. Πολύδωρα και στην κυβέρνηση τη θέση μας γι' αυτά τα πράγματα.

Πρώτα - πρώτα, ψάξτε, αυτοί οι κουκουλοφόροι μήπως βάζουν τις κουκούλες για να μην τους βλέπουμε εμείς; Για ψάξτε μήπως δε βάζουν τις κουκούλες για να κρυφτούν από την κυβέρνηση και από την αστυνομία, αλλά για να κρυφτούν από εμάς, για να μη δούμε ποιοι είναι; Καταλαβαίνετε τι λέω. Το λέω καθαρά, διότι οι αγωνιστές δε βάζουν κουκούλες, πάνε χωρίς κουκούλες.

Δεύτερον, εμείς ξέρουμε πάρα πολύ καλά ότι όλοι οι αντιδημοκρατικοί και οι λεγόμενοι αντιτρομοκρατικοί και φρικτοί νόμοι ψηφίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ενωση - τους ψήφισαν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ - και έχουν γίνει και νόμοι του ελληνικού κράτους. Οντως είναι νόμοι, οι οποίοι έχουν κατοχυρωθεί με κάποιες διαδικασίες. Υπάρχουν και κρυφές συμφωνίες και κρυφά πρωτόκολλα, που δεν τα ξέρουμε. Και αν θεωρήσουμε ότι τα δύο κόμματα έχουν τη μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού, μπορούμε να πούμε - εμείς δεν το λέμε, γιατί ο ελληνικός λαός απέχει πολύ από το να τα γνωρίζει αυτά - ότι εμμέσως, έχουν και τη στήριξη του ελληνικού λαού.

Λοιπόν, εμείς δηλώνουμε απ' αυτό το βήμα ότι αναγνωρίζουμε την τυπική νομιμότητα των νόμων. Θα παλέψουμε όχι μόνο να ανατραπούν οι νόμοι σε άλλους συσχετισμούς, αλλά να μην μπορείτε να τους ενεργοποιήσετε, όταν έχετε δεκάδες χιλιάδες και εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους απέναντί σας. Να ισχύει ο νόμος και να γίνει ανενεργός, γιατί για να ανατραπεί χρειάζεται αλλαγή πολιτικής εξουσίας.

Και το λέμε ανοιχτά. Δεν πρόκειται να συμμορφωθούμε σ' αυτούς τους νόμους. Βεβαίως, είναι υπόθεση του ελληνικού λαού, δεν είναι υπόθεση στενά του ΚΚΕ, αλλά αυτό θα το κάνουμε και πιστεύουμε ότι είμαστε μέσα στα όρια της νομιμότητας. Διότι και εσείς έχετε την τυπική νομιμότητα να ψηφίζετε αντιλαϊκούς νόμους, αλλά και όταν αποφασίσει ένας λαός - και δε λέμε μόνο το ΚΚΕ - να πει την τελευταία του λέξη, μπορεί να κάνει παράνομους τους δικούς σας νόμους. Και εμείς, λοιπόν, θα παλέψουμε γι' αυτό το πράγμα.

Ολοκληρώνοντας, αν θα ψάξει κανείς τους νόμους για την κοινωνική ασφάλιση, τους νόμους για τις εργασιακές σχέσεις, τους νόμους για τη δήθεν καταπολέμηση της ανεργίας, θα δει το εξής πράγμα: Η λογική ΝΔ και ΠΑΣΟΚ είναι η ίδια.

Τι αλλάζει; Οταν πρωτοξεκίνησε η ΝΔ το 1990 αυτά τα καινούργια προγράμματα, υπό την μπαγκέτα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, βεβαίως τα βήματα ήταν δειλά. Οταν ήρθε το ΠΑΣΟΚ, στην πρώτη τετραετία ήταν χαλαρά τα βήματα. Στη δεύτερη τετραετία πραγματικά το έργο του κ. Σημίτη ήταν πάρα πολύ σημαντικό, σ' αυτές τις μεταρρυθμίσεις. Εμείς τις λέμε συντηρητικές, αντιδραστικές, εσείς πείτε τις, όπως θέλετε.

Η ΝΔ είναι υποχρεωμένη να τρέξει. Οι διαφορές τους, λοιπόν - θα σας το πω καθαρά - είναι διαφορές συγκυρίας και εμείς δεν πρόκειται να ψάξουμε ποιο ήταν καλύτερο, το μέτρο της Νέας Δημοκρατίας ή του ΠΑΣΟΚ. Μπορεί και σε επιμέρους ζητήματα κάτι να κάνει η ΝΔ καλύτερο ή κάτι περισσότερο να έκανε το ΠΑΣΟΚ. Η ουσία είναι ότι το λεωφορείο κινείται στον ίδιο δρόμο, στην ίδια λεωφόρο και στην ίδια κατεύθυνση.

Εμείς, λοιπόν, ξαναλέμε: Πιστεύουμε απόλυτα ότι το λαϊκό κίνημα μπορεί να «αγοράσει χρόνο» -χρησιμοποιήθηκε αυτή η έννοια πολλές φορές εδώ, θα τη χρησιμοποιήσω και εγώ - για να παρεμποδίσει μέτρα - και έχει σημασία να αγοράσει κι αυτό το χρόνο - μέχρι να μπορέσει να τα ανατρέψει.

Μια κουβέντα ακόμα. Τα μέτρα - δε θέλω να σταθώ αναλυτικά - πλήττουν ιδιαίτερα νεολαία και γυναίκες. Αλλά παίρνοντας υπ' όψιν και το στοιχείο του φύλου, πρέπει να πω το εξής: Βεβαίως εμείς οι γυναίκες πρέπει να παλέψουμε - οι γυναίκες, αν θέλετε, ιδιαίτερα που ανήκουν στα λαϊκά στρώματα - εναντίον κάθε καταπίεσης και εκμετάλλευσης, που συνδέει το φυλετικό με το ταξικό και πρέπει, να χλευάσουμε αυτό που παρουσιάζεται τελευταία, οι γυναίκες να χρησιμοποιούνται ως διακόσμηση της αντιδραστικής πολιτικής. Γέμισε η Γαλλία υποψήφιες προεδρίνες, θα γεμίσουν και οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Εμείς παλεύουμε για την ανάδειξη γυναικών στα όργανα. Δύσκολη υπόθεση. Για τη γυναίκα που ανήκει στα λαϊκά στρώματα, δεν είναι εύκολο και θέλει βοήθεια και από εμάς που πιστεύουμε στην ισοτιμία. Αλλά οι γυναίκες που διακοσμούν την αντιδραστική πολιτική είναι, με συγχωρείτε για την έκφραση, για κράξιμο.